سندرم میلودیسپلاستیک (به انگلیسی: Myelodysplastic syndrome) یا ام دی اس (MDS) به گروهی از سرطان های خون و مغز استخوان اشاره دارد و زمانی ایجاد می شود که سطح برخی انواع سلول های خونی در بدن فرد کم باشد.
متخصصان در گذشته به این بیماری پره لوسمی می گفتند، اما از آن جا که ام دی اس تنها در میان حدود یک سوم افراد مبتلا به لوسمی رخ می دهد امروزه این دو را کاملا جدا از هم تعریف می کنند.
در ادامه قصد داریم درباره ام دی اس و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
ام دی اس چیست؟
ام دی اس شامل گروهی از سرطان ها است که روی سلول های خون و مغز استخوان تاثیر می گذارند.
لازم به ذکر است مغز استخوان از بافت نرم تشکیل شده که حفره های اکثر استخوان ها را پر می کند و سلول های خونی جدید در این بافت تشکیل و سپس به جریان خون فرستاده می شوند.
اگر سلول های خونی به اندازه کافی یا به طور طبیعی رشد نکنند، ممکن است بدن سلول های خونی جدید و کافی نداشته باشد که می تواند به ام دی اس منجر شود.
همان طور که می دانید سلول های بنیادی خون رشد کرده و به یکی از سه نوع مختلف سلول های خونی تبدیل می شوند :
- گلبول های قرمز : این سلول ها اکسیژن را در سراسر بدن حمل می کنند
- گلبول های سفید : این سلول ها از بدن در برابر عفونت ها محافظت می کنند و به ارگانیسم های عفونی پاسخ می دهند
- پلاکت ها : این سلول ها در بهبود زخم ها نقش دارند و یک فاکتور انعقادی ایجاد می کنند که به توقف خونریزی کمک می کند
اگر به هر گروه از این سلول ها آسیب وارد شده یا تعداد آن ها بیش از حد کاهش یابد می تواند به سلامت عمومی فرد آسیب برساند.
علائم ام دی اس
مراحل اولیه ام دی اس ممکن است علائم ظاهری نداشته باشد و علائم بعدی بستگی به این دارد که کدام نوع سلول خونی آسیب دیده یا دچار کمبود است.
با آزمایش خون ممکن است کاهش تعداد سلول های بدن تشخیص داده شود. اگر تعداد هر یک از انواع سلول های خونی پایین باشد، ممکن است فرد برخی یا همه علائم زیر را تجربه کند :
گلبول های قرمز خون
کم بودن تعداد گلبول های قرمز سالم باعث کم خونی می شود. علائم کم خونی اغلب به کمبود اکسیژن در اندام ها و سلول های اطراف بدن مربوط می شود.
علائم از خفیف تا شدید متغیر است و ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- خستگی و کمبود انرژی
- سبکی سر
- پوست رنگ پریده
- تپش قلب
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
کم خونی یک اختلال خونی بسیار شایع است که عوامل زیادی می توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. بنابراین ممکن است علامت مستقیم ام دی اس محسوب نشود.
گلبول های سفید خون
عفونت های مکرر یا غیر معمول شدید می تواند نشانه آسیب یا کمبود گلبول های سفید باشد. متخصصان از اصطلاح نوتروپنی برای توصیف کمبود گلبول های سفید خون استفاده می کنند.
پلاکت ها
ترومبوسیتوپنی سطح پایین پلاکت ها در بدن را توصیف می کند و دو علامت اصلی دارد :
- کبودی و خونریزی راحت تر یا بیشتر از حد معمول
- لکه های کوچک و قرمز تیره که به دلیل ورود خون به پوست ایجاد می شوند
مثلا ممکن است فرد بیش از حد خونریزی بینی داشته باشد، در اثر جراحات جزئی دچار کبودی شود یا مکرر دچار خونریزی لثه شود.
علت ام دی اس
علت این که چرا برخی افراد به ام دی اس مبتلا می شوند و برخی دیگر مبتلا نمی شوند هنوز مشخص نیست. با این حال برخی تحقیقات روی دی ان ای خون ارتباط بین تغییرات ژنتیکی و اختلالات خونی را نشان داده است.
ژن های خاص حاوی اطلاعاتی در مورد نحوه رشد و تقسیم سلول ها هستند و جهش در این ژن ها می تواند اطلاعات اشتباهی را به سلول ها ارسال کند. در نتیجه آن ها رشد غیر طبیعی خواهند داشت.
عوامل خطر زای ام دی اس
چندین عامل خطر زا احتمال ابتلای فرد به ام دی اس را افزایش می دهد. توجه داشته باشید دارا بودن یکی از این عوامل خطر زا به این معنی نیست که فرد قطعا به این بیماری مبتلا خواهد شد.
برخی عوامل خطر زا عبارتند از :
- درمان های قبلی شیمی درمانی یا پرتو درمانی
- قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی مانند آفت کش ها، دود تنباکو یا بنزن
- قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین مانند جیوه یا سرب
- انجام پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان
- سن؛ زیرا اکثر موارد ابتلا به ام دی اس در افراد بالای 50 سال رخ می دهد
تشخیص ام دی اس
تمایز بین هر یک از اختلالات خونی که پزشک در گروه ام دی اس طبقه بندی می کند به نوع سلول های خونی که روی آن تاثیر می گذارد و هر گونه تغییر در مغز استخوان بستگی دارد.
به طور کلی 8 اختلال خونی مختلف به عنوان بخشی از ام دی اس شناسایی شده اند و پزشکان می توانند برای تشخیص هر یک آزمایش های خاصی انجام دهند.
طی تشخیص بیماری، فرد باید انتظار برخی یا همه موارد زیر را داشته باشد :
- سوالاتی در مورد سابقه پزشکی از جمله علائم، بیماری ها، جراحات و هر گونه داروی فعلی
- معاینه فیزیکی برای بررسی علائم ام دی اس مانند عفونت، کبودی یا درد
- آزمایش خون برای ارزیابی سلامت و تعداد سلول های خونی
- بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان که طی آن پزشک تحت بیهوشی مقدار کمی از استخوان و مغز استخوان بیمار را برای انجام آزمایش خارج می کند
- آزمایش های ژنتیکی برای بررسی هر گونه ناهنجاری یا جهش در ژن ها
درمان ام دی اس
در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای ام دی اس وجود ندارد، با این حال تحقیقات برای کشف درمان های جدید احتمالی ادامه دارد.
تکنیک های درمانی مورد استفاده برای هر فرد متفاوت خواهد بود و احتمالا شامل مراقبت های حمایتی می باشد که به تسکین علائم و عفونت هایی که اغلب با ام دی اس همراه هستند کمک می کنند. این درمان ها ممکن است شامل انتقال خون یا تجویز آنتی بیوتیک باشد.
پزشک احتمالا یک یا چند گزینه درمانی زیر را نیز پیشنهاد می کند :
- شیمی درمانی که شامل تجویز درون وریدی داروهایی برای از بین بردن سلول های سرطان خون است
- ایمنی درمانی که در آن پزشک داروهایی برای تحریک سیستم ایمنی برای پاسخ به سلول های میلودیسپلاستیک تزریق می کند
- پیوند سلول های خون ساز که سلول های بنیادی آسیب دیده یا جهش یافته را با سلول های سالم جایگزین می کند
ناگفته نماند این گزینه های درمانی دارای عوارض جانبی هستند. به عنوان مثال شیمی درمانی ممکن است به تهوع و استفراغ منجر شود در حالی که ایمنی درمانی می تواند خستگی و تب به دنبال داشته باشد. به طور کلی عوارض جانبی به نوع درمان بستگی دارد و از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود.
افراد می توانند اقدامات زیر را برای بهبود کیفیت زندگی خود در طول درمان انجام دهند :
- از یک رژیم غذایی متعادل و سالم پیروی کنند
- تا جایی که ممکن است ورزش کنند
- از دوستان و اعضای خانواده کمک بگیرند
- از تکنیک های آرامش ذهن بهره ببرند
عوارض ام دی اس
عفونت و خونریزی برای افراد مبتلا به ام دی اس خطرناک است، به همین دلیل افرادی که دچار این عارضه هستند باید سعی کنند صدماتی را که می تواند باعث کبودی یا خونریزی شود به حداقل برسانند.
به عنوان مثال امور مربوط به دندانپزشکی معمولا باعث خونریزی لثه می شود و فرد مبتلا باید قبل از مراجعه به دندانپزشک در این باره مشاوره بگیرد.
گاهی اوقات ام دی اس به لوسمی میلوئید حاد که نوعی سرطان سلول های خونی است تبدیل می شود. پس از تشخیص ام دی اس، پزشک خطر پیشرفت به این نوع سرطان را نیز ارزیابی می کند.
چشم انداز ام دی اس
چشم انداز ام دی اس بسته به نوع و شدت آن متفاوت خواهد بود. پزشکان از طیف وسیعی از سیستم های درجه بندی برای تعیین بهترین گزینه درمانی و سنجش اثر بخشی بالقوه آن استفاده می کنند.
چشم انداز همچنین به پیشرفت یا عدم پیشرفت این بیماری به لوسمی میلوئید حاد نیز بستگی دارد.
اگر فردی نگران عفونت های منظم یا شدید، کبودی و خونریزی شدید یا سایر علائمی است که می تواند نشان دهنده ام دی اس باشد باید به پزشک مراجعه کند.
منبع: medicalnewstoday
