آپراکسی (به انگلیسی: Apraxia) از بیماری های عصبی است که به دلیل اختلال در عملکرد برخی نواحی خاص از نیمکره های مغز رخ می دهد.
افراد مبتلا به این عارضه ممکن است نتوانند حرکات و امور روزمره خود را انجام دهند و در برخی فعالیت های ساده مانند بستن بند کفش یا دکمه پیراهن مشکل داشته باشند.
در ادامه قصد داریم درباره آپراکسی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
آپراکسی چیست؟
آپراکسی نوعی بیماری عصبی است که نواحی خاصی از مغز را درگیر کرده و به دلیل آسیب دیدگی سر یا ابتلا به برخی بیماری ها رخ می دهد.
افرادی که از این بیماری رنج می برند ممکن است در انجام حرکات ساده و حتی گفتار و صحبت کردن با مشکل مواجه باشند و نتوانند امور روزمره خود را انجام دهند.
علت آپراکسی
آپراکسی زمانی اتفاق می افتد که نواحی خاصی از نیمکره های مغز به درستی کار نکنند.
اگر ضایعه ای در مغز و مسیرهای عصبی که خاطرات مربوط به حرکات آموخته شده را ذخیره می کنند ایجاد شود ممکن است اختلال آپراکسی رخ دهد که در آن مغز فرد نمی تواند به این اطلاعات دسترسی داشته باشد.
آپراکسی می تواند به دلیل آسیب سر یا بیماری که روی مغز تاثیر می گذارد نیز رخ دهد، مانند :
- سکته مغزی
- ضربه به سر
- زوال عقل
- تومور
- دژنراسیون گانگلیونی کورتیکوبازال
به علاوه این عارضه در افراد مسن به دلیل احتمال بیشتر ابتلا به بیماری های عصبی مانند سکته مغزی و زوال عقل شایع تر است.
لازم به ذکر است در مواردی که این وضعیت به دلیل تورم ناشی از سکته مغزی رخ دهد ممکن است طی چند هفته بهبود یابد.
به علاوه آپراکسی گاهی می تواند به صورت ژنتیکی رخ دهد و در مواردی که نوزاد در بدو تولد به این بیماری مبتلا است ممکن است از مشکلات مربوط به سیستم عصبی مرکزی نشات بگیرد.
علائم آپراکسی
علامت اصلی آپراکسی ناتوانی در انجام حرکات ساده است، حتی اگر فرد مبتلا به آپراکسی به طور کامل از بدن خود استفاده کند و دستورات حرکتی را درک کند.
افراد مبتلا به آپراکسی ممکن است در کنترل یا هماهنگی ارادی حرکات مشکل داشته باشند. همچنین گاهی دچار آسیب مغزی هستند که باعث بروز آفازی می شود. ناگفته نماند آفازی یک اختلال زبانی است که توانایی درک یا استفاده صحیح از کلمات را کاهش می دهد.
انواع آپراکسی
انواع مختلف آپراکسی به روش های کمی متفاوت روی بدن تاثیر می گذارند که عبارتند از :
1. آپراکسی حرکتی اندام
افراد مبتلا به این نوع آپراکسی قادر به استفاده از انگشتان، دست یا پاهای خود برای انجام حرکات دقیق و هماهنگ نمی باشند.
به عنوان مثال ممکن است فرد نحوه استفاده از ابزاری مانند پیچ گوشتی را بداند و در گذشته از آن استفاده کرده باشد اما در حال حاضر قادر به تکرار همان حرکات برای کار با آن نباشد.
2. آپراکسی فکری حرکتی
افراد مبتلا به این نوع آپراکسی قادر به پیروی از دستورات کلامی برای تقلید از حرکات دیگران یا پیروی از توصیه های حرکتی نیستند.
3. آپراکسی مفهومی
این نوع آپراکسی شبیه آپراکسی فکری حرکتی است و افراد مبتلا به آن قادر به انجام کارها و وظایف چند مرحله ای نمی باشند.
4. آپراکسی فکری
افراد مبتلا به آپراکسی فکری قادر به برنامه ریزی حرکتی خاصی نیستند. به عنوان مثال ممکن است دنبال کردن یک سری حرکات مانند لباس پوشیدن یا حمام کردن برای این افراد سخت باشد.
5. آپراکسی صورت – دهانی
افراد مبتلا به این نوع آپراکسی قادر به انجام حرکات مربوط به صورت و لب ها نیستند.
6. آپراکسی ساختاری
افراد مبتلا به آپراکسی ساختاری قادر به کپی، ترسیم یا ساختن نمودارها یا شکل های ساده نیستند.
7. آپراکسی چشمی حرکتی
آپراکسی چشمی روی چشم ها تاثیر می گذارد و افراد مبتلا به آن در انجام حرکات چشم به صورت دستوری مشکل دارند.
8. آپراکسی کلامی
برای افراد مبتلا به آپراکسی کلامی یا دهانی انجام حرکات لازم برای گفتار چالش بر انگیز است و ممکن است در تولید صدا و درک ریتم گفتار مشکل داشته باشند.
مقایسه آپراکسی، آفازی و دیس پراکسی
علائم آپراکسی ممکن است شبیه علائم دو بیماری دیگر به نام های آفازی و دیس پراکسی به نظر برسد اما این بیماری ها با هم تفاوت دارند.
آفازی معمولا به دلیل آسیب بخشی از مغز به نام غشای مغز رخ می دهد. لازم به ذکر است بخش های خاصی از غشای مغز به نام بروکا و ورنیکه مسئول درک و تولید زبان هستند.
افراد مبتلا به آفازی ممکن است در موارد زیر مشکل داشته باشند :
- پیدا کردن کلمات مناسب برای بیان کردن مطلب خاص
- خواندن و نوشتن جملات
- درک کلمات و گرامر
دیس پراکسی شکل خفیف آپراکسی است که گاهی از آن به عنوان اختلال هماهنگی رشدی یاد می شود. این عارضه توانایی فرد برای انجام برخی حرکات فیزیکی را کاهش می دهد و ممکن است روی گفتار او تاثیر بگذارد.
افراد مبتلا به دیس پراکسی ممکن است علائم زیر را تجربه کنند :
- مشکل در تعادل
- خام حرکتی
- مشکلات بینایی
- مشکلات عاطفی یا رفتاری
- مشکلات مهارت های اجتماعی
- مشکل در خواندن، نوشتن و صحبت کردن
- مشکلات حافظه
تشخیص آپراکسی
پزشک برای تشخیص آپراکسی تاریخچه کامل پزشکی فرد را بررسی و همه علائم او را برای شناسایی علل زمینه ای چک می کند. همچنین ممکن است به دنبال رد سایر بیماری های مشابه مانند ضعف حرکتی، آفازی یا دیس پراکسی باشد.
برخی آزمایش هایی که برای این منظور انجام می شود عبارتند از :
- ارتباط کلامی و غیر کلامی
- بررسی نحوه مشارکت و عملکرد افراد در فعالیت های خاص
- هماهنگی
- توانایی های شنیداری فرد
تست ها ممکن است شامل آزمون های فیزیکی برای سنجش مهارت های هماهنگی حرکتی و تست های زبانی برای بررسی توانایی درک دستورات باشند.
درمان آپراکسی
اگر آپراکسی به علت ابتلا به یک بیماری زمینه ای ایجاد شده باشد لازم است فرد نسبت به درمان آن بیماری اقدام کند. در این میان فیزیوتراپی و کار درمانی ممکن است به بهبود علائم فرد کمک کند.
این درمان ها شامل موارد زیر می باشند :
- ایجاد صدا از طریق تکرار و تمرین حرکات همراه آن
- تمرین روی ریتم گفتار با استفاده از مترونوم یا کلیک انگشت
- یادگیری استفاده از قلم و کاغذ یا کامپیوتر برای بیان هر آن چه فرد می خواهد
مشورت با یک گفتار درمان گر نیز می تواند به بهبود علائم آپراکسی گفتاری در فرد کمک کند. تکنیک های مورد استفاده ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- یادگیری نحوه حرکت دادن ماهیچه های دهان برای ایجاد صداهای خاص
- یادگیری زبان اشاره برای کسانی که مشکل شدید در گفتار دارند
- استفاده از تمام حواس برای کمک به گفتار، به عنوان مثال گوش دادن به صداهای ضبط شده و استفاده از آینه برای دیدن نحوه تولید صداهای دهان
مدیریت آپراکسی
کودکان و بزرگسالان مبتلا به آپراکسی باید این اختلال را در طول زندگی خود مدیریت کنند.
برنامه های آموزشی ویژه و فیزیو تراپی، گفتار درمانی و کار درمانی همگی می توانند به افراد کمک کنند تا راحت تر با بیماری خود کنار بیایند.
افراد مبتلا به انواع شدید آپراکسی ممکن است نتوانند زندگی مستقلی داشته باشند و برای انجام کارهای روزمره خود به کمک دیگران نیاز داشته باشند.
چشم انداز آپراکسی
چشم انداز آپراکسی بسته به شرایط فردی متفاوت است. اگر فرد به دلیل سکته مغزی یا بیماری های عصبی دیگر به آپراکسی دچار شده باشد، درمان آن ها ممکن است به کاهش یا رفع علائم آپراکسی کمک کند.
گفته شده علائم آپراکسی در برخی افراد با گذشت زمان به طور قابل توجه بهتر می شود و در برخی دیگر ممکن است این طور نباشد. گاهی پیشرفت در بهبودی طی چندین سال یا حتی چند دهه رخ می دهد.
در صورتی که افراد مبتلا به این عارضه از حمایت خوبی در خانواده، مدرسه یا همکاران در محیط کار برخوردار باشند بهتر می توانند وضعیت خود را مدیریت کنند.
منبع: medicalnewstoday
