قوز قرنیه (به انگلیسی: Keratoconus) از بیماری های چشمی پیش رونده است که طی آن قرنیه نازک شده و شکل گنبدی متقارن خود را از دست می دهد.
این عارضه می تواند به تاری چشم یا انحراف دید منجر شود و معمولا در سال های نوجوانی و جوانی رخ می دهد. همچنین در 96 درصد مواقع روی هر دو چشم اثر می گذارد.
در ادامه قصد داریم درباره قوز قرنیه و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
قوز قرنیه چیست؟
چشم یکی از پیچیده ترین اندام های بدن است که از چندین لایه تشکیل شده است. اولین لایه ملتحمه است که صلبیه یا سفیدی چشم را می پوشاند و لایه بعدی قرنیه است.
قرنیه یک لایه گنبدی شکل شفاف از بافت است که عنبیه و مردمک را می پوشاند و وظیفه اصلی آن کمک به تمرکز نور در عدسی و مردمک است. در قوز قرنیه، قرنیه از حالت گنبدی شکل متقارن خود به یک مخروط نا متقارن یا کج تبدیل می شود.
از آن جا که وظیفه اصلی قرنیه شکستن نور به داخل مردمک است، زمانی که نور از قرنیه نامتقارن عبور می کند کج شده و تاری دید رخ می دهد.
قوز قرنیه معمولا در سال های نوجوانی یا جوانی ایجاد می شود و قبل از تثبیت معمولا به تدریج و طی 10 تا 20 سال تشدید می یابد. به علاوه در کودکان نسبت به بزرگسالان تهاجمی تر است.
محققان تخمین زده اند این عارضه تقریبا 1 نفر از هر 2000 نفر را درگیر می کند اما طبق نتیجه برخی مطالعات، شیوع آن حدود 1 مورد در 500 نفر است.
علائم قوز قرنیه
مشخصه اصلی قوز قرنیه نازک شدن قرنیه است که شکل طبیعی گنبدی آن را از بین می برد.
این عارضه در مراحل اولیه معمولا هیچ علامتی ندارد اما با پیشرفت بیماری، عدم تقارن قرنیه می تواند به تاری دید و اعوجاج خفیف تا قابل توجه در بینایی منجر شود.
برخی علائم اولیه قوز قرنیه عبارتند از :
- علامت ریزوتی : در این حالت زمانی که نور از سمت تمپورال یا شقیقه به کناره قرنیه تابانده می شود پرتوی مخروطی شکل متمرکز نزدیک لیمبوس ایجاد می شود
- حلقه فلیشر : حلقه قهوه ای از رسوب آهن در اطراف قرنیه ایجاد می شود که با فیلتر آبی کبالتی واضح تر است
- استریای وگت : خطوط عمودی قابل مشاهده روی قرنیه که معمولا با وارد کردن فشار زیاد به چشم ناپدید می شوند
فرد مبتلا به قوز قرنیه ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کند :
- ورم قرنیه
- حساسیت به نور
- هاله هایی در بینایی
- خستگی چشم
- تحریک پذیری
- تمایل دائمی به مالیدن چشم ها
- کاهش دید در شب
- نزدیک بینی
- آستیگماتیسم نامنظم (انحنای نامنظم چشم)
در موارد نادر ممکن است تاول های قرنیه نیز ایجاد شود که می تواند به زخم و ورم چشم بینجامد.
هیدروپس حاد قرنیه از انواع غیر معمول قوز قرنیه است که طی آن به دلیل پارگی در غشای وسمه، نوعی ورم ناگهانی در قرنیه دیده می شود.
علت قوز قرنیه
محققان هنوز نمی دانند چرا برخی افراد به قوز قرنیه مبتلا می شوند. این عارضه در اکثر موارد بدون دلیل واضح رخ می دهد اما به نظر می رسد برخی عوامل محیطی و ژنتیکی در بروز آن نقش داشته باشند، از جمله :
- سابقه خانوادگی : برخی افراد مبتلا به قوز قرنیه حامل ژن هایی هستند که در صورت قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی خاص ممکن است دچار قوز قرنیه شوند
- اختلالات زمینه ای : این عارضه گاهی همراه با برخی اختلالات زمینه ای رخ می دهد، اگرچه اثر مستقیم این بیماری ها هنوز ثابت نشده است. این اختلالات عبارتند از :
– سندرم داون
– آپنه خواب
– آسم
– برخی اختلالات بافت همبند از جمله سندرم مارفان، سندرم قرنیه شکننده و لبر آموروزیس مادرزادی
- عوامل زیست محیطی : برخی عوامل محیطی ممکن است در ایجاد قوز قرنیه نقش داشته باشند که از جمله آن ها می توان به مالیدن بیش از حد چشم و استفاده از لنزهای تماسی اشاره کرد
عوامل خطر زای قوز قرنیه
برخی عوامل خطر زای قوز قرنیه عبارتند از :
- سابقه خانوادگی : حدود 10 تا 20 درصد افراد مبتلا به قوز قرنیه دارای سابقه خانوادگی هستند
- مالیدن چشم در دوران کودکی : به نظر می رسد مالش بیش از حد چشم در دوران کودکی خطر ابتلا به این بیماری را تا 25 برابر افزایش می دهد
- نسبت فامیلی نزدیک والدین : گفته شده زمانی که والدین از نسبت فامیلی و ژنتیکی نزدیکی با یکدیگر برخوردار باشند خطر ابتلا به قوز قرنیه در کودک آن ها تا حدود 3 برابر افزایش می یابد
- نژاد : مشخص شده میزان موارد ابتلا به قوز قرنیه در افراد آسیایی بیشتر از افراد قفقازی است
- آتوپی : آتوپی ممکن است با قوز قرنیه همراه باشد که علت آن احتمالا افزایش مالش چشم به دلیل تحریک آن می باشد. آتوپی در واقع تمایل ژنتیکی بدن فرد به بیماری های آلرژیک همچون اگزما، آسم یا تب یونجه است
تشخیص قوز قرنیه
پزشک برای تشخیص قوز قرنیه ابتدا معاینه کامل چشم انجام داده و سابقه پزشکی و خانوادگی فرد را بررسی می کند.
در طول معاینه چشم ممکن است موارد زیر بررسی شود :
- ظاهر کلی چشم ها
- دقت دید
- میدان بصری چشم
- حرکات چشم
همچنین ممکن است فرد با استفاده از لامپ شکاف معاینه شود که طی آن پزشک با کمک یک نور خاص و با بزرگ نمایی بالا وضعیت چشم را بررسی می کند.
در تشخیص قوز قرنیه ممکن است از یک آزمایش تصویر برداری خاص به نام توپوگرافی قرنیه نیز استفاده شود که به پزشک امکان می دهد تا تغییراتی که با شیوه های دیگر قابل مشاهده نیستند بررسی کند. این تکنیک تصویری سه بعدی از سطح قرنیه ایجاد می کند.
درمان قوز قرنیه
درمان قوز قرنیه روی حفظ دقت بینایی و جلوگیری از افزایش تغییر در شکل قرنیه تمرکز دارد و گزینه های درمانی موجود با توجه به شدت بیماری و سرعت پیشرفت آن متفاوت می باشد.
عینک یا لنزهای تماسی تجویزی
در موارد خفیف قوز قرنیه، برای بهبود دقت بینایی می توان از عینک های طبی یا لنزهای تماسی نرم استفاده کرد. لازم به ذکر است به دلیل تغییرات پیش رونده در قرنیه ممکن است نیاز به تغییر مکرر عینک یا لنز باشد.
سایر انواع لنزهای تماسی
1. لنز سخت نفوذ پذیر به گاز
بسیاری از افراد مبتلا به قوز قرنیه نیاز به استفاده از لنزهای تماسی سخت دارند. این لنزها به اکسیژن اجازه می دهند از لنز عبور کرده و به تغییر شکل قرنیه برای به حداقل رساندن کجی بینایی کمک کند.
برای برخی افراد استفاده از این لنزهای سخت دشوار است. در این موارد ممکن است از لنزهای پیگی بک استفاده شود که در آن ها لنز تماسی سخت روی یک لنز نرم تر قرار می گیرد.
2. لنزهای هیبریدی
این لنزها دارای یک مرکز سخت و یک حلقه نرم در امتداد لبه بیرونی هستند تا استفاده از آن ها برای فرد راحت تر باشد.
3. لنزهای اسکلرال
لنزهای اسکلرال جایگزین دیگری برای لنزهای سخت نفوذ پذیر به گاز محسوب می شوند و مانند آن ها یک لایه مایع بین لنز تماسی و جلوی چشم ایجاد می کنند که کجی ناشی از تغییر شکل قرنیه را می پوشاند.
استفاده از این لنزها معمولا راحت تر است زیرا روی سفیدی چشم قرار می‌گیرند که حساسیت کمتری نسبت به قرنیه دارد.
عمل جراحی
برخی افراد مبتلا به قوز قرنیه به دلیل دشواری استفاده، نازک شدن شدید قرنیه یا ایجاد زخم نمی توانند از لنزهای تماسی استفاده کنند. در صورتی که بینایی فرد با لنز قابل اصلاح نباشد ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.
- کار گذاری رینگ های داخل قرنیه ای : سازمان غذا و داروی آمریکا سال 2004 این تکنیک را برای درمان قوز قرنیه تایید کرد که طی آن دو قطعه پلاستیکی هلالی شکل داخل قرنیه جاسازی می شود. معمولا حتی بعد از عمل جراحی نیز لازم است از لنز تماسی یا عینک استفاده شود
- عمل جراحی پیوند قرنیه یا کراتوپلاستی : در این عمل جراحی که تنها در موارد شدید استفاده می شود، بافت قرنیه فرد با بافت اهدایی جایگزین می شود
اتصال کلاژن های قرنیه
این تکنیک کمتر تهاجمی اولین بار در سال 2016 توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان قوز قرنیه تایید شد. پزشک در این تکنیک قطره های چشمی خاصی به همراه ریبوفلاوین داخل چشم می ریزد، سپس از نور ماورای بنفش برای تقویت فیبرهای کلاژن در قرنیه استفاده می کند.
این روش درمانی باعث کند شدن پیشرفت قوز قرنیه می شود و در بسیاری از موارد یک روش موثر به شمار می رود که حتی ممکن است پیشرفت این بیماری را متوقف کند. با این حال نیاز به تحقیقات بیشتری درباره آن می باشد.
چشم انداز قوز قرنیه
قوز قرنیه یک اختلال پیش رونده است که طی یک دوره 10 تا 20 ساله تشدید می شود. سرعت پیشرفت این اختلال معمولا در 40 یا 50 سالگی کاهش می یابد و ممکن است در هر نقطه از زمان متوقف شود.
به طور کلی با تشخیص زود هنگام و درمان بر اساس اتصال کلاژن های قرنیه، بسیاری از افراد مبتلا به این عارضه با استفاده از عینک یا لنز می توانند دید کافی داشته باشند.
اگر قوز قرنیه به اندازه ای پیشرفت کند که بینایی فرد را تا حد قابل توجهی کاهش دهد، ممکن است نیاز به پیوند قرنیه باشد.
دیده شده حتی بعد از عمل جراحی قرنیه نیز گاهی این عارضه به پیشرفت خود ادامه می دهد اما درصد وقوع آن مشخص نیست.
منبع: healthline
