کیست آراکنوئید (به انگلیسی: Arachnoid cyst) به کیست هایی گفته می شود که اغلب در ناحیه سر و گاه در اطراف نخاع ایجاد و در دو نوع مادرزادی یا اولیه و غیر مادرزادی یا ثانویه دیده می شوند.
این کیست ها اغلب فاقد علامت خاص بوده و زمانی کشف می شوند که فرد به دلایل دیگر از جمله آسیب دیدگی های ناحیه سر یا نخاع به پزشک مراجعه می کند.
در ادامه قصد داریم درباره کیست آراکنوئید و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
کیست آراکنوئید چیست؟
کیست های آراکنوئید نوعی کیست های خاص هستند که در ناحیه سر و نخاع ظاهر می شود و علت نام گذاری آن ها این است که در فضای بین مغز یا ستون فقرات و غشای آراکنوئید ایجاد می شوند.
لازم به ذکر است غشای آراکنوئید یکی از سه لایه غشایی است که مغز و ستون فقرات را احاطه کرده است. اگر کیست آراکنوئید در سر ایجاد شود بین مغز و جمجمه یا در بطن های اطراف مغز رشد می کند.
این کیست ها معمولا حاوی مایع مغزی نخاعی هستند که یک مایع محافظ طبیعی است و مغز و ستون فقرات را احاطه کرده است. دیواره این کیست ها اجازه نمی دهد این مایع به سیستم مایع مغزی نخاعی تخلیه شده و باعث تجمع آن در داخل کیست می شود.
کیست های آراکنوئید در کودکان معمولا به صورت مادرزادی رخ داده یا در بدو تولد وجود دارد که به آن ها کیست آراکنوئید اولیه نیز می گویند در حالی که کیست هایی که در مراحل بعدی زندگی ایجاد می شوند کیست های آراکنوئید ثانویه نامیده می شوند.
لازم به ذکر است کیست های اولیه شایع تر از کیست های ثانویه می باشند.
علائم کیست آراکنوئید
کیست های آراکنوئید معمولا بدون علامت هستند، به همین دلیل اکثر افرادی که دارای این نوع کیست هستند تا زمانی که به دلایل دیگر از جمله آسیب دیدگی های سر مورد معاینه قرار نگیرند متوجه آن نمی شوند.
در برخی موارد نیز کیست ها با علامت همراه می باشند که علائم به محل و اندازه کیست بستگی دارد. به عنوان مثال اگر کیست روی اعصاب یا نواحی حساس مغز یا نخاع فشار بیاورد ممکن است علامت ایجاد کند.
اگر کیست در مغز قرار داشته باشد احتمالا با یک یا چند مورد از علائم زیر همراه خواهد بود :
- سردرد
- سر گیجه
- حالت تهوع
- استفراغ
- بی حالی
- تشنج
- مشکلات شنوایی، بینایی یا راه رفتن
- مشکلات مربوط به تعادل
- تاخیر در رشد
- زوال عقل
اگر کیست در ستون فقرات قرار داشته باشد ممکن است علائم زیر ظاهر شود :
- درد پشت
- اسکولیوز
- ضعف یا اسپاسم عضلانی
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن در ناحیه دست ها یا پاها
- مشکل در کنترل ادرار یا مدفوع
توصیه می شود در صورت بروز این علائم با پزشک خود تماس بگیرید.
علت کیست آراکنوئید
کیست‌های آراکنوئید اولیه یا مادرزادی معمولا به دلیل ایجاد ضایعه غیر طبیعی مغز و ستون فقرات در دوران جنینی ایجاد می شوند که علت آن مشخص نیست و ممکن است ژنتیکی باشد، این در حالی است که کیست‌های آراکنوئید ثانویه یا غیر مادرزادی می توانند به دلایل مختلف در طول زندگی رخ دهند، از جمله :
- آسیب دیدگی سر یا نخاع
- عوارض ناشی از جراحی مغز یا ستون فقرات
- مننژیت
- تومورها
لازم به ذکر است کیست های آراکنوئید معمولا در کودکان دیده می شوند و به طور کلی احتمال بروز آن ها در مردان بیشتر از زنان است.
تشخیص کیست آراکنوئید
اگر پزشک به کیست آراکنوئید مشکوک باشد احتمالا برای مشاهده مغز یا ستون فقرات از آزمایش های تصویر برداری از جمله سی تی اسکن و ام آر آی استفاده خواهد کرد.
درمان کیست آراکنوئید
در صورتی که فرد به کیست آراکنوئید مبتلا باشد اما هیچ علامت یا عوارضی در او دیده نشود، پزشک معمولا به او توصیه می کند برای درمان اقدامی نکند. در این موارد پزشک به احتمال زیاد کیست را زیر نظر خواهد داشت تا مواردی همچون رشد کیست یا سایر تغییرات را بررسی کند.
در صورتی که بعد از مدتی وجود کیست ها برای فرد مشکلاتی ایجاد کند ممکن است نیاز به درمان باشد.
اگر کیست ها در مغز فرد قرار داشته و با علامت همراه باشند احتمالا عمل تخلیه انجام خواهد شد. برای این منظور دو روش وجود دارد که به صورت زیر می باشند:
در روش اول که فنستراسیون نام دارد یک برش کوچک در نزدیکی کیست ایجاد و یک آندوسکوپ با یک دوربین کوچک وارد ناحیه می شود. پزشک از این آندوسکوپ برای باز کردن کیست استفاده کرده و مایع را به سیستم مایع نخاعی تخلیه می کند تا بدن آن را پخش کند.
در روش دوم پزشک ابزاری به نام شانت داخل کیست می کند تا مایع داخل آن به قسمت دیگری از بدن مانند شکم تخلیه شود.
در صورتی که کیست علامت دار در ستون فقرات قرار داشته باشد، پزشک ممکن است برای برداشتن کامل آن از عمل جراحی استفاده کند. اگر این کار امکان پذیر نباشد ممکن است از فنستراسیون یا شانت به منظور تخلیه استفاده شود.
چشم انداز کیست آراکنوئید
افرادی که دارای کیست های بدون علامت هستند احتمالا حتی بدون درمان نیز زندگی عادی خواهند داشت اما لازم است به طور منظم برای معاینه روتین به پزشک مراجعه کنند.
اگر کیست علامت دار باشد نیاز به درمان هایی همچون تخلیه یا برداشتن کیست با توجه به شرایط می باشد. لازم به ذکر است در موارد نادر کیست درمان نشده در حال گسترش می تواند باعث آسیب عصبی دائمی در فرد شود.
منبع: healthline
