گلیوما (به انگلیسی: Glioma) نوعی تومور مغزی است که از سلول های گلیال که از نورون های مغز حمایت و محافظت می کنند تشکیل می شود.
گلیوما انواع و اقسام مختلف دارد و شایع ترین نوع تومور مغزی در بزرگسالان محسوب می شود که حدود 78 درصد از تومورهای سرطانی مغز را تشکیل می دهد.
در ادامه قصد داریم درباره گلیوما و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
گلیوما چیست؟
گلیوما نوعی تومور مغزی است که از سلول های گلیال شروع به رشد می کند. این سلول ها از نورون ها محافظت کرده، آن ها را در جای خود نگه می دارند و به عملکرد درست آن ها کمک می کنند. همچنین به سلول های عصبی اکسیژن و مواد مغذی رسانده و سلول های مرده را از مغز خارج می کنند.
لازم به ذکر است همه انواع گلیوما سرطانی نمی باشد و گاهی اوقات سلول ها تکثیر و پخش نمی شوند. به علاوه گلیوماهای خفیف تر به کندی گسترش یافته، در حالی که گلیوماهای شدیدتر با سرعت بیشتری به سایر نقاط بدن گسترش پیدا می کنند.
انواع گلیوما
به طور کلی 3 نوع گلیوما وجود دارد که عبارتند از :
1. آستروسیتوما
برخی تومورهای مغزی از سلول های گلیال ستاره ای شکل به نام آستروسیت رشد می کنند و به همین دلیل به آن ها آستروسیتوما گفته می شود.
آستروسیتومای درجه 1 که آستروسیتومای پیلوسیتیک نیز نامیده می شود به کندی رشد کرده و مرزهای مشخصی دارد.
آستروسیتومای درجه 2 که به نام آستروسیتومای منتشر نیز شناخته شده به کندی رشد کرده اما مرزهای مشخصی ندارد و بین افراد 20 تا 50 ساله شایع تر است.
آستروسیتومای درجه 3 که آستروسیتومای آناپلاستیک نیز نامیده می شود، حدود 2 درصد از تومورهای مغزی را تشکیل می دهد و سریع تر و تهاجمی تر از تومورهای درجه پایین تر گسترش می یابد. این تومور در بافت اطراف نیز رشد می کند.
آستروسیتومای درجه 4 که گلیوبلاستوما نیز نامیده می شود تهاجمی ترین نوع گلیوما و شایع ترین تومور مغزی با درجه بالا است که در بزرگسالان رخ می دهد. این نوع 12 تا 15 درصد از تومورهای مغزی را تشکیل می دهد و نرخ بقای 5 ساله آن حدود 4 درصد است.
2. اپاندیموما
این تومورهای مغزی در سلول های اپاندیمی ایجاد می شوند و بروز آن ها در بزرگسالان بسیار نادر می باشد، به طوری که گفته شده حدود 2 تا 3 درصد از تومورهای اولیه مغز را تشکیل می دهند.
اپاندیموماهای درجه 1 معمولا به آهستگی رشد کرده و ممکن است از نوع ساب اپندیموما یا اپندیمومای میکسوپاپیلاری باشد.
این در حالی است که تومورهای اپاندیمومای درجه 2 شایع ترین نوع اپاندیموما بوده و خود دارای انواع مختلف می باشد.
اپاندیمومای درجه 3 تومورهای با رشد سریع تر می باشد که به اپندیمومای آناپلاستیک نیز شهرت یافته است.
3. الیگودندروگلیوما
تومورهای مغزی که از الیگودندروسیت ها ایجاد می شوند الیگودندروگلیوما نامیده می شوند.
الیگودندروگلیوماهای درجه 2 درجه خفیف تر هستند و الیگودندروگلیوماهای درجه 3 یا آناپلاستیک درجه های شدیدتر محسوب می شوند.
علائم گلیوما
علائم گلیوما بسته به عوامل مختلف می تواند متفاوت باشد که به اندازه تومور و همچنین محل رشد تومور در مغز یا نخاع بستگی دارد. شایع ترین علامت تومور مغزی سردرد است که در 35 درصد افراد مبتلا به تومور مغزی رخ می دهد.
سایر علائم شایع تومورهای مغزی شامل موارد زیر می باشد :
- تشنج
- تهوع و استفراغ
- مشکلات حافظه
- تغییر در سطح فعال بودن
- تغییرات شخصیتی
- از دست دادن اشتها
- ضعف
- مشکل در ایجاد تعادل
- مشکل در راه رفتن
- بدتر شدن بینایی
- مشکلات گفتاری
عوامل خطر زای گلیوما
اکثر تومورهای مغزی به دلایل ناشناخته ایجاد می شوند و تحت کنترل فرد نمی باشند.
برخی عوامل خطر زا عبارتند از :
1. عوامل ارثی
برخی اختلالات ژنتیکی ممکن است به افزایش خطر بروز تومورهای مغزی بد خیم منجر شوند، از جمله:
- نوروفیبروماتوز نوع 1
- نوروفیبروماتوز نوع 2
- سندرم فون هیپل لیندو
- سندرم لی فرامنی
با این حال تنها حدود 5 درصد از افراد مبتلا به تومورهای مغزی هر یک از شرایط ژنتیکی فوق را دارا هستند.
2. فاکتورهای محیطی
برخی مواد خاص که ممکن است افراد با آن ها سر و کار داشته باشند می توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند.
برای مثال قرار گرفتن در معرض وینیل کلرید ممکن است خطر ابتلا به گلیوما را در فرد افزایش دهد، اگرچه محققان ارتباط مستقیم بین آن ها پیدا نکرده اند.
تشخیص گلیوما
اگر فرد علائمی تجربه کند که ممکن است به گلیوما ارتباط داشته باشد لازم است در این باره با پزشک صحبت کرده و یک معاینه عصبی انجام دهد. پزشک احتمالا از اسکن تصویر برداری یا بیوپسی برای تشخیص گلیوما استفاده خواهد کرد.
اسکن های تصویر برداری که ممکن است به شناسایی تومور کمک کنند عبارتند از :
- اسکن ام آر آی
- سی تی اسکن
- پت اسکن
درمان گلیوما
پزشک برای درمان تومور مغزی سعی می کند تا حد ممکن تومور را خارج کرده و از عود آن جلوگیری کند. همچنین باید بسیار مراقب باشد که به قسمت های سالم مغز آسیب نرساند.
گفته شده پنج نوع درمان استاندارد برای این منظور وجود دارد که عبارتند از :
- نظارت دائمی
- عمل جراحی
- پرتو درمانی
- شیمی درمانی
- درمان هدفمند
1. نظارت دائمی
در این حالت وضعیت فرد به طور منظم بررسی می شود تا از عدم پیشرفت بیماری اش اطمینان شود اما در این دوره داروی خاصی دریافت نمی کند.
نظارت دائمی می تواند برای تومورهایی که رشد بسیار کندی دارند و هیچ علامتی ایجاد نمی کنند مفید باشد.
از آن جا که گاهی خطرات یا عوارض جانبی احتمالی درمان های موجود ممکن است بیشتر از فواید آن ها باشد، پزشکان گاهی قبل از هر گونه اقدام به درمان برای مدتی وضعیت فرد را به طور دائمی تحت نظر می گیرند.
2. عمل جراحی
عمل جراحی ممکن است اولین قدم در درمان گلیوما باشد. جراح بسته به درجه تومور ممکن است بتواند کل تومور یا بخش زیادی از بافت سرطانی را با موفقیت از بدن فرد خارج کند.
ناگفته نماند در عمل جراحی مغز، بسته به محل تومور و عملکردهایی که تحت تاثیر آن قرار می گیرند ممکن است حذف کل تومور امکان پذیر نباشد اما برداشتن جزئی تومور می تواند تورم مغز و برخی از علائم را کاهش دهد.
3. پرتو درمانی
پرتو درمانی خارجی یکی از انواع پرتو درمانی است که ممکن است برای درمان گلیوما از آن استفاده شود.
4. شیمی درمانی
در شیمی درمانی از داروهای خاص برای جلوگیری از رشد سلول های سرطانی استفاده می شود.
شیمی درمانی سیستمیک زمانی است که داروها وارد جریان خون شده و در سراسر بدن حرکت کنند. زیر مجموعه ای از داروهای شیمی درمانی می توانند از سد خونی مغزی عبور کرده و گلیوما را هدف قرار دهند.
پزشکان در مورد تومورهای مغزی ممکن است از یک ویفر قابل حل استفاده کنند که بعد از برداشتن تومور مستقیما در محل تومور در مغز قرار می دهند تا هر گونه باقی مانده بالقوه از تومور را هدف قرار داده و از بین ببرد. همچنین از بروز عوارض جانبی نا خواسته در سایر قسمت های بدن جلوگیری کند.
5. درمان هدفمند
درمان های هدفمند به طور خاص روی مولکول هایی که سلول های سرطانی برای رشد و نمو به آن ها نیاز دارند تاثیر می گذارند.
یکی از این درمان ها استفاده از دارویی به نام بواسیزوماب است که شبکه ملی جامع سرطان آن را توصیه می کند.
چشم انداز گلیوما
چشم انداز این بیماری به عوامل مختلف از جمله نوع گلیوما و سن فرد بستگی دارد.
به عنوان مثال بسته به سن فرد، امید به زندگی 5 ساله در انواع مختلف گلیوما به صورت زیر می باشد :
- آستروسیتومیا درجه 2 : در سنین بین 20 تا 44 سال حدود 73 درصد، در سنین بین 45 تا 54 سال حدود 46 درصد و در سنین بین 55 تا 64 سال حدود 26 درصد می باشد
- آستروسیتومیا آناپلاستیک : در سنین بین 20 تا 44 سال حدود 58 درصد، در سنین بین 45 تا 54 سال حدود 29 درصد و در سنین بین 55 تا 64 سال حدود 15 درصد می باشد
- آستروسیتومیا درجه 4 : در سنین بین 20 تا 44 سال حدود 22 درصد، در سنین بین 45 تا 54 سال حدود 9 درصد و در سنین بین 55 تا 64 سال حدود 6 درصد می باشد
- الیگودندروگلیوما : در سنین بین 20 تا 44 سال حدود 90 درصد، در سنین بین 45 تا 54 سال حدود 82 درصد و در سنین بین 55 تا 64 سال حدود 69 درصد می باشد
- الیگودندروگلیوما آناپلاستیک : در سنین بین 20 تا 44 سال حدود 76 درصد، در سنین بین 45 تا 54 سال حدود 67 درصد و در سنین بین 55 تا 64 سال حدود 45 درصد می باشد
- اپاندیموما / اپاندیمومای آناپلاستیک : در سنین بین 20 تا 44 سال حدود 92 درصد، در سنین بین 45 تا 54 سال حدود 90 درصد و در سنین بین 55 تا 64 سال حدود 87 درصد می باشد
منبع: medicalnewstoday
