سرطان (به انگلیسی: Cancer) نوعی بیماری جدی و شایع در سراسر دنیا است که به دلیل تقسیم غیر قابل کنترل سلول های بخش های مختلف بدن ایجاد شده و می تواند به تشکیل تومور، آسیب دیدگی سیستم ایمنی بدن و سایر اختلالات منجر شود.
سرطان انواع مختلف دارد و بسته به ناحیه شروع تجمع سلولی، تحت عنوان های مختلف شناخته می شود که از جمله شایع ترین انواع آن ها می توان به سرطان ریه، سرطان معده، سرطان روده بزرگ، سرطان سینه، سرطان پروستات و غیره اشاره کرد.
در ادامه قصد داریم درباره سرطان و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سرطان چیست؟
سرطان اصطلاحی گسترده است و نوعی بیماری را توصیف می کند که به دلیل تغییرات سلولی باعث رشد و تقسیم سلولی غیر قابل کنترل می شود.
برخی انواع سرطان رشد سلول ها را سریع تر می کنند در حالی که برخی دیگر باعث می شوند سلول ها رشد و تکثیر آهسته تری داشته باشند. به علاوه برخی اشکال خاص سرطان موجب رشد ضایعاتی به نام تومور می شوند اما بعضی دیگر مانند سرطان خون این گونه نیستند.
بیشتر سلول های بدن عملکردهای مشخص و طول عمر معینی دارند. اگرچه ممکن است خوشایند به نظر نرسد اما مرگ سلولی یک پدیده طبیعی و مفید به نام آپوپتوز است. سلول ها می میرند تا بدن بتواند سلول های جدیدتر با عملکرد بهتر جایگزین آن ها کند.
این در حالیست که سلول های سرطانی فاقد اجزایی هستند که به آن ها دستور جلوگیری از تقسیم و مرگ سلولی دهد. در نتیجه این سلول ها از اکسیژن و مواد مغذی که معمولا سلول های سالم تغذیه می کنند استفاده کرده و تجمع پیدا می کنند که می تواند به تشکیل تومور، اختلال در سیستم ایمنی بدن و تغییرات دیگری در بدن منجر شود که عملکرد بدن را دچار مشکل می کند.
ناگفته نماند سلول های سرطانی ممکن است در یک ناحیه ظاهر شده و سپس از طریق غدد لنفاوی به سایر نقاط بدن گسترش پیدا کنند. غدد لنفاوی خوشه هایی از سلول های ایمنی بدن هستند که در سراسر بدن قرار دارند.
علت سرطان
سرطان می تواند به دلایل متعددی ایجاد شود که برخی از آن ها قابل پیشگیری می باشند.
به عنوان مثال سیگار کشیدن از عوامل خطر زای مهمی است و به نظر می رسد هر سال تعدادی از افراد در اثر سیگار کشیدن از دنیا می روند. از دیگر عوامل موثر در بروز سرطان می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- اعتیاد به الکل
- اضافه وزن
- کم تحرکی
- تغذیه نامناسب
سایر علت های احتمالی سرطان قابل پیشگیری نیستند. به عنوان مثال در حال حاضر یکی از قابل توجه ترین عوامل خطر زای سرطان سن است و گفته شده حدود 87 درصد سرطان ها در سنین بالای 50 سال تشخیص داده می شوند.
آیا سرطان ارثی است؟
عوامل ژنتیکی می توانند در پیشرفت سرطان نقش داشته باشند. کد ژنتیکی یک شخص به سلول هایش می گوید چه زمانی تقسیم شده و چه زمانی مرگ آن ها فرا خواهد رسید در حالی که تغییر در ژن ها می تواند به دستورات اشتباه و در نهایت سرطان منجر شود.
ژن ها روی تولید پروتئین سلول ها نیز اثر می گذارند، پروتئین ها حامل تعداد زیادی دستورات رشد و تقسیم سلولی می باشند. برخی ژن ها پروتئین هایی را تغییر می دهند که معمولا سلول های آسیب دیده را ترمیم می کنند. این مسئله می تواند به سرطان منجر شود.
اگر یکی از والدین حامل این ژن ها باشد ممکن است دستورات تغییر یافته ای را به فرزندانش منتقل کند.
از سوی دیگر برخی تغییرات ژنتیکی بعد از تولد رخ می دهند و عواملی همچون سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض آفتاب می تواند خطر بروز آن ها را افزایش دهد.
تغییر در سیگنال های شیمیایی نیز ممکن است زمینه ساز سرطان شوند، این سیگنال ها تعیین می کنند بدن چگونه ژن های خاصی را مستقر یا بیان کند.
در نهایت فرد ممکن است زمینه ابتلا به نوع خاصی از سرطان را به ارث ببرد که پزشک از آن به عنوان سندرم سرطان ارثی یاد می کند. جهش های ژنتیکی ارثی در بروز 5 تا 10 درصد موارد ابتلا به سرطان نقش دارند.
انواع سرطان
به طور کلی بیش از 100 نوع سرطان وجود دارد که سرطان پوست غیر ملانوم، سرطان سینه، سرطان ریه و سرطان پروستات جزو شایع ترین آن ها محسوب می شوند. همچنین سالانه افراد زیادی به سرطان های زیر مبتلا می شوند :
- مثانه
- روده بزرگ و راست روده
- آندومتر یا رحم
- کلیه
- سرطان خون
- کبد
- ملانوم
- لنفوم غیر هوچکین
- پانکراس
- تیروئید
انواع دیگر کمتر رایج هستند.
رشد سرطان و تقسیم سلولی
پزشکان سرطان را بر اساس محل آن در بدن و نوع بافت سرطانی دسته بندی می کنند.
برای مثال سارکوم ها در استخوان ها یا بافت های نرم بدن ایجاد می شوند در حالی که کارسینوم ها در سلول هایی ایجاد می شوند که سطوح داخلی یا خارجی بدن را می پوشانند. به علاوه کارسینوم های سلول بازال در پوست ایجاد می شوند در حالی که آدنوکارسینوم ها می توانند در سینه بروز کنند.
زمانی که سلول های سرطانی به سایر بخش های بدن گسترش پیدا می کنند اصطلاح پزشکی متاستاز برای آن استفاده می شود.
ناگفته نماند یک فرد می تواند همزمان به بیش از یک نوع سرطان مبتلا باشد.
درمان سرطان
خوشبختانه تحقیقات جدید و نوآورانه پزشکان و محققان به کشف و تولید داروهای جدید و فناوری های درمانی موثر در این زمینه منجر شده است.
پزشکان معمولا با توجه به نوع سرطان، مرحله تشخیص و سلامت کلی فرد از روش های درمانی مناسب استفاده می کنند که برخی از آن ها عبارتند از :
1. شیمی درمانی
هدف از این تکنیک درمانی از بین بردن سلول های سرطانی با کمک داروهایی است که سلول های سریع تقسیم را هدف قرار می دهند. این داروها می توانند به کوچک شدن تومورها کمک کنند اما عوارض جانبی آن ها ممکن است شدید باشد.
2. هورمون درمانی جایگزین
این تکنیک شامل مصرف داروهایی می باشد که نحوه عملکرد برخی هورمون ها را تغییر داده یا در توانایی تولید آن ها در بدن اختلال ایجاد می کنند. این روش معمولا زمانی استفاده می شود که هورمون ها در بروز سرطان نقش داشته باشند (مانند سرطان پروستات و سرطان سینه).
3. ایمنی درمانی
در این تکنیک از داروها و سایر روش های درمانی برای تقویت سیستم ایمنی بدن و تشویق آن جهت مقابله با سلول های سرطانی استفاده می شود. دو نمونه از این درمان ها شامل مهار کننده های وارسی ایمنی و انتقال سلول های تغییر شکل داده شده می باشد.
4. درمان نفر گرا
درمان نفر گرا نوعی رویکرد جدید و در حال پیشرفت است که در آن از آزمایش ژنتیک برای تعیین بهترین روش های درمانی برای هر فرد خاص استفاده می شود. محققان نمی دانند آیا این روش می تواند انواع مختلف سرطان را به طور موثر درمان کند یا خیر.
5. پرتو درمانی
در این تکنیک از پرتوهای دوز بالا برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. این تکنیک به کوچک شدن تومور قبل از عمل جراحی یا کاهش علائم مرتبط با تومور نیز کمک می کند.
6. عمل جراحی
این روش معمولا زمانی که فرد دچار تومور سرطانی شده استفاده می شود. همچنین گاهی برای کاهش یا جلوگیری از گسترش بیماری به نواحی دیگر بدن ممکن است گره های لنفاوی طی عمل جراحی از بدن خارج شوند.
7. روش های درمانی هدفمند
روش های درمانی هدفمند به اقداماتی گفته می شود که روی سلول های سرطانی انجام شده و از تکثیر آن ها جلوگیری می کند. همچنین می توانند سیستم ایمنی بدن را تقویت کنند.
دو نمونه از این روش های درمانی شامل داروهای مولکول کوچک و آنتی بادی های مونوکلونال می باشد.
نکته : پزشک معمولا برای به حداکثر رساندن اثر بخشی، از بیش از یک نوع درمان استفاده خواهد کرد.
چشم انداز سرطان
پیشرفت های صورت گرفته در تشخیص سرطان، افزایش آگاهی از خطرات سیگار کشیدن و کاهش مصرف دخانیات با کاهش ابتلا، تشخیص و مرگ ناشی از سرطان ارتباط نزدیک دارد.
طبق گفته انجمن سرطان آمریکا میزان کلی مرگ و میر ناشی از سرطان بین سال های 1991 تا 2012 حدود 26 درصد کاهش یافته است.
به طور کلی چشم انداز سرطان در افراد مبتلا به این بیماری تا حد زیادی به میزان گسترش، نوع، شدت و محل آن بستگی دارد.
منبع: medicalnewstoday
