بی اشتهایی عصبی (به انگلیسی: Anorexia nervosa) نوعی مشکل روانی جدی و از اختلالات مرتبط با خوردن است که اگرچه با درمان مناسب بهبود پیدا می کند اما در صورت عدم توجه و درمان می تواند خطرناک و تهدید کننده زندگی باشد.
این عارضه اغلب شامل چالش های احساسی، تصاویر غیر واقعی از بدن و ترس بیش از حد و اغراق آمیز از افزایش وزن می باشد که در افراد مختلف تاثیر متفاوتی به جا می گذارد و بر خلاف تصور عامه مردم نه تنها زنان بلکه مردان را نیز درگیر می کند.
در ادامه قصد داریم درباره بی اشتهایی عصبی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
بی اشتهایی عصبی چیست؟
بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا نروزا نوعی اختلال خوردن است که در آن فرد مبتلا دچار احساسات و علائم احساسی و چالشی درباره وزن، سایز و شکل بدن خود شده و با کاهش مصرف غذا سعی می کند این احساسات ناخوشایند را که اغلب شامل ترس از افزایش وزن یا تمایل شدید به لاغر شدن است کاهش دهد.
محدودیت غذایی گاهی به قدری شدت پیدا می کند که به کمبود مواد مغذی در بدن منجر شده، روی سلامت کلی بدن تاثیر منفی می گذارد و عوارض بالقوه کشنده ای به دنبال دارد.
چالش های عاطفی و روانی ایجاد شده در بی اشتهایی عصبی برای افراد بسیار ناخوشایند می باشد و برای درمان آن به مشاوره روانی، مشاوره تغذیه ای و مراقبت های پزشکی (در برخی موارد بستری شدن در بیمارستان) نیاز است.
گاهی ممکن است فرد مبتلا به دنبال محدودیت های تغذیه ای مقدار قابل توجهی از وزن خود را از دست بدهد و رفتارهای ناشی از بی اشتهایی از خود نشان دهد اما از نظر وزن بدن یا شاخص توده بدنی در سطح متوسط قرار داشته باشد که به آن بی اشتهایی عصبی غیر معمول گفته می شود.
آمار نشان می دهد مردان حدود 25 درصد موارد ابتلا به بی اشتهایی را تشکیل می دهند و از آن جا که بر این باور هستند این عارضه نمی تواند تاثیری روی آن ها داشته باشد کمتر برای تشخیص و درمان اقدام می کنند، به همین دلیل کشندگی این بیماری در مردان بیشتر از زنان است.
لازم به ذکر است بی اشتهایی عصبی با بی اشتهایی (آنورکسیا) متفاوت است. بی اشتهایی به معنای از دست دادن اشتها یا عدم توانایی در غذا خوردن است و می تواند نشانه بیماری خاص در فرد باشد.
علائم بی اشتهایی عصبی
یکی از اصلی ترین علائم بی اشتهایی عصبی کاهش وزن قابل توجه یا وزن کم بدن می باشد، اگرچه در بی اشتهایی عصبی غیر معمول ممکن است فرد با وجود کاهش وزن زیاد همچنان وزن متوسط داشته باشد.
کمبود مواد مغذی ناشی از محدودیت های غذایی در بی اشتهایی عصبی ممکن است به برخی علائم آزار دهنده منجر شود، از جمله :
- کاهش شدید توده عضلانی
- بی حالی، خستگی یا احساس فرسودگی
- فشار خون پایین
- سبکی سر یا سرگیجه
- دمای پایین بدن با دست و پای سرد یا احتمالا سرمازدگی
- نفخ یا ناراحتی معده
- خشکی پوست
- ورم دست و پا
- ریزش مو
- پریود نشدن یا کاهش دوره های پریود
- ناباروری
- بی خوابی
- از دست دادن تراکم استخوانی که خطر شکستگی را افزایش می دهد
- شکنندگی ناخن ها
- یبوست
- ضربان قلب غیر طبیعی یا نا منظم
- عارضه لانوگو (ظاهر شدن موهای کرک مانند روی بدن)
- افزایش موی صورت
- بوی بد دهان و پوسیدگی دندان در افرادی که مرتب استفراغ می کنند
همچنین ممکن است فرد رفتارهای خاصی از خود نشان دهد که عبارتند از :
- محدود کردن مقدار یا دامنه مواد غذایی مصرفی
- نگرانی بیش از حد در مورد وزن، سایز بدن، رژیم غذایی، کالری و غذا
- ورزش زیاد، مصرف ملین یا استفراغ اجباری
- اندازه گیری دائمی وزن و سایز بدن
- صحبت بیش از حد درباره چاق بودن یا اضافه وزن داشتن
- انکار حس گرسنگی یا حذف وعده های غذایی
- ایجاد تشریفات خاص در غذا خوردن، مثلا خوردن خوراکی ها به ترتیب خاص
- آشپزی برای دیگران بدون این که خودش غذا بخورد
- انزوا از دوستان و عدم تعاملات اجتماعی
- علائم افسردگی
فرد ممکن است درباره غذا و خوردن احساس گناه داشته باشد. همچنین متوجه اشتباه بودن رفتار خود نشود یا تمایلی به تشخیص مشکل خود در مورد غذا خوردن نداشته باشد.
این عارضه به طور متفاوت روی افراد تاثیر می گذارد و افراد مبتلا به این بیماری رفتار یکسانی ندارند.
علت بی اشتهایی عصبی
نگرانی در مورد وزن و شکل بدن اغلب از علائم بی اشتهایی عصبی است اما ممکن است علت بروز آن نباشد. متخصصان مطمئن نیستند این عارضه به چه دلیل رخ می دهد، اگرچه به نظر می رسد عوامل ژنتیکی، محیطی، بیولوژیکی و سایر عوامل می توانند در بروز آن نقش داشته باشند.
برخی موارد خطر زا که ممکن است خطر ابتلای فرد به بی اشتهایی عصبی را افزایش دهند عبارتند از :
- انتقاداتی که در گذشته در مورد عادات غذایی، وزن یا فرم بدن داشته اند
- سابقه مورد تمسخر واقع شدن یا مورد آزار قرار گرفتن توسط دیگران به خصوص در مورد وزن یا شکل بدن
- احساس فشار از سوی جامعه یا محیط کار به باریک و لاغر اندام بودن
- اعتماد به نفس پایین
- اضطراب
- شخصیت وسواس گونه یا کمال گرا
- سو استفاده جنسی
- سابقه رژیم گرفتن
- مسائل تاریخی مانند نژاد پرستی
برخی افراد در واقع بی اشتهایی عصبی را روشی برای کنترل بخشی از زندگی خود تلقی می کنند و این که بتوانند روی محدود کردن تغذیه خود کنترل داشته باشند را نوعی موفقیت می دانند که باعث می شود به رفتارشان ادامه دهند.
عوامل بیولوژیکی و ژنتیکی
افراد با شرایط زیر بیشتر در معرض بروز اختلالات تغذیه ای قرار دارند :
- کسانی که در اقوام نزدیک خود اختلالات خوردن مشابه داشته اند
- افرادی که سابقه خانوادگی افسردگی یا سایر بیماری های روانی دارند
- افرادی که به دیابت نوع 1 مبتلا هستند
همچنین مشخص شده افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی احتمالا از نظر میکروب های روده ای با افراد سالم تفاوت هایی دارند که می تواند باعث بروز اضطراب، افسردگی و کاهش وزن بیشتر در آن ها می شود.
تشخیص بی اشتهایی عصبی
تشخیص به موقع و درمان سریع بی اشتهایی عصبی احتمال نتیجه بخش بودن تکنیک های درمانی را افزایش می دهد.
پزشک برای تشخیص این عارضه ابتدا سوالاتی از فرد می پرسد تا اطلاعاتی درباره عادات غذایی، وزن و سلامت کلی جسمی و روحی او به دست آورد. همچنین ممکن است از برخی آزمایش ها برای رد سایر بیماری های زمینه ای با علائم و نشانه های مشابه مانند سندرم سو جذب، سرطان و مشکلات هورمونی استفاده شود.
برخی معیارها نیز می تواند به پزشک در تشخیص این اختلال کمک کند اما باید توجه داشت که تمام این معیارها برای همه افراد مبتلا به اختلالات خوردن صدق نمی کند :
- محدود کردن مصرف انرژی و کاهش قابل توجه وزن نسبت به سن، جنسیت و سلامت کلی فرد
- ترس شدید از افزایش وزن یا چاقی علی رغم لاغر بودن
- تغییرات در احساس فرد نسبت به وزن و شکل بدن و تاثیر بد وزن یا شکل بدن روی تصویر شخصی فرد از خود یا انکار این که وزن کم فعلی در واقع خوب نیست و یک مشکل محسوب می شود
درمان بی اشتهایی عصبی
تکنیک مورد استفاده برای درمان بی اشتهایی عصبی به نیازهای خاص فرد بستگی دارد و بر اساس وضعیت جسمی، عاطفی، اجتماعی و روانی فرد تنظیم می شود تا بتواند بر این مشکلات غلبه کند.
برخی از این استراتژی ها عبارتند از :
- درمان شناختی رفتاری (CBT) که می تواند به فرد کمک کند تا راه های جدید فکر کردن، رفتار و کنترل استرس را پیدا کند
- مشاوره خانوادگی و فردی در صورت لزوم
- تغذیه درمانی که اطلاعاتی در مورد نحوه استفاده از غذاها برای حفظ سلامتی می دهد
- دارو برای درمان افسردگی و اضطراب
- مصرف مکمل ها برای رفع کمبودهای تغذیه ای
- بستری شدن در بیمارستان (در برخی موارد)
گاهی فرد مبتلا به این عارضه ممکن است شرایط روحی و روانی متفاوتی تجربه کرده، میزان تمایل فرد به درمان دچار تغییر شود و بیماری به خصوص در دو سال اول درمان عود کند.
لازم به ذکر است خانواده و دوستان نقش حمایتی بسیار مهمی در این زمینه دارند و با درک شرایط بیمار و شناسایی علائم می توانند به بهبود و جلوگیری از عود عارضه کمک کنند.
درمان در بیمارستان
در موارد زیر ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان باشد :
- شاخص توده بدنی بسیار پایین
- سو تغذیه
- عوارض ناشی از مصرف نا کافی غذا
- اجتناب دائمی از مصرف غذا
- وضعیت اورژانسی روانی
استفاده از تکنیک های درمانی با افزایش تدریجی مصرف غذا توسط فرد به بازیابی سلامتی کلی او کمک می کند.
عوارض بی اشتهایی عصبی
عوارض بی اشتهایی عصبی ممکن است شدید بوده و روی سیستم های مختلف بدن اثر بگذارد، از جمله :
- سیستم قلبی عروقی
- سیستم خون از جمله کاهش گلبول های سفید یا قرمز خون
- دستگاه گوارش
- کلیه ها
- عدم تعادل هورمونی
- استحکام استخوان ها
برخی از این عوارض ممکن است جدی و کشنده باشد، به علاوه اثرات تغذیه نامناسب روی جسم ممکن است فرد را در معرض خودکشی قرار دهد. به همین دلیل تشخیص و درمان به موقع این عارضه اهمیت زیادی دارد.
منبع: medicalnewstoday
