سرطان رکتوم (راست روده) چیست؟

سرطان رکتوم (به انگلیسی: Rectal cancer) یا سرطان راست روده از سرطان های دستگاه گوارش است که در سلول های رکتوم یا راست روده ایجاد شده و سرطان کولورکتال محسوب می شود.

سرطان کولورکتال دومین سرطان شایع در زنان و سومین سرطان شایع در مردان محسوب می شود و جزو سرطان های مرگ بار می باشد که تشخیص و درمان زود هنگام آن در میزان اثر بخشی درمان ها و امید به زندگی فرد اهمیت زیادی دارد.

درادامه قصد داریم درباره سرطان رکتوم و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

سرطان رکتوم چیست؟

رکتوم یا راست روده از اندام های گوارشی است که در ناحیه زیر کولون سیگموئید و بالای مقعد قرار گرفته است.

ناگفته نماند راست روده و روده بزرگ هر دو بخشی از دستگاه گوارش هستند و سرطان های رکتوم و روده بزرگ اغلب تحت عنوان سرطان کولورکتال دسته بندی می شوند.

خوشبختانه با تشخیص و درمان به موقع سرطان رکتوم، این بیماری در اکثر موارد قابل درمان بوده و چشم انداز نسبتا خوبی دارد.

علائم سرطان رکتوم چیست؟

سرطان رکتوم در مراحل اولیه ممکن است علامت خاصی نداشته باشد اما با پیشرفت سرطان، خونریزی مقعد شایع ترین علامت آن خواهد بود.

به علاوه احتمالا تغییراتی در عادات روده ای فرد رخ می دهد که بیش از چند روز طول خواهد کشید و ممکن است فرد ضعف و خستگی بی دلیل را تجربه کند.

به طور کلی علائم احتمالی سرطان رکتوم عبارتند از :

خونریزی از رکتوم
تغییر در دفعات اجابت مزاج
احساس این که روده به طور کامل تخلیه نمی شود
درد هنگام اجابت مزاج
اسهال یا یبوست
خون یا مخاط در مدفوع
کاهش وزن نا خواسته و تغییر در اشتها
خستگی بی دلیل
ناراحتی مکرر شکم، گاز، گرفتگی عضلات، درد

یکی دیگر از نشانه های احتمالی سرطان رکتوم، کم خونی ناشی از فقر آهن است که ممکن است به دنبال از دست دادن خون رخ دهد.

علت سرطان رکتوم

علت دقیق سرطان رکتوم مشخص نیست اما به طور کلی تومورهای بد خیم در هر نقطه از بدن زمانی ایجاد می شوند که سلول های سرطانی خارج از کنترل رشد کرده و تکثیر شوند.

این سلول ها می توانند به بافت های سالم نفوذ کرده و آن ها را از بین ببرند اما این که چه مسئله ای باعث شروع این فرایند می شود در همه موارد مشخص نیست.

گفته شده برخی جهش های ژنی ارثی وجود دارد که ممکن است خطر ابتلا به سرطان رکتوم را افزایش دهند. یکی از این موارد سرطان غیر پولیپوزی ارثی روده بزرگ می باشد که به نام سندرم لینچ نیز شناخته شده است.

این اختلال به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ و سایر سرطان ها را افزایش می دهد. به همین دلیل در برخی موارد پزشک ممکن است برای پیشگیری از بروز سرطان طی عمل جراحی روده بزرگ را بردارد.

بیماری ژنتیکی دیگری که ممکن است باعث ایجاد سرطان رکتوم شود پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی نام دارد که نوعی اختلال نادر است و می تواند به رشد پولیپ در دیواره روده بزرگ و راست روده منجر شود.

این پولیپ ها در ابتدا به صورت ضایعات غیر سرطانی رشد می کنند اما ممکن است بعد از مدتی بد خیم شوند.

گفته شده اکثر افراد مبتلا به این اختلال قبل از 50 سالگی به سرطان مبتلا می شوند، به همین دلیل گاهی پزشک برای جلوگیری از سرطان، برداشتن روده بزرگ را پیشنهاد می کند.

سرطان رکتوم نیز مانند سایر انواع سرطان‌ زمانی گسترش می یابد که سلول‌ های سرطانی در بافت‌ های سالم رشد کرده و به مناطق دیگر بدن منتقل شوند.

این سرطان ممکن است در ابتدا روی بافت های پوشاننده راست روده تاثیر بگذارد و در برخی موارد کل راست روده را درگیر می کند، سپس به غدد لنفاوی یا اندام های مجاور گسترش یافته و کبد را تحت تاثیر قرار می دهد.

سایر نواحی احتمالی متاستاز می تواند شامل موارد زیر باشد :

شکم
مغز
ریه ها
تخمدان ها

عوامل خطر زای سرطان رکتوم

اگرچه هیچ گونه علت شناخته شده ای برای سرطان رکتوم وجود ندارد اما گاهی برخی عوامل شناخته شده ممکن است خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهند که عبارتند از :

سن : تشخیص این سرطان معمولا بعد از 50 سالگی اتفاق می‌ افتد، البته طی سال های اخیر ابتلا به آن در افراد کم سن تر نیز افزایش یافته است
نژاد : به عنوان مثال سیاه پوستان آمریکایی نسبت به سایر گروه های نژادی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان رکتوم هستند. یکی از دلایل احتمالی این مسئله عدم یکسان بودن ایمنی بهداشتی در نقاط مختلف می باشد
سابقه خانوادگی : سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان کولورکتال می تواند خطر ابتلا را افزایش دهد
ژنتیک : سندرم لینچ یا پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی دو بیماری ژنتیکی هستند که ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند
پرتو درمانی : استفاده از این تکنیک در ناحیه شکم می تواند فرد را بیشتر در معرض ابتلا به این نوع سرطان قرار دهد

سایر بیماری ها و اختلالاتی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان رکتوم را افزایش دهند عبارتند از :

سرطان تخمدان
پولیپ
بیماری التهابی روده، به خصوص اگر فرد 8 سال یا بیشتر به آن مبتلا باشد
چاقی
دیابت نوع 2 که به خوبی کنترل نشده باشد

برخی عوامل سبک زندگی که ممکن است در سرطان کولورکتال نقش داشته باشند عبارتند از :

استفاده از رژیم غذایی کم سبزیجات و کم فیبر
استفاده از رژیم غذایی سرشار از گوشت قرمز و فرآوری شده
ورزش نکردن
سیگار کشیدن
مصرف زیاد الکل در طول روز

تشخیص سرطان رکتوم

سرطان رکتوم با ترکیبی از روش های زیر تشخیص داده می شود :

1. معاینه فیزیکی و تست های غربال گری

پزشک احتمالا فرایند تشخیص را با بررسی سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی شروع می کند که ممکن است شامل فرو بردن انگشت دستکش دار داخل راست روده برای بررسی توده ها باشد.

در مرحله بعد احتمالا آزمایش خون مخفی در مدفوع یا سیگموئیدوسکوپی توصیه شود. برنامه غربال گری برای این آزمایش ها بسته به سطح خطر متفاوت است.

در صورتی که نتیجه این آزمایش ها نشان دهنده ابتلای احتمالی فرد به سرطان باشد، قدم بعدی کولونوسکوپی خواهد بود.

2. کولونوسکوپی

پزشک در تکنیک کولونوسکوپی با وارد کردن یک لوله نازک با نور و دوربین از طریق مقعد، داخل رکتوم و روده بزرگ را بررسی می کند و در صورت مشاهده پولیپ احتمالا آن را از بین می برد.

علاوه بر این حین کولونوسکوپی ممکن است نمونه های بافتی از ناحیه جدا شود و برای بررسی سرطانی بودن یا جهش های ژنتیکی مرتبط با سرطان کولورکتال به آزمایشگاه ارسال شود.

3. آزمایش خون

ممکن است از آزمایش خون نیز برای تشخیص استفاده شود زیرا سطح بالای آنتی‌ ژن کارسینوامبریونیک (ماده ای که توسط تومورهای سرطانی ساخته می شود) در جریان خون ممکن است نشان دهنده سرطان رکتوم باشد.

4. تست های تصویر برداری

بعد از اطمینان از ابتلای فرد به سرطان رکتوم، گام بعدی تعیین میزان گسترش آن در بدن می باشد.

پزشک برای این منظور ممکن است از سونوگرافی اندورکتال برای بررسی رکتوم و ناحیه اطراف آن استفاده کند که طی آن یک پروب به راست روده وارد شده و تصاویر ناحیه ایجاد می شود.

برخی آزمایش های تصویر برداری دیگر که برای بررسی علائم سرطان در بدن استفاده می شوند عبارتند از :

سی تی اسکن یا پت اسکن که به پزشک کمک می کند تا شدت سرطان را در رکتوم، روده بزرگ و سایر اندام ها بررسی کند
ام آر آی که می تواند به پزشک در تعیین مرحله سرطان کمک کند

مراحل سرطان رکتوم

به طور کلی بیماری سرطان فارغ از این که از کدام ناحیه بدن شروع شده باشد می تواند از طریق بافت، سیستم لنفاوی یا جریان خون گسترش یا متاستاز پیدا کرده و به سایر قسمت های بدن سرایت کند.

مرحله بندی سرطان نشان می دهد که سرطان چقدر پیشرفت کرده و تعیین آن به پزشکان در انتخاب بهترین روش درمانی کمک می کند.

مراحل سرطان رکتوم عبارتند از :

مرحله 0 (سرطان درجا) : در این حالت تنها درونی ترین لایه دیواره راست روده حاوی سلول های غیر طبیعی است
مرحله 1 : در این مرحله سلول های سرطانی از درونی ترین لایه دیواره راست روده گسترش یافته اند اما به غدد لنفاوی نرسیده اند
مرحله 2 : در این مرحله سلول های سرطانی به داخل لایه عضلانی خارجی دیواره راست روده گسترش یافته اند اما به غدد لنفاوی نرسیده اند که زیر مرحله A نام دارد. در زیر مرحله B سرطان به داخل دیواره شکم گسترش یافته است
مرحله 3 : در این مرحله سلول های سرطانی از طریق خارجی ترین لایه عضلانی راست روده گسترش یافته و به یک یا چندین غدد لنفاوی رسیده اند. این مرحله بر اساس میزان بافت آسیب دیده غدد لنفاوی به مراحل فرعی A و B و C تقسیم می شود
مرحله 4 : در این مرحله سلول های سرطانی به نواحی دور مانند کبد یا ریه ها گسترش یافته اند

درمان سرطان رکتوم (بر اساس مرحله)

پزشک برای انتخاب درمان مناسب سرطان رکتوم موارد زیر را در نظر خواهد گرفت :

اندازه تومور
نواحی که سرطان ممکن است به آن ها گسترش یافته باشد
سن
سلامت عمومی بدن

این موارد به پزشک کمک می کند تا بهترین ترکیب درمانی و زمان مناسب برای هر درمان را تعیین کند.

در ادامه دستور العمل های کلی برای درمان این بیماری بر اساس مرحله آن ذکر شده است. توجه شود این لیست شامل گزینه های درمانی بالقوه می باشد و ممکن است همه بیماران به همه گزینه های درمانی ذکر شده در هر مرحله نیاز نداشته باشند :

مرحله 0

برداشتن بافت مشکوک طی کولونوسکوپی
برداشتن بافت طی عمل جراحی جداگانه
برداشتن بافت و بخشی از ناحیه اطراف

مرحله 1

برداشتن موضعی توده
پرتو درمانی برای برخی از بیماران
شیمی درمانی برای برخی از بیماران

مراحل 2 و 3

عمل جراحی
پرتو درمانی
شیمی درمانی

مرحله 4

عمل جراحی احتمالا در بیش از یک ناحیه از بدن
پرتو درمانی
شیمی درمانی
درمان های هدفمند مانند آنتی بادی های مونوکلونال یا مهار کننده های رگ زایی
سرما درمانی که طی آن از یک مایع سرد یا یک کرایو پروب برای از بین بردن بافت غیر طبیعی استفاده می شود
ابلیشن امواج رادیویی که در آن از امواج رادیویی برای از بین بردن سلول های غیر طبیعی استفاده می شود
استفاده از استنت برای باز نگه داشتن رکتوم در صورتی که با تومور مسدود شده باشد
درمان های تسکین دهنده برای بهبود کیفیت کلی زندگی

آزمایش های بالینی

می‌ توانید از پزشک خود در مورد آزمایش‌ های بالینی که ممکن است برای وضعیت شما مناسب باشند سؤال کنید. نکته مهم این است که بسیاری از درمان‌ های فعلی سرطان از آزمایش‌ های بالینی آغاز شده اند.

این آزمایش ها معمولا ترکیب‌ های مختلفی از درمان های فعلی و درمان‌ هایی که توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده برای بیماری های دیگر تایید شده یا درمان‌ های جدید را تست می کنند.

عوارض سرطان رکتوم

سرطان رکتوم ممکن است به خارج از راست روده گسترش یافته و در نهایت روی بافت‌ های اطراف، غدد لنفاوی و اندام‌ ها تاثیر بگذارد.

همچنین ممکن است فرد در معرض ابتلا به سرطان های ثانویه باشد که بعداز درمان سرطان اولیه رخ می دهند. به طور کلی سرطان رکتوم می تواند خطر ابتلا به سرطان های ثانویه ای را افزایش دهد که روی موارد زیر تاثیر می گذارند :

مقعد
روده بزرگ
کلیه ها
ریه ها
روده کوچک
واژن

پیشگیری از سرطان رکتوم

تشخیص سرطان کولورکتال در مراحل اولیه و قبل از گسترش آن به سایر نواحی بدن می تواند امید به زندگی را افزایش دهد.

گفته شده بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال، شروع غربال گری های منظم از سن 45 سالگی است. البته بسته به سابقه خانوادگی، ژنتیک و سایر عوامل خطر زا، پزشک ممکن است این غربال گری ها را از سنین پایین تر نیز توصیه کند.

سرطان روده بزرگ و رکتوم از طریق غربال گری های معمولی مانند کولونوسکوپی معمولی یا آزمایش مدفوع به سرعت تشخیص داده می شوند. آزمایش مدفوع با حساسیت بالا می تواند وجود سرطان را تشخیص دهد که در صورت شناسایی سلول های غیر طبیعی، نیاز به انجام کولونوسکوپی در اسرع وقت خواهد بود.

همچنین با در پیش گرفتن یک سبک زندگی سالم و اجتناب از عوامل خطر زا مانند بی تحرکی، سیگار کشیدن و خوردن گوشت های قرمز یا فرآوری شده، می توان به پیشگیری از سرطان رکتوم کمک کرد.

چشم انداز سرطان رکتوم

پیشرفت های درمانی طی چند دهه اخیر چشم انداز کلی سرطان رکتوم را تا حد زیادی بهبود بخشیده است. در واقع امروزه بسیاری از موارد سرطان رکتوم را می توان با موفقیت درمان کرد.

در نظر گرفتن امید به زندگی 5 ساله نیز در این بیماری مهم است که بر اساس میانگین تعداد افرادی که بعد از 5 سال زنده مانده اند یا ابتلا به نوع خاصی از سرطان و مرحله آن تعیین می شود. به طور کلی امید به زندگی 5 ساله در سرطان رکتوم 67 درصد برای ترکیب مراحل است.

به علاوه میانگین امید به زندگی 5 ساله بر اساس مرحله به شرح زیر است :