هیپوکلسمی (به انگلیسی: Hypocalcemia) یا کمبود کلسیم یکی از مشکلات شایع در سلامتی است که به دلیل کاهش بیش از حد کلسیم در خون رخ می دهد.
این مسئله اگرچه در مراحل اولیه ممکن است علائم ایجاد نکرده و خفیف باشد اما در صورت عدم درمان در طولانی مدت می تواند به عوارض گوناگون از جمله تغییرات دندانی، آب مروارید، تغییرات مغزی و پوکی استخوان منجر شود.
در ادامه قصد داریم درباره کمبود کلسیم و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
کمبود کلسیم چیست؟
همان طور که می دانید کلسیم برای بسیاری از عملکردهای بدن ضروری است و کمبود آن می تواند اثرات گسترده ای روی بخش های مختلف از جمله عضلات، استخوان ها، دندان ها و همچنین سلامت روان داشته باشد.
در صورتی که کمبود کلسیم به دلیل کاهش دریافت این ماده معدنی از رژیم غذایی رخ دهد اغلب علائم اولیه ندارد اما در طولانی مدت ممکن است فرد دچار استئوپنی یا تراکم استخوان پایین شود که در صورت عدم درمان، پوکی استخوان را به دنبال خواهد داشت.
با همه این ها در اغلب موارد، رژیم غذایی عامل بروز کمبود کلسیم نیست و این مسئله در درجه اول به دلیل برخی بیماری ها و مشکلات سلامتی مانند نارسایی کلیه، برداشتن معده یا استفاده از برخی داروها مانند دیورتیک ها رخ می دهد.
لازم به ذکر است این وضعیت اگرچه در مراحل اولیه ممکن است علامتی ایجاد نکند و معمولا خفیف است اما در صورت عدم درمان می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
علائم کمبود کلسیم
1. مشکلات عضلانی
فردی که دچار کمبود کلسیم است ممکن است موارد زیر را تجربه کند :
- درد، گرفتگی و اسپاسم عضلانی
- درد در ران ها و بازوها هنگام راه رفتن یا حرکت
- بی حسی و گزگز در دست و پا و همچنین اطراف دهان
این علائم ممکن است برای مدتی ظاهر شده و ناپدید شود اما معمولا حین فعالیت وجود دارد. به علاوه علائم شدیدتر می تواند نشانه وضعیت وخیم تر بیمار باشد که ممکن است به موارد زیر نیز منجر شود :
- تشنج
- آریتمی
- مرگ
2. خستگی مفرط
سطح پایین کلسیم در بدن می تواند باعث خستگی مفرط شود که کاهش انرژی و احساس سستی عمومی در بدن را به دنبال دارد و ممکن است با بی خوابی نیز همراه باشد.
از دیگر موارد مرتبط با خستگی مفرط ناشی از کمبود کلسیم می توان به سبکی سر، سرگیجه و مه مغزی اشاره کرد که با کاهش تمرکز، فراموشی و گیجی تشخیص داده می شود.
3. علائم ناخن و پوست
کمبود دائمی کلسیم می تواند علائم زیر را روی ناخن ها و پوست ایجاد کند :
- پوست خشک
- ناخن های خشک و شکننده
- زبر شدن موها
- آلوپسی که باعث ریزش مو به صورت تکه ای می شود
- اگزما یا التهاب پوست که می تواند به نواحی خارش دار یا خشک منجر شود
- پسوریازیس
4. استئوپنی و پوکی استخوان
استخوان ها به خوبی کلسیم را ذخیره می کنند اما برای حفظ قدرت و استحکام خود به سطوح بالایی از این ماده معدنی نیاز دارند.
زمانی که سطح کلسیم در بدن پایین باشد ممکن است بدن کلسیم مورد نیاز خود را از استخوان ها گرفته و باعث شکننده شدن آن ها شود. به مرور زمان کمبود کلسیم می تواند استئوپنی یا کاهش تراکم مواد معدنی در استخوان ها را به دنبال داشته باشد که در نهایت باعث بروز پوکی استخوان می شود.
در پوکی استخوان استخوان ها ضعیف و شکننده هستند و در برابر شکستگی ها بسیار آسیب پذیر می شوند. همچنین ممکن است درد و تغییر حالت بدن به دنبال داشته باشد.
ناگفته نماند فرایند بروز پوکی استخوان و سایر عوارض کمبود کلسیم معمولا سال ها طول می کشد.
5. سندرم پیش از قاعدگی شدید
به نظر می رسد سطوح پایین کلسیم با سندرم پیش از قاعدگی شدید مرتبط باشد. طی یک آزمایش روی تعدادی از خانم ها مشخص شده سطوح پایین ویتامین D و کلسیم می تواند علائم سندرم پیش از قاعدگی را تشدید کند.
6. مشکلات دندان
زمانی که بدن دچار کمبود کلسیم است، کلسیم مورد نیاز خود را از منابعی همچون دندان ها دریافت می کند که می تواند به مشکلات دندانی منجر شود، از جمله :
- پوسیدگی دندان
- دندان های شکننده
- لثه های تحریک شده
- ریشه ضعیف دندان ها
ناگفته نماند کمبود کلسیم در نوزادان نیز می تواند رشد دندان ها را با مشکل مواجه کند.
7. افسردگی
به نظر می رسد کمبود کلسیم ممکن است با اختلالات خلقی از جمله افسردگی مرتبط باشد، اگرچه اثبات این مسئله نیاز به تحقیقات بیشتر در این زمینه دارد.
همه افرادی که حس می کنند کمبود کلسیم در بروز علائم افسردگی در آن ها نقش داشته لازم است به پزشک مراجعه کنند. در این شرایط پزشک بعد از بررسی سطح کلسیم احتمالا استفاده از مکمل های کلسیم را توصیه خواهد کرد.
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
همه افرادی که دچار علائم کمبود کلسیم هستند باید با پزشک خود مشورت کنند تا با انجام آزمایش های لازم، سطح کلسیم در خون آن ها بررسی شود.
پزشکان هیپوکلسمی یا کمبود کلسیم را به صورت غلظت کلسیم خون کمتر از 8.8 میلی گرم در دسی لیتر تعریف می کنند.
به طور کلی مقدار توصیه شده دریافت کلسیم از طریق رژیم غذایی برای بزرگسالان 19 تا 50 ساله 1000 میلی گرم در روز اما افراد مسن به مقدار بیشتر نیاز دارد. گفته شده زنان در سن حداقل 51 سال و مردان در سن حداقل 71 سال لازم است روزانه 1200 میلی گرم کلسیم دریافت کنند.
آیا کمبود کلسیم شایع است؟
هنوز مشخص نشده کمبود کلسیم تا چه اندازه میان مردم شایع است اما برخی گروه ها بیشتر در معرض بروز آن قرار دارند، از جمله :
- خانم های یائسه
- خانم های مبتلا به آمنوره یا عدم قاعدگی
- افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز
- افرادی که از رژیم های گیاهخواری یا وگن استفاده می کنند
همچنین مطالعه ای مشخص کرده کمبود کلسیم در میان کسانی که به بیماری های مزمن مبتلا هستند شایع تر است.
لازم به ذکر است زنان نسبت به مردان، کلسیم کمتری از رژیم غذایی خود دریافت می کنند و بسیاری از زنان بدون آن که خودشان اطلاع داشته باشند دچار سطوح پایین کلسیم می باشند.
عوارض کمبود کلسیم
کمبود کلسیم ممکن است با عوارض زیر همراه باشد :
- مشکلات دندانی
- افسردگی
- بیماری های پوستی مختلف
- درد مزمن مفاصل و عضلات
- شکستگی ها
- تشنج
- معلولیت ها
درمان و پیشگیری از کمبود کلسیم
ایمن ترین و ساده ترین راه برای درمان یا پیشگیری از کمبود کلسیم، افزودن کلسیم بیشتر به رژیم غذایی افراد می باشد.
برخی مواد غذایی غنی از کلسیم عبارتند از :
- محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست
- لوبیا
- انجیر
- کلم بروکلی
- توفو
- شیر سویا
- اسفناج
- غلات غنی شده
- آجیل و دانه ها از جمله بادام و دانه های کنجد
توصیه می شود قبل از مصرف مکمل های کلسیم حتما با پزشک خود مشورت کنید زیرا مصرف بیش از حد کلسیم که هیپرکلسمی نام دارد می تواند خطر بیماری های قلبی عروقی، سنگ کلیه و سایر مشکلات سلامتی جدی را افزایش دهد.
لازم به ذکر است در مواردی که سطح کلسیم فرد بسیار پایین است یا استفاده از مکمل و برنامه غذایی مناسب نتیجه نمی دهد ممکن است پزشک تزریق کلسیم تجویز کند.
منبع: medicalnewstoday
