بیماری پلاگر (به انگلیسی: Pellagra) نوعی عارضه ناشی از کمبود ویتامین B3 یا نیاسین می باشد که در صورت عدم تشخیص و درمان می تواند به مرگ بیمار منجر شود.
این بیماری دارای دو نوع اولیه و ثانویه می باشد و علائم متعددی دارد که از جمله شایع ترین آن ها می توان به اسهال، درماتیت و زوال عقل اشاره کرد.
در ادامه قصد داریم درباره بیماری پلاگر و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
بیماری پلاگر چیست؟
بیماری پلاگر وضعیتی است که به دلیل کمبود نیاسین در بدن رخ می دهد و عدم درمان آن می تواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد.
به طور کلی دو نوع پلاگر وجود دارد که عبارتند از :
- پلاگر اولیه : این نوع پلاگر ناشی از عدم دریافت کافی نیاسین در رژیم غذایی می باشد
- پلاگر ثانویه : این نوع زمانی ایجاد می شود که بدن قادر به جذب نیاسین نباشد
لازم به ذکر است نیاسین در منابع غذایی همچون پروتئین های حیوانی، میوه ها و سبزیجات وجود دارد. به علاوه بدن می تواند خودش با استفاده از اسیدهای آمینه ضروری این ماده را تولید کند.
پلاگر اولیه بیشتر در مناطقی که مردم به رژیم غذایی ذرت تکیه دارند شایع است زیرا نیاسین موجود در ذرت به شکل نیاسیتین است و بدن نمی تواند آن را هضم و جذب کند. این در حالیست که پلاگر ثانویه می تواند به دلیل بیماری ها و وضعیت هایی همچون اختلال در مصرف الکل و اچ آی وی که مانع جذب نیاسین توسط بدن می شوند رخ دهد.
علائم بیماری پلاگر
بیماری پلاگر می تواند مشکلات گوارشی، پوستی و عصبی به دنبال داشته باشد. برخی علائم اولیه این بیماری عبارتند از :
- اسهال
- التهاب پوست
- زوال عقل
علائم گوارشی
شایع ترین مشکل گوارشی ناشی از بیماری پلاگر اسهال است که شامل مدفوع شل و آبکی حداقل 3 بار در روز می باشد و می تواند به کم آبی شدید منجر شود که خطرناک بوده و به مرور زمان باعث سوء تغذیه فرد می شود زیرا ممکن است روی جذب مواد مغذی از غذاهای مصرفی تاثیر بگذارد.
علاوه بر این اسهال معمولا اولین علامت ظاهر شده در بیماری پلاگر می باشد. سایر علائم گوارشی عبارتند از :
- استفراغ
- درد شکم
- حالت تهوع
- سوء هاضمه
- کاهش اشتها
- زخم های دهانی
- تورم زبان
علائم پوستی
درماتیت مرتبط با بیماری پلاگر اغلب باعث ضخیم و پوسته پوسته شدن پوست و همچنین ایجاد بثورات و تغییر رنگ می شود، همچنین ناحیه آسیب دیده ممکن است نسبت به نور حساس شده و ظاهری شبیه آفتاب سوختگی پیدا کند.
سایر علائم پوستی شامل ترک خوردن و التهاب گوشه دهان و قرمز شدن و ترک خوردن گوشه پلک می باشد.
علائم عصبی
برخی مشکلات عصبی مانند اضطراب و افسردگی نیز از علائم اولیه بیماری پلاگر هستند. با پیشرفت بیماری ممکن است علائم زوال عقل نیز ایجاد شود که شامل موارد زیر می باشد :
- از دست دادن حافظه
- توهم
- گیجی
- در برخی موارد روان پریشی
بیماری پلاگر ناشی از الکل نیز سه نشانه اصلی دارد که به مغز و اعصاب مرتبط می باشند و عبارتند از :
- گیجی متناوب
- سفت شدن عضلات که استفاده از آن ها را سخت می کند
- واکنش های بدن شدید
بیماری پلاگر در صورت عدم درمان جان بیمار را تهدید کرده و می تواند به مرگ منجر شود.
علت بیماری پلاگر
علل زمینه ای پلاگر اولیه و ثانویه با هم تفاوت دارند.
همان طور که قبلا اشاره کردیم بیماری پلاگر اولیه زمانی رخ می دهد که رژیم غذایی فرد دارای مقادیر کمی نیاسین باشد و کسانی که از رژیم غذایی مبتنی بر ذرت استفاده می کنند بیشتر در معرض بروز آن قرار دارند، در حالی که در کشورهای توسعه یافته که تولید کنندگان معمولا آرد را با نیاسین غنی می کنند بسیار نادر است.
از سوی دیگر عدم توانایی بدن فرد در جذب نیاسین (حتی با وجود نیاسین فراوان موجود در رژیم غذایی) می تواند به بیماری پلاگر ثانویه منجر شود. یک عامل خطر زای مهم در این زمینه سوء مصرف الکل می باشد.
الکل پروتئین های خاصی در بدن که به نیاسین تبدیل می شوند را مسدود کرده و خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. متاسفانه به دلیل شباهت علائم این عارضه با برخی عوارض اعتیاد به الکل، پلاگر ناشی از الکل معمولا تشخیص داده نمی شود.
سایر عوامل خطر زای پلاگر ثانویه عبارتند از :
- سوء تغذیه ناشی از فقر، بی اشتهایی، اچ آی وی یا مراحل پیشرفته سرطان
- بیماری کرون
- بیماری هارتناپ
- دیالیز
- برخی داروهای خاص مانند ایزونیازید برای بیماری سل
- سندرم کارسینوئید که مجموعه ای از علائم ناشی از تومورهای کارسینوئید است
تشخیص بیماری پلاگر
پزشک با مشاهده علائمی همچون اسهال، درماتیت و زوال عقل احتمالا به این بیماری مشکوک خواهد شد، با این حال اگر این علائم همزمان ظاهر نشوند تشخیص بیماری چندان ساده نخواهد بود.
برای تشخیص معمولا از آزمایش خون و ادرار استفاده می شود تا کمبود نیاسین و همچنین سایر ناهنجاری های مرتبط با بیماری پلاگر بررسی شود.
درمان بیماری پلاگر
پلاگر اولیه با مصرف مواد غذایی سرشار از نیاسین قابل درمان است. برخی از این خوراکی ها شامل گوشت، تخم مرغ، ماهی و حبوباتی همچون عدس و نخود می باشد. با این وجود پزشک معمولا مکمل های ویتامین هم تجویز می کند تا به فرد در افزایش سریع تر سطح نیاسین در بدن کمک کند.
درمان پلاگر ثانویه نیز مشابه پلاگر اولیه است اما پزشک نسبت به درمان علت اصلی بروز آن نیز اقدام خواهد کرد.
با شروع دوره درمان علائم باید به سرعت شروع به بهبود کند. پزشک ممکن است در ابتدا دوز بالای نیاسین را به مدت 5 روز تجویز کند و فرد معمولا طی 2 روز، بهبودی علائم را احساس خواهد کرد.
پیشگیری از بیماری پلاگر
بیماری پلاگر یک بیماری جدی است که می تواند کیفیت زندگی و سلامت فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و حتی به مرگ بیمار منجر شود. به همین دلیل در صورت بروز علائم باید فورا به پزشک مراجعه شود.
برای پیشگیری از این بیماری لازم است افراد روزانه مقدار توصیه شده نیاسین مصرف کنند که به صورت زیر می باشد :
- 14 تا 16 میلی گرم در روز برای بزرگسالان
- 18 میلی گرم در روز برای خانم های باردار یا شیرده
- 6 تا 16 میلی گرم در روز برای افراد کمتر از 18 سال
لازم به ذکر است اکثر افرادی که به تغذیه مبتنی بر ذرت متکی نیستند دچار پلاگر اولیه نمی شوند، همچنین در صورتی که فرد برای هر دو نوع پلاگر و هر گونه بیماری زمینه ای احتمالی تحت درمان قرار بگیرد می تواند سلامتی کاملش را به دست آورد.
منبع: medicalnewstoday
