اسکوربوت چیست؟

اسکوربوت چیست؟
اسکوربوت چیست؟

اسکوربوت (به انگلیسی: Scurvy) نوعی عارضه ناشی از کمبود ویتامین C است که به علائم گسترده ای در بدن منجر شده و در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد.

از جمله علائم و عوارض این بیماری می توان به کم خونی، ضعف، خستگی، خونریزی بی دلیل، درد در اندام ها به خصوص پاها، ورم برخی قسمت های بدن و گاهی زخم لثه و افتادن دندان ها اشاره کرد.

در ادامه قصد داریم درباره اسکوربوت و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

اسکوربوت چیست؟

اسکوربوت یا اسکوروی از بیماری های جدی اما قابل درمان است که به دلیل کمبود ویتامین C یا اسید اسکوربیک در بدن رخ می دهد.

همان طور که می دانید ویتامین C نقش مهمی در عملکردهای مهم بدن دارد. به عنوان مثال برای ساخت کلاژن که از اجزای مهم بافت های همبند می باشد مورد نیاز است. بافت های همبند وظیفه مهم در حفظ ساختار و پشتیبانی از بدن از جمله ساختار عروق خونی بر عهده دارند.

به علاوه کمبود ویتامین C روی سیستم ایمنی، جذب آهن، متابولیسم کلسترول و سایر عملکردهای بدن اثر منفی می گذارد.

پیشینه شناخت اسکوربوت به دوران یونان و مصر باستان بر می گردد. گفته شده این بیماری طی قرن های 15 تا 18 میلادی در میان دریانوردان بسیار شایع بوده است زیرا در سفرهای دریایی طولانی دستیابی به منابع محصولات تازه دشوار بوده و بسیاری از این افراد در اثر عوارض بیماری جان خود را از دست می دادند.

همچنین در دوره قحطی سیب زمینی سال 1845 در ایرلند و جنگ داخلی آمریکا موارد ابتلا به آن تا حد زیادی افزایش یافت.

امروزه خوشبختانه اسکوربوت به خصوص در مناطقی که از نان و غلات غنی شده استفاده می شود چندان شایع نیست اما هنوز افرادی هستند که به دلیل عدم مصرف کافی ویتامین C به این بیماری دچار می شوند.

این عارضه در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد و برای درمان آن از مکمل های خوراکی یا درون وریدی ویتامین C استفاده می شود.

علائم اسکوربوت

ویتامین C یک ماده مغذی ضروری است که در جذب آهن و تولید کلاژن به بدن کمک می کند. اگر بدن کلاژن کافی تولید نکند بافت ها شروع به تجزیه می کنند.

این ویتامین برای سنتز دوپامین، نوراپی نفرین، اپی نفرین، کارنیتین و تولید انرژی در بدن نیز مورد نیاز است.

علائم اولیه کمبود ویتامین C ممکن است بعد از 8 تا 12 هفته ظاهر شوند و شامل مواردی همچون از دست دادن اشتها، کاهش وزن، خستگی، تحریک پذیری و بی حالی می باشند.

طی 1 تا 3 ماه نیز احتمالا علائم زیر ظاهر خواهد شد :

  • کم خونی
  • میالژی یا درد مانند درد استخوان
  • ورم یا ادم
  • پتشی یا ظاهر شدن لکه های قرمز رنگ کوچک ناشی از خونریزی زیر پوست
  • موهای پیچی شکل
  • بیماری لثه و افتادن دندان
  • عدم بهبود کامل زخم ها
  • تنگی نفس
  • تغییرات خلق و خو و افسردگی

با گذشت زمان فرد نشانه هایی از ادم عمومی، زردی شدید، تخریب گلبول های قرمز خون معروف به همولیز، خونریزی ناگهانی و خود به خود، نوروپاتی، تب و تشنج اشاره کرد. این وضعیت می تواند کشنده باشد.

نوزادان مبتلا به اسکوربوت دچار اضطراب و تحریک پذیری می شوند و ممکن است دردی تجربه کنند که باعث شود حالت پای قورباغه به خودشان بگیرند تا درد آن ها کاهش پیدا کند.

همچنین ممکن است دچار خونریزی زیر جلدی شوند که در انتهای استخوان های بلند رخ می دهد.

کمبود ویتامین C در زنان باردار نیز می تواند به مشکلاتی در رشد مغز جنین منجر شود.

علت اسکوربوت

علت اصلی اسکوربوت مصرف ناکافی ویتامین C یا اسید اسکوربیک می باشد.

لازم به ذکر است بدن انسان نمی تواند ویتامین C را سنتز کند، به همین دلیل تنها راه دریافت این ویتامین استفاده از منابع خارجی به خصوص میوه ها و سبزیجات یا غذاهای غنی شده می باشد.

برخی عوامل موثر در بروز کمبود ویتامین C عبارتند از :

  • رژیم غذایی فاقد میوه و سبزیجات تازه احتمالا به دلیل فقر یا قحطی
  • بیماری هایی همچون بی اشتهایی عصبی و سایر مسائل مربوط به سلامت روان
  • رژیم های غذایی محدود کننده به دلیل آلرژی ها، مشکل در بلع غذا و غیره
  • سن بالا
  • مصرف بیش از حد الکل یا استفاده از مواد مخدر

از شیر گرفتن دیر هنگام یا نا موفق نوزادان نیز می تواند به اسکوربوت منجر شود.

به علاوه ابتلا به برخی بیماری ها مانند بیماری کرون و کولیت زخمی، تکنیک های درمانی مانند شیمی درمانی و عاداتی که توانایی بدن در جذب مواد مغذی را کاهش می دهد مانند سیگار کشیدن ممکن است خطر این عارضه را افزایش دهند.

تشخیص اسکوربوت

پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام داده و آزمایش هایی برای ارزیابی سطح ویتامین C در خون تجویز می کند.

ممکن است از آزمایش های تصویر برداری نیز برای شناسایی آسیب های داخلی ناشی از این بیماری استفاده شود.

درمان اسکوربوت

درمان اسکوربوت شامل تجویز مکمل های ویتامین C خوراکی یا تزریقی می باشد.

دوز توصیه شده به صورت زیر است :

  • 1 تا 2 گرم روزانه به مدت 2 تا 3 روز
  • 500 میلی گرم روزانه به مدت 7 روز
  • 100 میلی گرم روزانه به مدت 1 تا 3 ماه

بیمار باید انتظار بهبود خستگی، بی حالی، درد، بی اشتهایی و گیجی طی 24 ساعت داشته باشد. علائم دیگر مانند کبودی، خونریزی و ضعف نیز طی 1 تا 2 هفته بهتر می شود و بعد از 3 ماه بیماری به طور کامل بهبود پیدا می کند.

اثرات طولانی مدت این بیماری به جز در مواردی که به دندان ها صدمه شدید وارد شده باشد بعید است.

پیشگیری از اسکوربوت

با مصرف کافی ویتامین C به خصوص از طریق رژیم غذایی و گاهی اوقات مکمل ها، می توان از بروز این بیماری پیشگیری کرد.

میزان مصرف روزانه ویتامین C در سنین مختلف به صورت زیر توصیه شده است :

  • تا 6 ماهگی : 40 میلی گرم (در حالت معمول که کودک از شیر مادر تغذیه می کند)
  • 7 تا 12 ماهگی : 50 میلی گرم
  • 1 تا 3 سالگی : 15 میلی گرم
  • 4 تا 8 سالگی : 25 میلی گرم
  • 9 تا 13 سالگی : 45 میلی گرم
  • 14 تا 18 سالگی : 75 میلی گرم در پسران و 65 میلی گرم در دختران
  • 19 سالگی به بالا : 90 میلی گرم در مردان و 75 میلی گرم در زنان

زنان در دوران بارداری نیاز به مصرف روزانه 85 میلی گرم و در دوران شیردهی نیاز به مصرف 120 میلی گرم ویتامین C دارند.

افراد سیگاری نسبت به افراد غیر سیگاری به 35 میلی گرم ویتامین C بیشتر نیاز دارند.

منابع غذایی ویتامین C

برخی مواد غذایی سرشار از ویتامین C عبارتند از :

  • میوه ها مانند پرتقال، لیمو، توت فرنگی، توت سیاه، گواوا، کیوی و پاپایا
  • سبزیجات به خصوص گوجه فرنگی، هویج، فلفل دلمه ای، کلم بروکلی، سیب زمینی، کلم و اسفناج

از دیگر منابع خوب می توان به پاپریکا، جگر و صدف خوراکی اشاره کرد.

لازم به ذکر است یک عدد پرتقال متوسط حاوی 70 میلی گرم و یک عدد فلفل دلمه ای سبز حاوی 60 میلی گرم ویتامین C می باشد.

توجه داشته باشید این ویتامین در اثر حرارت دادن و ذخیره سازی از بین می رود، بنابراین میوه ها و سبزیجات تازه و خام بهترین منبع محسوب می شوند.

همچنین بخوانید : سوء تغذیه چیست؟

منبع: medicalnewstoday