واریس مری چیست؟

واریس مری (به انگلیسی: Esophageal varices) از انواع واریس است که طی آن عروق خونی اطراف مری از جمله سیاهرگ ها بزرگ و متورم می شوند.

شایع ترین علت این عارضه زخم در کبد می باشد و طی آن ممکن است سیاهرگ ها پاره شده و خونریزی کنند. پارگی سیاهرگ ها خطرناک و حتی کشنده می باشد و افراد مشکوک به خونریزی باید هر چه سریع تر نسبت به درمان فوری اقدام کنند.

در ادامه قصد داریم درباره واریس مری و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

واریس مری چیست؟

زمانی که سیاهرگ های اطراف مری بزرگ یا متورم شوند واریس مری رخ می دهد.

واریس ممکن است کوچک یا بزرگ باشد و هر چه بزرگ تر شود خطرات آن افزایش می یابد. به عنوان مثال ممکن است سیاهرگ ها پاره شوند که در این صورت درمان بر روی جلوگیری از خونریزی متمرکز خواهد بود.

شایع ترین علت این عارضه فشار خون بالا در سیاهرگ باب است که اغلب در اثر سیروز کبدی رخ می دهد.

لازم به ذکر است سیاهرگ های مری به کبد وصل شده اند. انسداد جریان خون به کبد به دلیل مشکلات کبدی، باعث متورم شدن این سیاهرگ ها و تجمع خون در آن ها می شود. از آن جا که سیاهرگ های مری کوچک و دارای دیواره نازک هستند نمی توانند خون بیش از حد را تحمل کنند و افزایش جریان خون در این ناحیه باعث ورم و پارگی آن ها شود.

پارگی سیاهرگ ها می تواند خطرناک و حتی کشنده باشد.

علت واریس مری

شایع ترین علت زمینه ای واریس مری سیروز کبدی است. این عارضه نوعی اسکار شدید کبدی می باشد که در اثر بیماری همچون هپاتیت C رخ می دهد.

حدود 30 درصد افراد مبتلا به سیروز، هنگام تشخیص مشکل کبدی دچار واریس مری نیز می باشند. همچنین طی اولین سال بعد از تشخیص، 5 درصد افراد مبتلا به واریس های کوچک و 15 درصد افراد مبتلا به واریس های بزرگ دچار خونریزی می شوند.

فشار خون بالا در سیاهرگ باب که خون را از سایر اندام ها به سمت کبد منتقل می کند از عوارض سیروز است و زمانی رخ می دهد که بافت اسکار، جریان خون در اطراف کبد را مسدود کرده و به دنبال آن فشار خون در این سیاهرگ افزایش یابد.

با انسداد جریان خون در اطراف کبد، بدن خون را به سیاهرگ های معده یا مری ارسال می کند که باعث متورم شدن آن ها شده و واریس ایجاد می شود.

از علل نادر واریس مری می توان به سندرم باد-کیاری و تب حلزون اشاره کرد.

سندرم باد-کیاری باعث می شود سیاهرگ های داخل کبد تا حدی مسدود شوند. تب حلزون نیز از یک کرم انگلی ناشی می شود که وارد عروق خونی شده و واریس رخ می دهد.

عوامل خطر زای واریس مری

هر نوع بیماری کبدی می تواند خطر ابتلا به واریس مری را افزایش دهد اما سیروز شایع ترین علت آن محسوب می شود و احتمال بروز واریس مری در افرادی که به بیماری کبدی بدون سیروز مبتلا هستند کمتر است.

به طور کلی سیروز و فشار خون بالا که نقش عمده ای در این بیماری ایفا می کنند هر دو از عوارض احتمالی بیماری های کبدی هستند.

برخی عوارض خطر زای مهم در بیماری های کبدی عبارتند از :

چاقی
عفونت هپاتیت
اعتیاد به الکل

علائم واریس مری

افراد مبتلا به واریس مری ممکن است علامتی مشاهده نکنند به خصوص اگر واریس کوچک باشد. در برخی موارد تنها در صورت خونریزی علائم ظاهر می شود.

علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد :

رنگ پریدگی غیر طبیعی پوست
خستگی دائمی
تنگی نفس
ضعف یا سر گیجه
مدفوع سیاه یا قیری
مشاهده خون قرمز روشن یا تیره در مدفوع
مشاهده خون قرمز روشن در استفراغ

اگر کسی دچار علائم واریس مری شود باید فورا در بیمارستان تحت درمان قرار بگیرد.

تشخیص واریس مری

پزشک برای تشخیص بیماری کبدی به علائم و سابقه پزشکی بیمار توجه کرده و نتایج معاینه فیزیکی، آزمایش خون و گاهی نمونه برداری کبد را مورد بررسی قرار می دهد.

فرد مبتلا به سیروز باید به طور منظم غربال گری واریس مری انجام دهد. برای بررسی این مسئله از آندوسکوپ استفاده می شود، گاهی نیاز به سی تی اسکن نیز باشد.

انواع واریس مری

واریس مری می تواند بزرگ یا کوچک باشد. قطر واریس های کوچک کمتر از 5 میلی متر است و درمان آن ها با انواع بزرگ متفاوت می باشد.

واریس های کوچک همیشه علامت دار نیستند و پزشک ممکن است برای جلوگیری از صدمات بیشتر به کبد از دارو درمانی و تغییراتی در سبک زندگی استفاده کند. در مورد واریس های بزرگ ممکن است به عمل جراحی جزئی برای جلوگیری از خونریزی نیاز باشد.

واریس تنها مختص سیاهرگ های مری نیست بلکه ممکن است در سایر نواحی بدن از جمله معده، اثنی عشر (قسمت ابتدای روده کوچک) و حتی راست روده رخ دهد.

درمان واریس مری

هدف اصلی از درمان واریس مری جلوگیری از پارگی و خونریزی می باشد و در قدم اول فشار خون بالا کنترل می شود.

پزشک ممکن است از داروهایی همچون مسدود کننده های بتا برای کاهش فشار خون بالا استفاده کند. این داروها با مسدود کردن اثرات هورمونی به نام اپی نفرین عمل می کنند و سرعت ضربان قلب را کاهش می دهند.

فرد مبتلا به واریس مری ممکن است به یکی از تکنیک های جراحی زیر نیاز داشته باشد :

اسکلروتراپی آندوسکوپی : در این روش با کمک آندوسکوپ اقدامات جزئی مانند تزریق دارو به داخل سیاهرگ های متورم برای کوچک کردن آن ها انجام می شود
باند گذاری واریس با آندوسکوپی : در این روش از یک ابزار خاص برای قرار دادن نوار لاستیکی در اطراف واریس و جلوگیری از خونریزی استفاده می شود
تکنیک TIPS : در این روش پزشک با کمک اشعه ایکس از لوله ای برای اتصال سیاهرگ باب و سیاهرگ کبدی استفاده می کند. این تکنیک یک کانال جدید برای خون ایجاد کرده و فشار در سیاهرگ باب را کاهش می دهد
تکنیک شانت طحال دیستال : در این روش سیاهرگ اصلی طحال به سیاهرگ کلیه سمت چپ وصل می شود
سایر درمان ها : در مواردی که خونریزی مکرر وجود دارد ممکن است روش های دیگر استفاده شود