سیلیکوزیس (به انگلیسی: Silicosis) نوعی بیماری ریوی طولانی مدت است که در اثر استنشاق سطح زیاد گرد و غبار سیلیس معمولا طی سال ها ایجاد می شود.
این عارضه که می تواند به مشکلات تنفسی جدی مانند فیبروز پیش رونده شدید یا سرطان ریه منجر شود متاسفانه درمان قطعی ندارد و ممکن است به مرگ بیمار بینجامد.
در ادامه قصد داریم درباره بیماری سیلیکوزیس و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سیلیکوزیس چیست؟
سیلیکوزیس وضعیتی است که در اثر استنشاق زیاد سیلیس در مدت زمان طولانی ایجاد می شود. سیلیس یک ماده معدنی بسیار در دسترس شبیه کریستال است که در ماسه، سنگ و کوارتز یافت می شود.
این ماده می تواند عواقب مرگباری برای افرادی که با سنگ، بتن، شیشه و سایر اشکال سنگ کار می کنند داشته باشد.
افرادی که با مواد خاصی کار می کنند ممکن است گرد و غبار بسیار ریز حاوی سیلیس را استنشاق کنند که وارد ریه ها شده و آن ها را زخم می کند، به این زخم سیلیکوزیس گفته می شود.
هر سطح از قرار گرفتن در معرض سیلیس می تواند به این بیماری منجر شود. این عارضه به طور کلی به 3 نوع تقسیم می شود که عبارتند از :
- حاد
- شتاب دار
- مزمن
علت سیلیکوزیس
سیلیکوزیس حاد طی چند هفته تا چند ماه بعد از تماس بیش از حد با سیلیس ایجاد می شود و به سرعت پیشرفت می کند، این در حالیست که سیلیکوزیس شتاب دار 5 تا 10 سال بعد از قرار گرفتن در معرض این ماده معدنی رخ می دهد.
سیلیکوزیس مزمن نیز 10 سال یا بیشتر بعد از قرار گرفتن در معرض سیلیس ظاهر می شود. گفته شده حتی قرار گرفتن در معرض مقادیر کم این ماده معدنی می تواند به نوع مزمن تبدیل شود.
ذرات گرد و غبار سیلیس به صورت تیغه های ریز روی ریه ها عمل می کنند. این ذرات برش های کوچکی ایجاد می کنند که در صورت استنشاق از طریق بینی یا دهان می توانند به زخم بافت ریه منجر شوند. ریه های زخمی خوب باز و بسته نمی شوند و تنفس را دشوار می کنند.
برخی منابع این ماده را سرطان زا اعلام کرده اند، به این معنا که احتمال ابتلا به سرطان از جمله سرطان ریه را افزایش می دهد.
عوامل خطر زای سیلیکوزیس
کارگران کارخانه، معدن و سنگ تراشی به دلیل سر و کار داشتن با سیلیس در محیط کار خود، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
به طور کلی افرادی که در صنایع زیر مشغول به فعالیت هستند بیشتر از دیگران به این بیماری مبتلا می شوند :
- تولید آسفالت
- تولید بتن
- خرد کردن یا حفاری سنگ و بتن
- کارهای تخریبی
- تولید شیشه
- بنایی
- کار در معدن و استخراج معادن
- سند بلاست
- تونل زنی
کارگران صنایع پر خطر و کارفرمایان آن ها باید اقدامات لازم جهت محافظت در برابر تماس با سیلیس انجام دهند.
علائم سیلیکوزیس
سیلیکوزیس یک بیماری پیش رونده است که با گذشت زمان بدتر می شود و علائم آن ممکن است به صورت سرفه شدید، تنگی نفس یا ضعف ظاهر می شود.
سایر علائم احتمالی عبارتند از :
- درد قفسه سینه
- تب
- تعریق شبانه
- کاهش وزن
- نارسایی تنفسی
ابتلا به سیلیکوزیس خطر ابتلا به عفونت های تنفسی از جمله سل را افزایش می دهد.
تشخیص سیلیکوزیس
افرادی که به سیلیکوزیس مشکوک هستند باید به پزشک مراجعه کنند. پزشک برای تشخیص این بیماری ابتدا از فرد سوالاتی درباره زمان یا نحوه قرار گرفتن در معرض سیلیس می پرسد و عملکرد ریه را با کمک آزمایش مخصوص بررسی می کند.
با کمک اشعه ایکس قفسه سینه نیز می توان هر گونه بافت زخمی در ریه را شناسایی کرد. زخم های ناشی از سیلیس در اشعه ایکس به شکل لکه های کوچک و سفید ظاهر می شوند.
برونکوسکوپی تکنیک دیگری است که ممکن است برای تشخیص این بیماری انجام شود. در این روش یک لوله نازک و منعطف دارای دوربین از گلو عبور می دهند که به پزشک امکان می دهد بافت ریه را به خوبی بررسی کند.
در حین برونکوسکوپی می توان نمونه بافت و مایعات نیز تهیه کرد.
درمان سیلیکوزیس
سیلیکوزیس درمان دارویی خاصی ندارد و هدف از تکنیک های درمانی موجود کاهش علائم آن است.
به عنوان مثال داروهای ضد سرفه برای درمان سرفه و آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت های تنفسی مفید هستند.
برای باز کردن مجاری تنفسی نیز ممکن است از دستگاه های استنشاقی استفاده شود. برخی بیماران برای افزایش سطح اکسیژن در خون خود از ماسک اکسیژن استفاده می کنند.
در صورت ابتلا به سیلیکوزیس لازم است از تماس بیشتر با ماده سیلیس خودداری شود، همچنین بیمارانی که سیگار می کشند باید آن را کنار بگذارند زیرا دخانیات به بافت ریه آسیب می رساند.
همان طور که قبلا اشاره کردیم افراد مبتلا به سیلیکوزیس بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به سل قرار دارند، به همین دلیل لازم است به طور منظم آزمایش سل انجام شود. پزشک می تواند داروهایی نیز برای درمان سل تجویز کند.
بیماران مبتلا به سیلیکوزیس شدید ممکن است نیاز به پیوند ریه داشته باشند.
پیشگیری از سیلیکوزیس
کارگران برای پیشگیری از این بیماری لازم است از ماسک های مخصوص هنگام کار استفاده کنند. اسپری آب و تکنیک های برش مرطوب نیز می تواند خطر قرار گرفتن در معرض سیلیس را کاهش دهد.
همچنین لازم است محل کار از استانداردهای ایمنی و بهداشت شغلی برخوردار باشد که یکی از این موارد تهویه مناسب است.
کارفرمایان باید روی کیفیت هوا در محل کار نظارت دقیق داشته باشند و اطمینان حاصل کنند که سیلیس اضافی در هوا وجود نداشته باشد. همچنین باید تمام موارد ابتلا به سیلیکوزیس را گزارش دهند.
به کارگران توصیه می شود در محیط بدون گرد و غبار حاوی سیلیس غذا و نوشیدنی خورده و سیگار بکشند و قبل از آن دست های خود را کاملا بشویند.
چشم انداز سیلیکوزیس
امروزه به دلیل افزایش ایمنی در محیط های کاری، شیوع این بیماری نسبت به گذشته کاهش یافته اما هنوز در برخی نواحی افراد به آن مبتلا می شوند.
چشم انداز بلند مدت این بیماری به وضعیت بیمار بستگی دارد. در هر دو سیلیکوزیس شتاب دار و مزمن ممکن است ریه به شدت زخم شود، این زخم بافت سالم ریه را از بین برده و میزان اکسیژن انتقالی از ریه ها به خون را کاهش می دهد.
منبع: healthline
