اسکولیوز (به انگلیسی: Scoliosis) به وضعیتی گفته می شود که طی آن ستون فقرات فرد به یک سمت بدن انحراف پیدا کرده و گاه علائم قابل توجهی ایجاد می کند.
این عارضه معمولا در دوران کودکی یا سال های ابتدای نوجوانی که فرد به سرعت در حال رشد است رخ می دهد و در زنان شایع تر از مردان می باشد.
در ادامه قصد داریم درباره اسکولیوز و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
اسکولیوز چیست؟
اسکولیوز وضعیتی است که در آن فرد دچار انحنای ستون فقرات به یک سمت بدن شده است. این انحنا می تواند در هر قسمتی از ستون فقرات رخ دهد اما در اغلب موارد بخش فوقانی ستون فقرات و کمر را درگیر می کند.
اسکولیوز همیشه علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند اما برخی افراد مبتلا به آن ممکن است به دلیل انحنای ستون فقرات به یک طرف خم شوند یا شانه یا باسن نا صاف داشته باشند.
خوشبختانه در بیشتر موارد نیازی به درمان اسکولیوز نیست زیرا انحنا معمولا چندان پیشرفت نمی کند اما بسته به درجه انحنا و سن کودک ممکن است پزشک از ترکیبی از بریس پشت و فیزیوتراپی استفاده کند.
به علاوه تعداد بسیار کمی از افراد مبتلا به اسکولیوز ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند و عوارض احتمالی این عارضه شامل درد مزمن، مشکلات تنفسی و کاهش توانایی ورزش کردن در فرد است.
فرد مبتلا به اسکولیوز دارای یک انحنای جانبی C یا S شکل در ستون فقرات خود می باشد. پزشک زمانی این انحنا را اسکولیوز در نظر می گیرد که زاویه کاب (معیاری برای انحنا) حداقل 10 درجه باشد.
اسکولیوز می تواند در هر سن و سالی رخ دهد اما اغلب در سنین 10 تا 12 سالگی یا در دوران نوجوانی ظاهر می شود. به علاوه اگرچه اسکولیوز در نوزادان نادر است اما اسکولیوز نوزادی می تواند کودکان کمتر از 3 سال را تحت تاثیر قرار دهد.
در بیشتر موارد اسکولیوز علت شناخته شده ای ندارد که به آن اسکولیوز ایدیوپاتیک گفته می شود. در برخی موارد نیز این وضعیت با مواردی همچون فلج مغزی، دیستروفی عضلانی یا اسپینا بیفیدا ارتباط دارد یا ممکن است یک ناهنجاری مادرزادی باشد.
لازم به ذکر است پزشکان منحنی های ستون فقرات را به دو دسته ناهنجاری های ساختاری و غیر ساختاری طبقه بندی می کنند.
منحنی ساختاری به صورت دائمی است و ممکن است به دلیل یک بیماری یا آسیب دیدگی ایجاد شده باشد در حالی که منحنی غیر ساختاری موقتی است، به این معنا که ستون فقرات از نظر ساختاری طبیعی است.
در هر دو نوع پزشک سعی می کند علت را پیدا کرده و آن را اصلاح یا درمان کند.
علائم اسکولیوز
اسکولیوز معمولا از دوران نوزادی یا نوجوانی ظاهر می شود و علائم آن بسته به سن فرد متفاوت است.
علائم در نوجوانان
شایع ترین نوع اسکولیوز در سنین نوجوانی ظاهر می شود که به نام اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان شناخته شده و می تواند افراد بین 10 تا 18 سال را تحت تاثیر قرار دهد.
علائم می تواند شامل موارد زیر باشد :
- ممکن است سر از وضعیت مرکزی خود خارج شود
- دنده های دو طرف ممکن است از نظر ارتفاع کمی متفاوت باشند
- ممکن است یک طرف لگن برجسته تر از دیگری باشد
- ممکن است لباس ها به خوبی روی تن نایستند
- یکی از شانه ها یا تیغه شانه ممکن است بالاتر از دیگری باشد
- ممکن است فرد به یک طرف خم شود
- طول پاها ممکن است کمی متفاوت باشد
برخی انواع اسکولیوز باعث کمر درد می شوند که چندان دردناک نیست. این علامت در افراد مسن بیشتر دیده می شود.
علائم در نوزادان
علائم در نوزادان می تواند شامل موارد زیر باشد :
- برآمدگی یک طرف قفسه سینه
- نوزاد دائما با بدن خمیده به یک سمت دراز می کشد
- در موارد شدید مشکلات قلبی و ریوی که منجر به تنگی نفس و درد قفسه سینه می شود
اگر نوزاد درمان های مناسب اسکولیوز دریافت نکند، در آینده بیشتر در معرض خطر مشکلاتی مانند اختلال در عملکرد قلب و ریه قرار خواهد داشت.
علت اسکولیوز
در زیر به برخی از علل احتمالی اسکولیوز اشاره شده است :
- مشکلات عصبی عضلانی : این بیماری ها روی اعصاب و ماهیچه ها تاثیر می گذارند و شامل فلج مغزی، فلج اطفال و دیستروفی عضلانی می باشند
- اسکولیوز مادرزادی : اسکولیوز در بدو تولد نادر است اما اگر استخوان های ستون فقرات در هنگام رشد جنین به طور غیر طبیعی رشد کنند ممکن است رخ دهد
- ژن های خاص : محققان معتقد هستند که حداقل یک ژن در ایجاد اسکولیوز نقش دارد
- طول ساق پا : اگر یک پا بلندتر از دیگری باشد ممکن است فرد به اسکولیوز مبتلا شود
- اسکولیوز سندرمیک : اسکولیوز می تواند به عنوان بخشی از یک بیماری مانند نوروفیبروماتوز یا سندرم مارفان ایجاد شود
- پوکی استخوان : پوکی استخوان می تواند باعث اسکولیوز ثانویه ناشی از تخریب استخوان شود
- سایر علل : حالت بدن نا مناسب، حمل کوله پشتی یا کیف، اختلالات بافت همبند و برخی آسیب ها می تواند باعث انحنای ستون فقرات شود
انواع اسکولیوز
انجمن اسکولیوز در انگلستان 7 نوع اصلی اسکولیوز را توصیف کرده که عبارتند از :
- اسکولیوز مادرزادی
- اسکولیوز زودرس
- اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان
- اسکولیوز دژنراتیو
- اسکولیوز عصبی عضلانی
- کیفوز شوئرمن
- اسکولیوز سندرمی
تشخیص اسکولیوز
پزشک برای تشخیص این بیماری ابتدا ستون فقرات، دنده ها، باسن و شانه های فرد را معاینه کرده و با کمک ابزاری به نام شیب سنج یا اسکولیومتر درجه اسکولیوز را اندازه گیری می کند. زاویه بیشتر از 10 درجه نشان دهنده اسکولیوز است.
اسکن های تصویر برداری مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن و اسکن ام آر آی نیز به پزشک کمک می کند تا شکل، جهت، محل و زاویه انحنا را ارزیابی کند.
پزشک ممکن است فرد را برای مشاوره بیشتر به متخصص ارتوپدی ارجاع دهد.
درمان اسکولیوز
اسکولیوز دوران کودکی و نوجوانی در اکثر موارد خفیف است و نیازی به درمان ندارد. در انحنای 10 تا 25 درجه، پزشک معمولا فرد را در فواصل زمانی 3 یا 6 یا 12 ماهه معاینه کرده و بررسی می کند که آیا وضعیت فرد در حال تغییر است یا خیر.
برای انحنای 25 تا 40 درجه، پزشک ممکن است استفاده از بریس را توصیه کند. اگر انحنا بیشتر از این مقدار بوده و اسکلت فرد هنوز نا بالغ باشد، احتمالا عمل جراحی پیشنهاد خواهد شد.
پزشک هنگام تصمیم گیری در مورد گزینه های درمانی عوامل زیر را در نظر می گیرد :
- جنسیت : زنان بیشتر از مردان به اسکولیوز مبتلا می شوند که به تدریج تشدید پیدا می کند
- شدت انحنا : نوع و شدت انحنا ممکن است روی نحوه پیشرفت این مسئله تاثیر بگذارد. انحناهای شکل S در افراد مبتلا به اسکولیوز ایدیوپاتیک شایع تر هستند در حالی که انحناهای C شکل بین افراد مبتلا به اسکولیوز عصبی عضلانی رایج است
- موقعیت انحنا : انحنای قسمت مرکزی ستون فقرات بیشتر از انحنای قسمت پایین یا بالا ممکن است پیشرفت کند
- بلوغ استخوان : اگر رشد استخوان های فرد متوقف شده باشد خطر بدتر شدن اسکولیوز کمتر است. از سوی دیگر استفاده از بریس در دورانی که استخوان ها هنوز در حال رشد هستند موثرتر است
گچ گرفتن
پزشک در مورد اسکولیوز نوزادی ممکن است از گچ به جای بریس استفاده کند تا به ستون فقرات نوزاد کمک کند تا در موقعیت طبیعی خود رشد کند.
در این تکنیک گچ به بیرون بدن نوزاد چسبیده و باقی می ماند. از آن جا که اکثر نوزادان به سرعت رشد می کنند، پزشک باید گچ را به طور مرتب عوض کند.
بریس
اگر فرد به اسکولیوز سطح متوسط مبتلا بوده و استخوان هایش همچنان در حال رشد باشند، پزشک ممکن است بریس را توصیه کند. بریس از انحنای بیشتر جلوگیری کرده اما اسکولیوز را درمان یا معکوس نمی کند.
در این صورت فرد معمولا باید در همه اوقات حتی شب ها از بریس استفاده کند زیرا اثر بخشی این روش با تعداد ساعاتی از شبانه روز که فرد از بریس استفاده می کند ارتباط نزدیک دارد.
بریس معمولا باعث محدود شدن فعالیت های بدنی فرد نمی شود و حتی اگر فرد ترجیح دهد هنگام کار کردن می تواند از بریس استفاده نکند. زمانی که رشد استخوان ها متوقف شود دیگر نیازی به بریس نیست.
دو نوع بریس وجود دارد که عبارتند از :
- بریس تی ال اس او : این بریس پلاستیکی است و طراحی آن به گونه ای صورت گرفته که به خوبی اطراف انحناهای بدن را می پوشاند و معمولا زیر لباس قابل مشاهده نیست
- بریس میلواکی : این بریس به صورت نیم تنه است و دارای یک حلقه گردن با تکیه گاه هایی برای چانه و پشت سر می باشد. پزشکان استفاده از بریس میلواکی را در شرایطی که نوع دیگر مناسب یا موثر نیست توصیه می کنند
درمان کایروپراکتیک
برخی افراد برای تسکین درد و ناراحتی ناشی از اسکولیوز به متخصص کایروپراکتیک مراجعه می کنند که ستون فقرات را دست کاری کرده و درمان های جایگزین ارائه می دهد.
این متخصصان بر این باور هستند که تنظیم مجدد ستون فقرات باعث بهبودی و تندرستی می شود.
درمان کایروپراکتیک ممکن است کیفیت زندگی فرد مبتلا به اسکولیوز را بهبود بخشد، با این حال درمان محسوب نمی شود زیرا انحنای ستون فقرات را برطرف نمی کند. لازم به ذکر است تحقیقات ثابت نکرده دست کاری های کایروپراکتیک برای اسکولیوز مفید باشد.
افرادی که تمایل به مراجعه به کایروپراکتیک دارند باید دقت کنند فرد حرفه ای را انتخاب کنند زیرا دریافت درمان کایروپراکتیک از افراد غیر متخصص می تواند علائم را تشدید کند.
تمرینات
تمرینات متعدد برای بهبود وضعیت اسکولیوز وجود دارد که هدف همه آن ها تنظیم مجدد ستون فقرات، قفسه سینه، شانه ها و لگن برای داشتن وضعیت طبیعی است.
برخی شواهد نشان داده ورزش و تمرینات می توانند به درمان اسکولیوز کمک کنند اما نیاز به تحقیقات بیشتری برای تعیین نوع تمرینات موثرتر می باشد.
در موارد شدید اسکولیوز می تواند به مرور زمان تشدید پیدا کند. در این موارد ممکن است پزشک جراحی فیوژن ستون فقرات توصیه کند که نوعی عمل جراحی برای کاهش انحنای ستون فقرات بوده و از بدتر شدن اسکولیوز جلوگیری می کند.
در فیوژن ستون فقرات جراح از میله ها، قلاب ها، پیچ ها یا سیم های فلزی برای صاف نگه داشتن بخشی از ستون فقرات در حین بهبود استخوان استفاده می کند. همچنین احتمالا برای کمک به بهبود استخوان، پیوند استخوان نیاز خواهد بود.
کودکان معمولا بعد از 4 تا 6 هفته می توانند به مدرسه برگردند و بعد از 3 تا 6 ماه می توانند در تمرینات ورزشی شرکت کنند.
افرادی که عمل جراحی انجام داده اند لازم است به مدت یک سال از ورزش هایی که کمر را خم می کنند مانند اسب سواری و ورزش های تماسی اجتناب کنند. در برخی موارد ممکن است برای حمایت از ستون فقرات به بریس پشت برای حدود 6 ماه نیاز باشد.
پزشک تنها زمانی فیوژن ستون فقرات را توصیه می کند که انتظار داشته باشد فواید آن بیشتر از خطرات باشد. برخی خطرات احتمالی این تکنیک عبارتند از :
- جابجایی میله : ممکن است میله ای از موقعیت درست خود جا به جا شده و نیاز به عمل های جراحی بیشتر باشد
- مفصل کاذب : وضعیتی است که در آن استخوان های ستون فقرات جوش نمی خورد که ممکن است دردناک باشد و به خرابی میله ها منجر شود زیرا تمام فلزات با قرار گرفتن در معرض فشار دائمی از بین می روند
- عفونت : آنتی بیوتیک ها می توانند عفونت های بعد از جراحی را درمان کنند
- آسیب عصبی : ممکن است به اعصاب ستون فقرات آسیب وارد شود و باعث ایجاد مشکلات سطح متوسط مانند بی حسی پا تا سطح شدید مانند از دست دادن عملکرد در بخش پایین بدن شود
احتمالا در حین عمل جراحی اسکولیوز جراح مغز و اعصاب نیز حضور خواهد داشت.
منبع: medicalnewstoday
