اختلال پرخوری (به انگلیسی: Binge eating disorder) نوعی اختلال تغذیه است که فرد مبتلا به آن در مدت زمان کوتاه و حتی بدون این که احساس گرسنگی کند مقدار زیادی غذا می بلعد.
این اختلال تنها به تغذیه فرد مربوط نمی شود بلکه جزو اختلالات روان پزشکی به شمار می رود زیرا افراد مبتلا معمولا از خوردن بیش از حد به عنوان راهی برای مقابله با مشکلات عاطفی و روانی استفاده می کنند.
در ادامه قصد داریم درباره اختلال پرخوری و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
اختلال پرخوری چیست؟
اختلال پرخوری یکی از اختلالات روانی مربوط به خوردن است که حدود 2 درصد از جمعیت دنیا را تحت تاثیر قرار داده و می تواند به مشکلات سلامتی مرتبط با رژیم غذایی مانند سطح کلسترول بالا و دیابت منجر شود.
در این وضعیت فرد به دلایل اغلب عاطفی و استرس ها در دوره زمانی کوتاه مقداری زیادی غذا مصرف می کند. به نظر می رسد این رفتار راهی برای مقابله با یک مسئله عمیق در زندگی یا مشکلات روانی مانند اضطراب یا افسردگی می باشد.
علائم اختلال پرخوری
افراد مبتلا به اختلال پرخوری ممکن است در مدت زمان بسیار کوتاه مقدار زیادی غذا بخورند حتی اگر گرسنه نباشند. در اغلب موارد استرس عاطفی در بروز این رفتار نقش دارد و ممکن است باعث شروع یک دوره پرخوری شود.
فرد معمولا در حین پرخوری احساس رهایی کرده و استرس هایش به طور موقتی تسکین می یابد اما اغلب بعد از پرخوری دچار حس خجالت شده و کنترل خودش را از دست می دهد.
پزشک در صورتی این عارضه را اختلال پرخوری در نظر می گیرد که فرد 3 علامت یا بیشتر از علائم زیر را دارا باشد :
- غذا خوردن بسیار سریع تر از حد معمول
- خوردن مقادیر زیاد غذا تا زمانی که تا حد آزار دهنده ای سیر شود
- خوردن مقادیر زیاد غذا بدون این که حس گرسنگی داشته باشد
- غذا خوردن به تنهایی به دلیل احساس خجالت و شرم از دیگران
- احساس گناه یا انزجار از خود
افراد مبتلا به اختلال پرخوری معمولا از این رفتار و همچنین اندام و وزن خود حس بدی دارند.
علت اختلال پرخوری
علت بروز اختلال پرخوری به طور کامل مشخص نشده اما برخی عوامل خطر زای آن عبارتند از :
- ژنتیک : بدن افراد مبتلا به این عارضه ممکن است حساسیت بیشتری به دوپامین داشته باشند. دوپامین نوعی ماده شیمیایی در مغز و مسئول احساس پاداش و لذت است. به علاوه شواهد قوی مبنی بر ارثی بودن این اختلال وجود دارد
- جنسیت : این عارضه در زنان شایع تر از مردان است که ممکن است به دلیل عوامل بیولوژیکی اساسی در آن ها باشد
- تغییرات در مغز : نشانه هایی وجود دارد که افراد مبتلا به این اختلال ممکن است تغییراتی در ساختار مغز داشته باشند که منجر به واکنش شدید به غذا و خود کنترلی کمتر از سوی آن ها می شود
- سایز بدن : حدود 50 درصد از افراد مبتلا دچار چاقی هستند و 25 تا 50 درصد از بیمارانی که به دنبال عمل جراحی برای کاهش وزن هستند، معیارهای اختلال پرخوری را دارا می باشند. گفته شده مشکلات وزن ممکن است هم علت و هم نتیجه بروز اختلال باشد
- تصویر بدن : افراد مبتلا به اختلال پرخوری اغلب تصویر بدنی بسیار منفی از خود دارند
- پرخوری : افراد مبتلا اغلب سابقه پرخوری را به عنوان اولین علامت این اختلال گزارش می کنند که شامل پرخوری در دوران کودکی و نوجوانی می باشد
- آسیب عاطفی : رویدادهای استرس زا در زندگی مانند مورد سوء استفاده قرار گرفتن، مرگ، جدایی از یکی از اعضای خانواده یا تصادف رانندگی از عوامل خطر زای این اختلال محسوب می شوند. اذیت شدن از سوی دیگران در دوران کودکی به دلیل وزن نیز ممکن است در این امر نقش داشته باشد
- سایر بیماری های روانی : حدود 80 درصد افراد مبتلا به اختلال پرخوری به حداقل یک اختلال روانی دیگر مانند فوبیا، افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه، اختلال دو قطبی، اضطراب یا اعتیاد به مواد مخدر دچار هستند
لازم به ذکر است یک دوره پرخوری می تواند توسط عواملی همچون استرس، رژیم غذایی، حس منفی درباره وزن یا شکل بدن، در دسترس بودن غذا یا بی حوصلگی تحریک شود.
تشخیص اختلال پرخوری
همه افراد ممکن است در دوره هایی از زندگی خود مانند جشن ها، عید یا مهمانی ها پرخوری کنند اما این مسئله به این معنا نیست که به اختلال پرخوری دچار هستند.
لازم به ذکر است علائم اختلال پرخوری معمولا در اواخر دوره نوجوانی تا اوایل دهه 20 زندگی ظاهر می شود اما در کل ممکن است در هر سن و سالی رخ دهد.
افراد مبتلا برای غلبه بر این اختلال و داشتن رابطه درست با غذا معمولا به کمک نیاز دارند و در صورت عدم درمان ممکن است سال ها با این عارضه دست و پنجه نرم کنند.
پزشک در صورتی این بیماری را تشخیص می دهد که فرد حداقل یک دوره پرخوری در هفته به مدت حداقل 3 ماه داشته باشد.
ناگفته نماند شدت اختلال پرخوری متغیر بوده و از پرخوری خفیف بین 1 تا 3 دوره پرخوری در هفته تا پرخوری شدید با 14 یا تعداد بیشتر پرخوری در هفته رخ می دهد.
یکی دیگر از ویژگی های مهم اختلال پرخوری این است که فرد برای جبران آن کاری نمی کند و بر خلاف پرخوری عصبی با استفراغ عمدی، مصرف ملین یا ورزش های شدید سعی نمی کند اثر پرخوری را از بین ببرد.
این اختلال نیز مانند سایر اختلالات خوردن در زنان شایع تر از مردان است اما در بین مردان شایع ترین نوع اختلال خوردن محسوب می شود.
درمان اختلال پرخوری
برنامه درمانی اختلال پرخوری به علت و شدت اختلال خوردن و همچنین اهداف فردی بستگی دارد.
درمان های موجود برای این وضعیت مواردی همچون رفتارهای مرتبط با پرخوری، وزن اضافی، تصویر منفی از بدن، مشکلات روانی فرد یا ترکیبی از این موارد را هدف قرار می دهند. برخی گزینه های درمانی عبارتند از :
- درمان شناختی رفتاری
- روان درمانی بین فردی
- رفتار درمانی دیالکتیک
- کاهش وزن
- دارو درمانی
در برخی موارد استفاده از تنها یک درمان کافی است اما در برخی دیگر ممکن است نیاز به ترکیبی از درمان های مختلف باشد. توصیه می شود برای انتخاب بهترین روش درمانی با پزشک متخصص مشورت شود.
1. درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری بر تجزیه و تحلیل ارتباط بین افکار منفی، احساسات و رفتارهای مرتبط با غذا خوردن و شکل بدن و وزن تمرکز دارد.
در این تکنیک زمانی که علت احساسات و الگوهای منفی در فرد شناسایی شود می توان از روش هایی برای کمک به تغییر آن ها استفاده کرد.
روش های خاص شامل تعیین اهداف، خود نظارتی، دستیابی به الگوهای غذایی منظم، تغییر افکار در مورد خود و وزن بدن و تنظیم عادات کنترل وزن سالم می باشد.
ثابت شده این روش با وجود یک مشاور همراه موثرترین روش درمانی برای اختلال پرخوری می باشد و طبق نتایج یک مطالعه بعد از 20 جلسه حدود 79 درصد افراد بهبود یافته و 59 درصد آن ها تا یک سال بعد نیز در این زمینه موفق عمل کرده اند.
روش دیگر روش خود یاری هدایت شده است که در آن معمولا به شرکت کنندگان یک کتاب چه راهنما داده می شود تا به تنهایی کار کنند و هر از گاه با مشاور جلسه داشته باشند تا راهنمایی های لازم به آن ها ارائه داده شود.
2. روان درمانی بین فردی
روان درمانی بین فردی مبتنی بر این ایده است که پرخوری یک مکانیسم مقابله ای برای مشکلات شخصی حل نشده مانند غم و اندوه، مشکل در روابط، تغییرات مهم زندگی یا مشکلات اجتماعی اساسی می باشد.
هدف از این روش درمانی، شناسایی مشکل مربوط به رفتار منفی خوردن، پذیرفتن آن و ایجاد تغییرات سازنده طی 12 تا 16 هفته است. درمان ممکن است به صورت گروهی یا تک به تک همراه با یک مشاور باشد و در برخی موارد با درمان شناختی رفتاری ترکیب شود.
به نظر می رسد این روش درمانی اثرات مثبت کوتاه مدت و بلند مدت روی کاهش رفتار پرخوری دارد و به همراه تکنیک شناختی رفتاری تنها روش هایی هستند که اثر بلند مدت داشته و به خصوص در افرادی که به اختلال پرخوری شدید مبتلا هستند و اعتماد به نفس آن ها کاهش یافته بسیار موثر می باشند.
3. رفتار درمانی دیالکتیک
در رفتار درمانی دیالکتیک پرخوری به عنوان یک واکنش عاطفی نسبت به تجربیات منفی که فرد راه دیگری برای مقابله با آن ها نیافته در نظر گرفته می شود.
این روش به افراد می آموزد که واکنش های عاطفی خود را به گونه ای تنظیم کنند تا بتوانند با موقعیت های منفی در زندگی روزمره کنار بیایند.
چهار مورد کلیدی در این روش شامل ذهن آگاهی، تحمل آشفتگی، تنظیم هیجان و اثر بخشی بین فردی می باشد.
اگرچه به نظر می رسد این روش در کوتاه مدت تا حدی موثر می باشد اما در مورد اثر بخشی بلند مدت آن اطلاعات چندانی در دست نیست.
4. کاهش وزن درمانی
هدف از کاهش وزن درمانی کمک به کاهش وزن افراد است تا عزت نفس و تصویر بدن در آن ها بهبود یافته و به رفتارهای مرتبط با پرخوری خود کاهش دهند.
در این روش به تدریج تغییراتی در سبک زندگی مربوط به رژیم غذایی و ورزش و همچنین نظارت بر مصرف غذا و افکار آن ها در مورد غذا در طول روز داده می شود و انتظار می رود در هفته حدود نیم کیلوگرم کاهش وزن رخ دهد.
توجه داشته باشید اگرچه این روش ممکن است به بهبود تصویر بدن و کاهش وزن و خطرات سلامتی مرتبط با چاقی کمک کند، اما ثابت نشده که به اندازه درمان شناختی رفتاری یا روان درمانی بین فردی در درمان اختلال پرخوری موثر باشد.
لازم به ذکر است این روش نیز درست مانند درمان های کاهش وزن که برای چاقی انجام می شود به افراد کمک می کند در کوتاه مدت یا مدت زمان متوسط، کاهش وزن داشته باشند و به خصوص برای افرادی که در درمان های دیگر موفق نبوده یا در درجه اول به کاهش وزن خود تمایل نشان می دهند مفید می باشد.
5. دارو درمانی
چندین داروی مختلف برای درمان اختلال پرخوری وجود دارد که اغلب ارزان تر و سریع اثرتر از روش های قبلی می باشند. با این حال هنوز هیچ دارویی کشف نشده که به اندازه روش های رفتاری در درمان این اختلال موثر باشد.
داروهای موجود شامل داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد صرع مانند توپیرامات و داروهای مورد استفاده برای درمان اختلالات بیش فعالی مانند لیزدگزامفتامین می باشند. این داروها ممکن است اشتها، وسواس و اجبار و علائم افسردگی را نیز کاهش دهند.
اگرچه نتایج به دست آمده از دارو درمانی امیدوار کننده است اما به تحقیقات بیشتری روی اثرات آن در بلند مدت می باشد.
علاوه بر این مصرف این داروها ممکن است با عوارض جانبی همچون سردرد، مشکلات معده، اختلالات خواب، افزایش فشار خون و اضطراب همراه باشد و از آن جا که بسیاری از افراد مبتلا به اختلال پرخوری به سایر بیماری های روانی مانند اضطراب و افسردگی مبتلا هستند، ممکن است داروهای اضافی برای درمان آن ها نیز دریافت کنند.
نحوه غلبه بر پرخوری
اولین قدم برای غلبه بر پرخوری مشورت با پزشک است تا علاوه بر تشخیص و تعیین شدت این عارضه، بهترین روش درمانی را با توجه به شرایط فرد توصیه کند.
به طور کلی درمان شناختی رفتاری موثرترین روش درمانی موجود است اما روش های مختلف دیگری نیز وجود دارد که بسته به شرایط فرد ممکن است استفاده از تنها یکی از آن ها یا به صورت ترکیبی اثر بخش باشد.
در واقع مهم نیست فرد از کدام استراتژی درمانی استفاده کند بلکه آن چه اهمیت دارد این است که تا حد امکان سبک زندگی و رژیم غذایی سالم داشته باشد.
برخی اقدامات مفید در این زمینه عبارتند از :
- یک دفتر یادداشت مخصوص غذا و خلق و خو داشته باشید. شناسایی محرک ها گام مهمی در یادگیری نحوه کنترل تکانه های پرخوری است
- ذهن آگاهی را تمرین کنید. این تمرین می تواند به افزایش آگاهی از محرک های پرخوری و همچنین افزایش خود کنترلی و پذیرش خود کمک کند
- با دیگران صحبت کنید. برخورداری از حمایت اطرافیان در این اختلال مهم است. فرد حامی می تواند یک دوست، همسر، خانواده یا گروه های پشتیبانی مرتبط باشد
- غذاهای سالم انتخاب کنید. رژیم غذایی متشکل از غذاهای سرشار از پروتئین و چربی های سالم، وعده های غذایی منظم و مواد غذایی کامل به رفع گرسنگی و تامین مواد مغذی مورد نیاز بدن کمک می کند
- ورزش کنید. ورزش می تواند به کاهش وزن، بهبود تصویر بدن، کاهش علائم اضطراب و تقویت خلق و خو کمک کند
- به اندازه کافی بخوابید. کمبود خواب با دریافت کالری بیشتر و الگوهای غذایی نا منظم مرتبط است. توصیه می شود حداقل 7 تا 8 ساعت خواب خوب در شب داشته باشید
عوارض اختلال پرخوری
این وضعیت با برخی مشکلات سلامتی جسمانی، عاطفی و اجتماعی مرتبط است.
گفته شده تا 50 درصد افراد مبتلا به اختلال پرخوری دچار چاقی هستند، از سوی دیگر این اختلال خود یک عامل خطر زای مستقل برای افزایش وزن و چاقی محسوب می شود که علت آن افزایش دریافت کالری در طول دوره های پرخوری است.
لازم به ذکر است چاقی به خودی خود خطر بیماری های قلبی، سکته مغزی، دیابت نوع 2 و سرطان را افزایش می دهد. با این حال برخی مطالعات نشان داده افراد مبتلا به اختلال پرخوری در مقایسه با افراد چاق با وزن مشابه که به این عارضه دچار نیستند بیشتر در معرض ابتلا به این مشکلات سلامتی هستند.
سایر خطرات سلامتی مرتبط با اختلال پرخوری شامل مشکلات خواب، بیماری های درد مزمن، آسم و سندرم روده تحریک پذیر می باشد. همچنین در زنان این وضعیت با خطر مشکلات باروری، عوارض بارداری و سندرم تخمدان پلی کیستیک همراه است.
طبق مطالعات انجام شده افراد مبتلا به این اختلال در مقایسه با افرادی که به آن دچار نیستند چالش های بیشتری در تعاملات اجتماعی خود تجربه می کنند. به علاوه موارد بستری شدن در بیمارستان، مراقبت های سرپایی و مراجعه به اورژانس در آن ها بیشتر است.
با وجود همه موارد ذکر شده، خوشبختانه اختلال پرخوری با روش های مختلف قابل درمان است.
منبع: healthline
