سرطان استخوان (به انگلیسی: Bone cancer) نوعی سرطان است که سیستم اسکلتی بدن را درگیر کرده و بافت ها را از بین می برد. این سرطان در دو نوع اصلی اولیه و ثانویه طبقه بندی شده که نوع اولیه آن بسیار نادر می باشد.
این سرطان علائم گوناگونی ایجاد می کند و تکنیک مناسب برای درمان آن با توجه به مرحله، نوع و میزان تهاجمی بودن بیماری مشخص می شود.
در ادامه قصد داریم درباره سرطان استخوان و علل، علائم و شیوه های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سرطان استخوان چیست؟
سرطان استخوان زمانی رخ می دهد که تومور یا توده غیر طبیعی بافتی در استخوان تشکیل شود، این تومور ممکن است بد خیم بوده و به سایر قسمت های بدن و اندام های دور گسترش یابد.
برای درمان این سرطان معمولا از عمل جراحی استفاده می شود و امید به زندگی در صورت تشخیص و درمان به موقع قابل توجه می باشد.
سرطان استخوان اولیه و ثانویه دو نوع اصلی این سرطان می باشند. سرطان اولیه از سلول های استخوانی شروع می شود اما سرطان ثانویه زمانی رخ می دهد که سرطان از اندام های دیگر به استخوان ها سرایت کرده باشد.
سرطان اولیه به ندرت رخ می دهد و کمتر از یک درصد کل سرطان ها را شامل می شود در حالی که سرطان ثانویه شایع تر است.
انواع سرطان استخوان
سرطان استخوان انواع مختلف دارد که عبارتند از :
سرطان اولیه
این نوع سرطان از سلول های استخوانی نشات می گیرد و اگر تشخیص آن به موقع انجام شود امید به زندگی خوبی خواهد داشت. تومورهای موجود در استخوان از دو نوع خوش خیم یا غیرسرطانی و بدخیم یا سرطانی هستند که در این میان تومورهای بد خیم تهاجمی تر بوده و خطر رشد و سرایت آن ها بیشتر است.
نمونه هایی از تومورهای خوش خیم استخوانی عبارتند از :
- استئوما
- استئوئید استئوما
- استئوکندروم
- انکندروما
- کیست آنوریسم استخوان
- فیبرو دیسپلازی استخوان
استئو بلاستوم و تومور غول یاخته ای استخوانی دو نوع سرطان استخوان اولیه هستند که ممکن است در ابتدا خوش خیم بوده و سپس بدخیم شوند. این دو معمولا بدون آن که به اندام های دور سرایت کنند تهاجمی شده و به استخوان نزدیک تومور آسیب می رسانند.
نمونه هایی از تومورهای بدخیم اولیه استخوانی عبارتند از :
- استئو سارکوم
- کندرو سارکوم
- سارکوم یوئینگ
- فیبرو هیستیوسایتومای بد خیم
- فیبروسارکوما
- کوردوما
- سایر سارکوم ها
ناگفته نماند مولتیپل میلوما نوعی سرطان خون است که ممکن است به یک یا چند تومور استخوانی منجر شود.
به علاوه برخی سرطان های استخوان در استخوان های خاص ایجاد می شوند، به عنوان مثال تراتوم ها و تومورهای سلول های ژرم عمدتا در استخوان دنبالچه رخ می دهند.
استئو سارکوم
این سرطان در سلول های استئوبلاست که استخوان ها را تشکیل می دهند ایجاد می شود و شایع ترین نوع سرطان استخوان است که گفته شده کودکان و نوجوانان 10 تا 19 ساله بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار دارند.
ابتلا به بیماری پاژه استخوان (رشد بیش از حد استخوان ها) از عوامل خطر زای این نوع سرطان محسوب می شود.
سارکوم یوئینگ
سارکوم یوئینگ معمولا در استخوان لگن، دیواره قفسه سینه، استخوان درشت نی یا استخوان ران ایجاد می شود، هر چند ممکن است در بافت های نرم حمایت کننده مانند چربی، عضله یا عروق خونی نیز رخ دهد.
این تومور به سرعت رشد می کند و اغلب به اندام های دور گسترش می یابد، همچنین بیشتر در نوجوانان 10 تا 19 سال دیده می شود و با این که یکی از شایع ترین سرطان های استخوانی در این گروه سنی محسوب می شود جزو سرطان های بسیار نادر به شمار می رود.
کندرو سارکوم
کندرو سارکوم سرطان آهسته رشدی است که معمولا در بزرگسالان (به خصوص افراد بالای 40 سال) دیده می شود و از غضروف که نوعی بافت همبند بین مفاصل است شروع شده و به استخوان ها سرایت می کند.
این سرطان اغلب قسمت بالایی پاها، لگن و شانه را درگیر می کند.
کوردوما
کوردوما سرطان بسیار نادر ستون فقرات است و معمولا در افراد مسن در پایه ستون فقرات یا جمجمه رخ می دهد اما کودکان و نوجوانان نیز ممکن است به آن دچار شوند که در این صورت رشد آن اغلب از قاعده گردن و جمجمه آغاز می شود.
سرطان ثانویه
سرطان های جزو این گروه شایع ترین سرطان های استخوان در بزرگسالان محسوب می شوند و زمانی رخ می دهند که سرطان از نقاط دیگر بدن به استخوان ها سرایت کند. بیشتر سرطان ها می توانند به استخوان ها سرایت کنند با این حال افراد مبتلا به سرطان سینه و پروستات بیشتر در معرض ابتلا به سرطان ثانویه استخوانی هستند.
پزشکان به این مسئله متاستاز استخوان می گویند. این نوع سرطان می تواند باعث درد، شکستگی و افزایش بیش از حد کلسیم در خون شود.
علائم سرطان استخوان
اولین علامتی که یک بیمار مبتلا به سرطان استخوان ممکن است داشته باشد احساس خستگی و درد دائمی در منطقه آسیب دیده است که با گذشت زمان بدتر و پایدارتر می شود. در برخی افراد این درد ملایم است و ممکن است تا چند ماه به پزشک مراجعه نکنند.
افزایش درد در سارکوم یوئینگ نسبت به سایر انواع سرطان استخوان سریع تر رخ می دهد.
سایر علائم سرطان استخوان عبارتند از :
- ورم در ناحیه آسیب دیده
- استخوان های ضعیف که خطر شکستگی در آن ها زیاد است
- لاغری ناخواسته
- ایجاد توده در ناحیه آسیب دیده
در موارد کمتر شایع دیده شده افراد مبتلا به سرطان استخوان دچار تب، لرز و تعریق شبانه نیز شده اند.
تشخیص سرطان استخوان
در صورتی که پزشک به سرطان استخوان مشکوک شود احتمالا برای تشخیص دقیق تر از سی تی اسکن استفاده خواهد کرد. همچنین برای رد سایر علل احتمالی آزمایش خون تجویر می کند.
برخی آزمایش های احتمالی که به تشخیص سرطان استخوان کمک می کنند عبارتند از :
- اسکن استخوان رادیونوکلئید : این تکنیک مشخص می کند که آیا سرطان به استخوان های دیگر گسترش یافته یا خیر، اما نسبت به سی تی اسکن مناطق کوچک تری را تحت پوشش قرار می دهد
- سی تی اسکن : در این روش سرایت سرطان بررسی شده و مکان هایی که سرطان به آن ها متاستاز شده مشخص می شود
- اسکن ام آر آی : این روش می تواند طرح کلی تومور را ارائه دهد
- پت اسکن : این روش برای اسکن کل بدن قابل استفاده است
- اشعه ایکس : سرطان استخوان در اکثر اشعه ایکس ها قابل مشاهده است. به عنوان مثال اشعه ایکس قفسه سینه نشان دهد که آیا سرطان به ریه ها گسترش یافته است یا نه
نمونه برداری
پزشک برای درجه بندی و مرحله بندی تومور و همچنین ارزیابی خوش خیم یا بد خیم بودن آن ممکن است نمونه برداری انجام دهد. روش های مختلفی برای این منظور وجود دارد که عبارتند از :
- آسپیراسیون با سوزن نازک : در این تکنیک پزشک با استفاده از یک سوزن نازک مقدار کمی مایع و سلول از تومور استخوان خارج کرده و برای بررسی به آزمایشگاه می فرستد. ممکن است برای هدایت سوزن از سی تی اسکن استفاده شود
- بیوپسی با سوزن هسته : پزشک در این روش از یک سوزن بزرگ تر برای استخراج بافت بیشتر استفاده می کند
- بیوپسی انسیالیزه : در این روش بیمار به طور کامل بیهوش شده و پزشک با برش دادن پوست مقدار کمی از بافت را بر می دارد
- بیوپسی اکسینال : طی این روش پزشک کل تومور را خارج کرده و برای بررسی به آزمایشگاه می فرستد
درمان سرطان استخوان
روش درمان مورد استفاده برای سرطان استخوان به عوامل مختلف بستگی دارد، از جمله :
- نوع سرطان استخوان
- محل قرار گیری آن در بدن
- میزان تهاجمی بودن سرطان
- آیا به نواحی دیگر سرایت کرده است
روش های مختلف برای درمان سرطان استخوان وجود دارد که عبارتند از :
1. عمل جراحی
این روش متداول ترین روش درمان برای سرطان استخوان محسوب می شود. طی جراحی سرطان استخوان معمولا بخش سرطانی استخوان برداشته شده و از استخوان نقاط دیگر بدن یا استخوان مصنوعی برای جایگزینی آن استفاده می شود.
هدف از عمل جراحی برداشتن تومور سرطانی و برخی بافت های استخوانی اطراف آن است. اگر بخشی از سلول های سرطانی باقی بمانند ممکن است به رشد خود ادامه داده و گسترش پیدا کنند.
عمل جراحی حفظ اندام نوعی خاصی از جراحی سرطان استخوان است که در آن نیاز به قطع اندام نمی باشد، با این حال برای این که فرد بتواند دوباره از اندام مورد نظر استفاده کند ممکن است نیاز به عمل ترمیمی باشد.
در بعضی موارد پزشک برای از بین بردن کامل سرطان مجبور به قطع یک عضو می شود اما امروزه این مسئله به ندرت رخ می دهد.
2. پرتو درمانی
پرتو درمانی یکی از تکنیک های رایج در درمان بسیاری از سرطان ها است که طی آن پزشک با کمک اشعه ایکس پر انرژی سلول های سرطانی را هدف قرار داده و از بین می برد.
پرتو درمانی ممکن است به تنهایی یا در کنار سایر روش های درمان مانند عمل جراحی استفاده شود. این تکنیک درمان استاندارد سارکوم یوئینگ محسوب می شود و گاهی به صورت ترکیبی برای درمان سایر سرطان های استخوان به کار می رود.
3. شیمی درمانی
در تکنیک شیمی درمانی از داروهای خاص برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. برای درمان سرطان سارکوم یوئینگ یا در مراحل آغازین تشخیص استئو سارکوم معمولا شیمی درمانی انتخاب می شود.
در برخی موارد پزشک ممکن است ترکیبی از شیمی درمانی و پرتو درمانی را توصیه کند.
4. کریو جراحی
کریو جراحی گاهی جایگزین عمل جراحی برای از بین بردن تومورها می شود و طی آن پزشک سلول های سرطانی را با نیتروژن مایع هدف قرار داده، آن ها را منجمد و نابود می کند.
5. درمان هدفمند
در این تکنیک از داروهای خاصی استفاده می شود که دانشمندان برای تعامل خاص با مولکول عامل رشد سلول های سرطانی طراحی کرده اند.
داروی دنوزوماب نوعی آنتی بادی مونوکلونال است که در درمان هدفمند از آن استفاده می شود و سازمان غذا و داروی آمریکا تجویز آن را برای بزرگسالان و نوجوانانی که اسکلت بدنی آن ها کاملا رشد کرده تایید کرده است. این دارو از تخریب بافت استخوانی توسط استئو کلاست ها که نوعی سلول خونی هستند جلوگیری می کند.
مراحل و درجه بندی سرطان استخوان
مرحله بندی و درجه بندی تومورهای استخوانی به پزشک این امکان را می دهد تا در مورد بهترین روش درمانی و چشم انداز آن با اطمینان بیشتری صحبت کند.
درجه بندی شامل بررسی سلول های تومور در زیر میکروسکوپ و ارزیابی تفاوت آن ها با بافت سالم استخوانی می باشد. به عنوان مثال تومور درجه 1 سلول های شبیه بافت استخوانی دارد در حالی که تومور درجه 3 دارای سلول های غیر طبیعی بیشتری است که یعنی تهاجمی تر می باشد.
مرحله بندی تومور، اندازه و میزان گسترش آن را نشان می دهد. سرطان استخوان دارای مراحل زیر می باشد :
- مرحله 1 : در این مرحله اندازه تومور کمتر یا بیشتر از 8 سانتی متر است و از مکان اصلی خود به جای دیگر سرایت نکرده است. درجه تومور پایین است یا پزشک با آزمایش قادر به تعیین درجه برای آن نمی باشد. این مرحله قابل درمان ترین مرحله سرطان است
- مرحله 2 : اندازه تومور مرحله 2 احتمالا با تومور مرحله 1 برابر است اما درجه سرطان بالاتر بوده که یعنی سرطان تهاجمی تر از مرحله 1 می باشد
- مرحله 3 : در این مرحله تومورها حداقل در دو بخش از همان استخوان ایجاد شده اند اما هنوز به غدد لنفاوی یا ریه گسترش نیافته اند. تومور استخوانی مرحله 3 درجه بالایی دارد
- مرحله 4 : این مرحله پیشرفته ترین مرحله است که در آن تومور در بیش از یک مکان ظاهر شده و به ریه ها، غدد لنفاوی و اندام های دیگر سرایت کرده است
عوامل خطر زای سرطان استخوان
هنوز علت دقیق سرطان استخوان مشخص نشده اما طبق گفته انجمن سرطان آمریکا طیف وسیعی از عوامل خطر زا برای سرطان استخوان وجود دارد که از جمله آن ها می توان به ژنتیک اشاره کرد.
همچنین مشخص شده ابتلا به بیماری های التهابی طولانی مدت مانند بیماری پاژه ممکن است افراد را بیشتر در معرض ابتلا قرار دهد.
با همه این ها هنوز مشخص نشده چرا یک نفر به سرطان استخوان مبتلا می شود و شخص دیگر مبتلا نمی شود.
سایر عوامل خطر زای سرطان استخوان عبارتند از :
- سن کمتر از 20 سال
- قرار گرفتن در معرض اشعه مانند دریافت پرتو درمانی برای بیماری دیگر
- پیوند مغز استخوان قبلی
- ابتلای یکی از اعضای خانواده به سرطان استخوان
- ابتلا به رتینوبلاستومای ارثی که نوعی سرطان چشم است و بیشتر در کودکان رخ می دهد
چشم انداز سرطان استخوان
چشم انداز سرطان بد خیم استخوانی به سرایت یافتن سرطان به سایر اندام های بدن بستگی دارد.
منظور از امید به زندگی 5 ساله درصدی از تعداد افراد مبتلا به سرطان استخوان (در یک مرحله خاص) است که احتمالا حداقل 5 سال بعد از تشخیص زنده می مانند.
به عنوان مثال در مورد کندرو سارکوم که به سایر نقاط بدن گسترش نیافته امید به زندگی 5 ساله 91 درصد می باشد در حالی که اگر سرطان به اندام های دور مانند ریه ها گسترش پیدا کند امید به زندگی 5 ساله به 33 درصد کاهش می یابد.
تشخیص و درمان به هنگام نقش مهمی در بهبود چشم انداز سرطان استخوان دارد.
منبع: medicalnewstoday
