آگنوزیا چیست؟

آگنوزیا (به انگلیسی: Agnosia) یا ادراک پریشی وضعیت بسیار نادر است که در آن فرد توانایی تشخیص اشیا، چهره ها، صداها یا مکان ها را از دست می دهد.

این اختلال یک یا چند حواس را درگیر می کند و انواع مختلف دارد که هر یک علائم خاص خودشان را داشته و تاثیر متفاوتی روی زندگی فرد می گذارند.

در ادامه قصد داریم درباره آگنوزیا و علل، علائم و انواع آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

آگنوزیا چیست؟

آگنوزیا نوعی بیماری نادر است که معمولا تنها روی یک مسیر اطلاعاتی در مغز و یک یا چند حواس تاثیر می گذارد و فرد مبتلا هنوز قادر به فکر کردن، صحبت کردن و تعامل با دیگران می باشد.

این عارضه انواع مختلف دارد. به عنوان مثال در آگنوزیای بصری فرد از نام گذاری یا توصیف نحوه استفاده از شی ای که مقابلش قرار گرفته و به آن نگاه می کند ناتوان است اما می تواند آن شی را برداشته و از حس لامسه خود برای شناسایی و همچنین آشنایی با کاربرد آن استفاده کند.

علت آگنوزیا

آگنوزیا زمانی اتفاق می افتد که مسیرهای خاصی در مغز شامل مناطق پردازش حسی آسیب ببینند. این بخش‌ های مغز دانش و اطلاعات مربوط به درک و شناسایی چیزها را ذخیره می‌ کنند.

این وضعیت معمولا به دنبال تشکیل ضایعه روی لوب های آهیانه ای، گیجگاهی یا پس سری مغز ایجاد می شود. این لوب ها اطلاعات معنایی و زبان را ذخیره می کنند.

برخی عوامل همچون سکته مغزی، ضربه به سر یا آنسفالیت می توانند باعث بروز این ضایعات شود. علاوه بر این سایر بیماری ها و اختلالاتی که به مغز آسیب می رسانند نیز ممکن است در بروز آگنوزیا نقش داشته باشند، از جمله :

زوال عقل
سرطان مغز
آنوکسی؛ از دست دادن اکسیژن رسانی به مغز از جمله طی مسمومیت با مونوکسید کربن

انواع آگنوزیا

به طور کلی 3 نوع اصلی آگنوزیا وجود دارد که عبارتند از :

آگنوزیای بصری
آگنوزیای شنوایی
آگنوزیای لامسه

1. آگنوزیای بصری

آگنوزیای بصری زمانی اتفاق می‌ افتد که یک آسیب مغزی در امتداد مسیرهایی که لوب پس سری مغز را به لوب آهیانه ای یا گیجگاهی متصل می‌ کند رخ دهد.

لازم به ذکر است لوب پس سری اطلاعات بصری دریافتی را جمع آوری می کند و لوب آهیانه ای و گیجگاهی به شما این امکان را می دهند تا معنی این اطلاعات را درک کنید.

آگنوزیای بصری ادراکی

آگنوزیای بصری ادراکی باعث می شود فرد در درک شکل یا فرم شی مقابل خود دچار مشکل شود و هنگام بررسی بصری در درک تفاوت یک شی با شی دیگر ناتوان باشد.

مثلا ممکن است فرد نتواند تصویر یک شی را کپی یا ترسیم کند و به جای آن تصویر یک دایره را کشیده و در نهایت یک سری خط خطی های متحد المرکز ایجاد کند.

با این حال فرد مبتلا به این نوع آگنوزیای بصری هنوز قادر به پیمایش محیط خود و برداشتن اشیا می باشد و اطلاعات او از نحوه استفاده از اشیا مشکلی پیدا نمی کند.

آگنوزیای بصری ادراکی معمولا در اثر ایجاد ضایعات در غشای آهیانه ای – پس سری رخ می دهد.

آگنوزیای بصری انجمنی

آگنوزیای بصری انجمنی شامل ناتوانی در یادآوری اطلاعات مرتبط با یک شی از جمله نام شی و دانش استفاده از آن می باشد.

این نوع آگنوزیا مشکلی در ترسیم تصویر شی توسط فرد ایجاد نمی کند. اگرچه فرد در بررسی بصری شی نمی تواند نام شی را بگوید اما در صورت همراه بودن با نشانه های شفاهی یا لامسه می تواند شی ای که به او نشان می دهند را تشخیص داده و کاربرد آن را توصیف کند.

آگنوزیای بصری انجمنی معمولا به دلیل ضایعات در غشای آهیانه ای – پس سری دو طرفه رخ می دهد.

آگنوزیای چهره ای

این نوع آگنوزیای بصری شامل ناتوانی در تشخیص چهره های آشنا است که به دلیل مشکلات ناحیه صورت دوکی شکل (ناحیه خاصی از مغز که چهره ها را تشخیص می دهد) ایجاد می شود.

افراد مبتلا به آلزایمر نیز به دلیل آسیب این ناحیه ممکن است در تشخیص چهره ها دچار مشکل شوند. به علاوه بیماری اوتیسم نیز می تواند باعث ایجاد مشکل در تشخیص چهره شود.

لازم به ذکر است کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم ممکن است یاد بگیرند چهره ها را به روشی متفاوت تشخیص دهند. همچنین برای آن ها درک هویت یا وضعیت عاطفی دیگران دشوارتر می باشد.

آکروماتوپسی

این وضعیت نوعی کور رنگی اکتسابی است که فرد مبتلا به آن از شناسایی رنگ هایی که می بیند ناتوان است. این مسئله معمولا به دلیل ضایعه در ناحیه آهیانه ای – پس سری چپ رخ می دهد.

الکسی خالص

این وضعیت شامل ناتوانی در تشخیص بصری کلمات است و فرد مبتلا قادر به خواندن نیست اما هنوز می تواند بدون مشکل صحبت کرده و بنویسد.

کوری حرکتی

در این نوع آگنوزیا فرد حرکت اجسام را درک نمی کند. این وضعیت بسیار نادر است و باعث می شود فرد اجسام متحرک را به صورت اجسام در حال حرکت زیر نور بارق ببیند و اگر شدید باشد، ممکن است فرد اصلا قادر به دیدن هیچ گونه حرکتی نباشد.

2. آگنوزیای شنوایی کلامی

در این نوع آگنوزیا با این که ساختاری شنوایی فرد سالم است اما قادر به تشخیص و درک کلمات گفتاری نمی باشد اگرچه می تواند بخواند، بنویسد و صحبت کند.

این مسئله اغلب به دلیل ضایعه در ناحیه گیجگاهی سمت راست رخ می دهد.

فون آگنوزیا

این نوع آگنوزیا شامل ناتوانی در تشخیص و شناسایی صداهای آشنا است و زمانی ایجاد می شود که ضایعه ای در نیمه راست مغز تشکیل شده و به بخش خاصی از ناحیه ارتباط صدا آسیب برساند.

افراد مبتلا همچنان قادر به درک کلماتی که دیگران بیان می کنند می باشند و ممکن است بتوانند صداهای محیطی یا صداهای ایجاد شده توسط اشیاء را تشخیص دهند.