مسمومیت ناشی از ویتامین D (به انگلیسی: Hypervitaminosis D) نوعی عارضه نادر و بالقوه جدی است که در اثر مصرف بیش از حد ویتامین D رخ می دهد.
همان طور که می دانید ویتامین D از ویتامین های مهم و ضروری برای بدن است که بسیاری از افراد ممکن است از کمبود آن رنج ببرند اما مصرف بیش از حد مکمل های آن نیز می تواند به مسمومیت این ویتامین در بدن منجر شود.
در ادامه قصد داریم درباره مسمومیت ناشی از ویتامین D و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
مسمومیت ناشی از ویتامین D چیست؟
مسمومیت ناشی از ویتامین D که به خصوص طی سال های اخیر افزایش یافته یک وضعیت نادر و جدی است که در اثر مصرف بیش از حد ویتامین D که اغلب نتیجه مصرف مکمل های این ویتامین در دوزهای بالا می باشد رخ می دهد.
ویتامین D بیش از حد در بدن می تواند باعث افزایش غیر طبیعی کلسیم در خون شود که استخوان ها، بافت ها و سایر اندام ها را تحت تاثیر قرار می دهد.
به علاوه عدم درمان این عارضه می تواند به فشار خون بالا، از دست دادن استخوان ها و آسیب کلیه منجر شود.
علت مسمومیت ناشی از ویتامین D
در اکثر موارد، افزایش بیش از حد ویتامین D در بدن به دلیل مصرف مواد غذایی مصرفی یا قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید ایجاد نمی شود.
اگرچه برخی موارد مسمومیت به دلیل استفاده زیاد از تخت های برنزه کننده رخ داده اما علت این عارضه در اکثر موارد، مصرف این ویتامین بیش از مقدار توصیه شده در طول روز می باشد.
بنابراین افرادی که مولتی ویتامین مصرف می کنند باید به میزان ویتامین D موجود در آن توجه داشته باشند و اگر ویتامین D کافی از مولتی ویتامین روزانه خود دریافت می کنند، ممکن است نیازی به مصرف کلسیم و ویتامین D اضافی نداشته باشند.
علاوه بر این برخی داروهای تجویزی که برای درمان فشار خون بالا (دیورتیک های تیازیدی) و بیماری های قلبی (دیگوکسین) مصرف می شوند نیز می توانند باعث افزایش این ویتامین در خون شوند.
استروژن درمانی، مصرف طولانی مدت آنتی اسیدها و ایزونیازید که یک داروی ضد سل است ممکن است در افزایش سطح ویتامین D نقش داشته باشند.
لازم به ذکر است میزان توصیه شده ویتامین D در رژیم غذایی برای اکثر بزرگسالان 600 واحد بین المللی در روز است. پزشکان ممکن است برای مدت کوتاه دوزهای بالاتر را برای درمان بیماری هایی همچون کمبود ویتامین D، دیابت و بیماری های قلبی عروقی تجویز کنند اما استفاده روزانه از مکمل های ویتامین D در دوزهای بالا برای چندین ماه سمی است.
ناگفته نماند افرادی که مقدار بیش از حد مکمل ویتامین D مصرف می کنند و به بیماری های زیر مبتلا هستند بیشتر در معرض مسمومیت ناشی از این ویتامین قرار خواهند داشت :
- بیماری کلیوی
- بیماری کبد
- بیماری سل
- پرکاری پارا تیروئید
- سارکوئیدوز
- هیستوپلاسموز
علائم مسمومیت ناشی از ویتامین D
مقادیر بیش از حد ویتامین D در بدن می تواند باعث افزایش سطح کلسیم در خون شود که وضعیتی به نام هیپرکلسمی (کلسیم بیش از حد در خون) را به دنبال دارد و علائم آن عبارتند از :
- خستگی
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- تشنگی بیش از حد
- افزایش بیش از حد ادرار
- کم آبی بدن
- یبوست
- تحریک پذیری و عصبی بودن
- زنگ زدن گوش (وز وز گوش)
- ضعف عضلانی
- حالت تهوع و استفراغ
- سر گیجه
- سردرگمی
- فشار خون بالا
- آریتمی های قلبی
عوارض طولانی مدت مسمومیت ناشی از ویتامین D درمان نشده عبارتند از :
- سنگ کلیه
- آسیب کلیه
- نارسایی کلیه
- کاهش بیش از حد استخوان
- کلسیفیکاسیون (سخت شدن) شریان ها و بافت های نرم
علاوه بر این افزایش کلسیم خون می تواند باعث ریتم غیر طبیعی قلب شود.
تشخیص مسمومیت ناشی از ویتامین D
پزشک برای تشخیص ابتدا سابقه پزشکی فرد را بررسی کرده و ممکن است در مورد داروهای تجویزی، بدون نسخه و مکمل هایی که فرد مصرف می کند سؤالاتی بپرسد.
همچنین احتمالا یک معاینه فیزیکی انجام داده و علائم را بررسی می کند. اگر به این عارضه مشکوک شود ممکن است آزمایش های زیر را تجویز کند :
- آزمایش خون برای بررسی سطوح ویتامین D، کلسیم و فسفر (برای تشخیص این که آیا آسیب کلیوی رخ داده یا خیر)
- آزمایش ادرار برای بررسی سطح بالای کلسیم در ادرار
- اشعه ایکس استخوان برای تعیین این که آیا استخوان ها کاهش قابل توجهی پیدا کرده اند یا خیر
درمان مسمومیت ناشی از ویتامین D
پزشک احتمالا به بیمار توصیه می کند فورا مصرف مکمل های ویتامین D را متوقف کرده و مقدار کلسیم در رژیم غذایی خود را به طور موقت کاهش دهد.
در برخی موارد مصرف کورتیکو استروئیدها یا بیس فسفونات ها ممکن است آزاد شدن کلسیم از استخوان ها را سرکوب کند.
پزشک در این بیماری به صورت منظم سطح ویتامین D فرد را بررسی می کند تا زمانی که سطح آن در بدن به حالت عادی برگردد.
پیشگیری از مسمومیت ناشی از ویتامین D
قطع یا کاهش مصرف مکمل های ویتامین D دوز بالا می تواند از بروز این عارضه جلوگیری کند.
لازم به ذکر است حداکثر مقدار قابل تحمل یا حداکثر مصرف روزانه ویتامین D که بعید است برای سلامتی خطر داشته باشد 4000 واحد بین المللی در روز تعیین شده است. در افرادی که کمتر از 10000 واحد بین المللی در روز به مدت زمان طولانی مصرف می کنند عوارض جانبی دیده شده است.
پزشک ممکن است توصیه کند فرد مقدار کلسیم موجود در رژیم غذایی خود را کاهش دهد. نظارت دقیق تا زمانی که سطح ویتامین D به حالت عادی برگردد ضروری است.
به طور کلی برای مصرف طبیعی ویتامین D می توان از مواد غذایی غنی از ویتامین D استفاده کرد، از جمله :
- روغن کبد ماهی کاد
- ماهی های چرب مانند سالمون و تن
- جگر گاو
- پنیر
- زرده تخم مرغ
- مقداری قارچ
همچنین می توان مواد غذایی غنی شده با ویتامین D از جمله شیر، آب پرتقال و ماست غنی شده را به رژیم غذایی خود اضافه کرد.
قرار گرفتن متوسط در معرض نور خورشید منبع طبیعی دیگری برای تامین این ویتامین است. گفته شده قرار گرفتن بدن در معرض نور مستقیم خورشید قبل از استفاده از ضد آفتاب به مدت پانزده دقیقه یا کمتر راهی عالی برای بهبود سطح طبیعی ویتامین D است.
منبع: medicalnewstoday
