فیبروم رحم (به انگلیسی: Fibroid) نوعی تومور خوش خیم است که در داخل یا دیواره رحم رشد می کند. این نوع تومور بسیار شایع بوده و معمولا سرطانی نمی باشد.
فیبروم های رحمی در واقع شایع ترین تومورهای غیر سرطانی زنان در سنین باروری محسوب می شوند که گاهی بدون علامت بوده و در برخی موارد علائمی همچون درد، خونریزی یا هر دو را به همراه دارند.
در ادامه قصد داریم درباره فیبروم رحم و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
فیبروم رحم چیست؟
فیبروم رحم به ضایعاتی در داخل یا روی دیواره رحم گفته می شود که از بافت همبند و سلول های عضلانی نرم تشکیل شده اند. این تومورها که به نام هایی همچون لیومیوم و میوم نیز شناخته شده اند شایع بوده و اغلب در سنین بین 30 سالگی تا شروع یائسگی ظاهر می شوند.
برخی خانم ها ممکن است یک یا چند فیبروم داشته باشند که اندازه آن ها می تواند به اندازه یک هسته سیب تا بزرگی یک گریپ فروت یا حتی بزرگ تر باشد. همچنین با گذشت زمان ممکن است کوچک شده یا رشد کنند اما اندازه آن ها بعد از یائسگی معمولا کاهش پیدا می کند.
گفته شده بین 20 تا 80 درصد زنان در سن 50 سالگی دچار فیبروم می شوند. اگرچه مشخص نیست این عارضه چگونه ایجاد می شود اما به نظر می رسد افزایش سطح استروژن در بروز آن نقش داشته باشد.
فیبروم های رحمی تقریبا هیچ وقت سرطانی نیستند و احتمال سرطانی بودن آن ها کمتر از 1 مورد در هر 1000 مورد می باشد.
به فیبروم سرطانی لیومیوسارکوم نیز گفته می شود و وجود سایر فیبروم ها خطر ابتلا به آن را افزایش نمی دهد.
انواع فیبروم رحم
طبقه بندی فیبروم به محل آن در رحم بستگی دارد. به طور کلی 3 نوع اصلی فیبروم وجود دارد که عبارتند از :
- فیبروم ساب سروزال : شایع ترین نوع فیبروم است که خارج از رحم رشد می کند
- فیبروم اینترا مورال : این نوع فیبروم در داخل دیواره عضلانی رحم رشد می کند
- فیبروم تحت مخاطی : این فیبروم در فضای باز داخل رحم رشد می کند
برخی فیبروم ها ممکن است به فیروم پدانکوله تبدیل شوند که دارای ساقه بوده و به رحم وصل می شود.
علائم فیبروم رحم
اکثر فیبروم ها هیچ علامت قابل توجهی ایجاد نمی کنند و برخی با علائم زیر همراه می باشند :
- پریود شدید یا منوراژی که می تواند به کم خونی منجر شود
- پریودهای دردناک
- کمر درد یا درد ساق پا
- یبوست
- ناراحتی یا احساس پری در پایین شکم به خصوص در فیبروم های بزرگ
- تکرر ادرار
- درد حین رابطه جنسی که به نام دیسپارونی نیز شناخته می شود
برخی خانم ها دچار مشکلات باروری می شوند. این عارضه ممکن است در دوران بارداری و زایمان نیز مشکل ایجاد کرده و احتمال سزارین را افزایش دهد. به عقیده برخی منابع احتمال تولد نوزاد زنده با برداشتن فیبروم افزایش می یابد اما در این زمینه اختلاف نظر وجود دارد.
به علاوه فیبروم بزرگ ممکن است افزایش وزن و ورم بخش پایین شکم را به همراه داشته باشد.
علت فیبروم رحم
علت فیبروم مشخص نیست اما به نظر می رسد این عارضه با سطح استروژن در خانم ها مرتبط می باشد.
سطح استروژن و پروژسترون بدن زنان در سنین باروری بیشتر از سایر سنین است. با افزایش سطح استروژن به خصوص در دوران بارداری، فیبروم ها ورم می کنند در حالی که کاهش سطح استروژن با کوچک شدن فیبروم ها مرتبط می باشد.
سطح استروژن در دوره یائسگی و بعد از آن و همچنین با مصرف برخی داروها مانند آنتاگونیست ها یا آگونیست هورمون آزاد کننده گنادوتروپین کاهش پیدا می کند.
عوامل ژنتیکی نیز ممکن است در پیشرفت فیبروم تاثیر داشته باشند. به عنوان مثال این که این عارضه در بستگان نزدیک فرد دیده شود خطر ابتلا به آن را افزایش خواهد داد.
همچنین مشخص شده مصرف گوشت قرمز، الکل و کافئین با افزایش خطر ابتلا به فیبروم ارتباط دارد در حالی که افزایش مصرف میوه ها و سبزیجات ممکن است خطر بروز آن را کاهش دهد.
به علاوه اضافه وزن و چاقی احتمالا فرد را در معرض ابتلا به فیبروم قرار می دهد، در حالی که با هر بار زایمان احتمال خطر ابتلا به این عارضه کاهش خواهد یافت.
تشخیص فیبروم رحم
آزمایش های تشخیصی زیر می تواند به پزشک در تشخیص فیبروم و رد سایر بیماری ها کمک کند :
- سونوگرافی : پزشک می تواند با اسکن شکم یا قرار دادن یک دستگاه سونوگرافی کوچک داخل واژن، تصاویر سونوگرافی از رحم به دست آورد. هر دو روش برای تشخیص فیبروم ها ضروری هستند
- ام آر آی : اسکن ام آر آی می تواند اندازه و تعداد فیبروم را مشخص کند
- هیستروسکوپی : در این تکنیک پزشک با یک دستگاه کوچک دوربین دار داخل رحم را بررسی می کند. این دستگاه از طریق واژن و دهانه رحم وارد رحم شده و در صورت لزوم می توان نمونه برداری انجام داد
- لاپاراسکوپی : در این روش پزشک یک لوله کوچک وارد برش کوچکی در شکم کرده تا قسمت خارجی رحم و ساختارهای اطراف آن را بررسی کند. در صورت لزوم ممکن است نمونه برداری نیز انجام شود
از آن جا که فیبروم ها اغلب بدون علامت هستند معمولا خانم های مبتلا تا زمانی که تحت معاینات منظم لگنی قرار نگیرند از وجود آن با خبر نمی شوند.
درمان فیبروم رحم
اکثر فیبروم ها بدون علائم بوده و نیازی به درمان ندارند، در واقع اکثر آن ها اغلب بعد از یائسگی کوچک شده و از بین می روند. با این حال در برخی موارد علائم ناراحت کننده رخ می دهد و استفاده از درمان های پزشکی به کاهش یا برطرف شدن آن ها کمک می کند.
پزشک بسته به علائم، شدت و محل فیبروم ها ممکن است درمان های مختلف توصیه کند، از جمله :
1. دارو درمانی
اولین خط درمانی فیبروم رحم، استفاده از دارو است که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آگونیست هورمون آزاد کننده گنادوتروپین
این دارو باعث کاهش تولید استروژن و پروژسترون در بدن شده و اندازه فیبروم ها را کوچک می کند. همچنین بدون تاثیر روی باروری می تواند چرخه قاعدگی را متوقف کند.
از جمله عوارض مصرف این دارو می توان به علائم یائسگی از جمله گر گرفتگی، افزایش تعریق، خشکی واژن و در برخی موارد افزایش خطر پوکی استخوان اشاره کرد.
به طور کلی این دارو تنها برای کوتاه مدت تجویز می شود و ممکن است پزشک از آن قبل از عمل جراحی و برای کوچک کردن فیبروم استفاده کند.
در روش های درمانی جدیدتر از آنتاگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین نیز استفاده شود.
داروهای ضد انعقادی غیر استروئیدی
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن می توانند درد ناشی از فیبروم را کاهش دهند اما به کاهش خونریزی کمک نمی کنند.
داروهای ضد بارداری هورمونی
داروهای ضد بارداری خوراکی به تنظیم چرخه تخمک گذاری کمک کرده و ممکن است برای کاهش درد یا خونریزی در دوران قاعدگی مفید باشند.
لازم به ذکر است دوز کم داروهای ضد بارداری هورمونی رشد فیبروم ها را افزایش نمی دهد.
می توان از دستگاه داخل رحمی پروژسترون یا تزریق شبه پروژسترون نیز برای این منظور استفاده کرد.
2. عمل جراحی
فیبروم های رحمی شدید ممکن است به گزینه های درمانی ذکر شده پاسخ ندهند. در این موارد احتمالا عمل جراحی بهترین گزینه درمانی محسوب می شود.
هیسترکتومی
این تکنیک شامل برداشتن کامل یا جزئی رحم است و می تواند فیبروم بسیار بزرگ یا خونریزی بیش از حد را درمان کند، هیستروکتومی کامل از عود فیبروم نیز جلوگیری می کند.
اگر پزشک تخمدان ها و لوله های رحمی را خارج کند ممکن است عوارض جانبی همچون کاهش میل جنسی و یائسگی زودرس مشاهده شود.
میومکتومی
این تکنیک شامل برداشتن فیبروم از دیواره عضلانی رحم می باشد و می تواند به افرادی که قصد بارداری در آینده دارند کمک کند، با این حال در مواردی که فیبروم بزرگ بوده یا در بخش های خاصی از رحم رشد کرده است احتمالا امکان استفاده از میومکتومی وجود ندارد.
پزشک برای انجام این تکنیک ممکن است از هیستروسکوپی یا لاپاراسکوپی استفاده کند.
برداشتن آندومتر
در مواردی که فیبروم در نزدیکی سطح داخلی رحم رشد کرده است، برداشتن لایه داخلی رحم می تواند کمک کننده باشد. این روش احتمالا جایگزین خوبی برای هیسترکتومی در برخی افراد محسوب می شود.
آمبولیزاسیون فیبروم رحمی
قطع خون رسانی به ناحیه می تواند فیبروم را کوچک کند. پزشک برای این منظور با استفاده از تصویر برداری اشعه ایکس فلوروسکوپی، یک ماده شیمیایی را از طریق کاتتر به سرخرگ های خون رسان فیبروم تزریق می کند.
این روش علائم را تا 90 درصد کاهش داده یا برطرف می کند اما برای دوران بارداری و کسانی که قصد بارداری دارند مناسب نیست.
3. تغییرات سبک زندگی
حفظ وزن سالم با کمک ورزش منظم و رژیم غذایی متعادل ممکن است به تعدیل سطح استروژن در بدن کمک کرده و برای کاهش اندازه فیبروم ها مفید باشد.
عوارض فیبروم رحم
فیبروم ها معمولا عوارضی ایجاد نمی کنند اما گاهی ممکن است با مشکلاتی همراه باشند. به عنوان مثال :
- پریود سنگین ممکن است روی کیفیت زندگی فرد اثر بگذارد، همچنین از دست دادن خون خطر بروز کم خونی را افزایش می دهد
- فیبروم های بزرگ ممکن است باعث ورم و احساس ناراحتی در ناحیه زیر شکم شوند و یبوست یا دفع دردناک مدفوع را به همراه داشته باشند
- برخی خانم های مبتلا دچار عفونت مجاری ادراری می شوند
- در برخی موارد مشکلات بارداری ایجاد می شود که از جمله آن ها می توان به زایمان زودرس، مشکلات حین زایمان و سقط جنین اشاره کرد، زیرا سطح استروژن در دوران بارداری به طور قابل توجهی افزایش می یابد
- شواهد کافی برای نتیجه گیری وجود ندارد اما به طور کلی این احتمال وجود دارد که فیبروم ها درصد باردار شدن با یا بدون درمان های باروری را کاهش دهند. با این حال شواهد خوبی نیز وجود دارد که نشان می دهد استفاده از میومکتومی هیستروسکوپی برای فیبروم های تحت مخاطی احتمال بارداری بالینی را افزایش می دهد.
منبع: medicalnewstoday
