اسپوندیلیت چیست؟

اسپوندیلیت (به انگلیسی: Spondylitis) یک اصطلاح کلی برای گروهی از بیماری های مزمن از نوع آرتریت است که مفاصل ستون فقرات و ناحیه ساکروایلیاک (شامل لگن و پایین ستون فقرات) را تحت تاثیر قرار می دهند.

این گروه بیماری ها شامل چندین زیر گروه مختلف می باشند که هر یک علائم و علل خاص خود را داشته و روی اندام های مختلف بدن تاثیر می گذارند.

در ادامه قصد داریم درباره اسپوندیلیت و علل، انواع، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

اسپوندیلیت چیست؟

اسپوندیلیت به خانواده ای از بیماری های التهابی آرتریت گفته می شود و متخصصان آن را به انواع مختلف تقسیم بندی کرده اند که در این میان برخی زیر گروه ها باعث التهاب گسترده می شوند و ممکن است روی اندام ها یا سیستم های متعدد در بدن تاثیر بگذارند.

همه انواع اسپوندیلیت شامل التهاب مفاصل، تاندون ها و رباط ها می باشند. همان طور که می دانید تاندون ها بافت های همبندی هستند که ماهیچه ها را به استخوان متصل می کنند، در حالی که رباط ها به بافت های همبند متصل کننده استخوان ها به یکدیگر گفته می شود.

التهاب مفاصل می تواند باعث جوش خوردن استخوان ها و افزایش بیش از حد رشد استخوانی در ستون فقرات شود که در موارد شدید انحنای بیش از حد ستون فقرات را به دنبال خواهد داشت.

تفاوت اسپوندیلیت و اسپوندیلوز

این دو بیماری بسیار مشابه هستند و هر دو می توانند درد لگن و کمر درد ایجاد کنند اما در عین حال خصوصیات و علل متفاوتی دارند.

به طور کلی اسپوندیلیت وضعیتی است که در آن سیستم ایمنی به مفاصل حمله کرده و باعث التهاب، جوش خوردن و تشکیل بیش از حد استخوان ها می شود. انواع خاصی از این عارضه در نوجوانان و جوانان رخ می دهد.

این در حالی است که اسپوندیلوز نوعی آرتریت است که با افزایش سن و ساییدگی و پارگی عمومی ستون فقرات ارتباط دارد و زمانی اتفاق می افتد که مفاصل و دیسک های ستون فقرات تحلیل بروند.

علاوه بر این استئوفیت (خار استخوانی) که روی مهره ها رشد می کنند نیز ممکن است باعث بروز اسپوندیلوز شوند. این وضعیت معمولا افراد مسن را تحت تاثیر قرار می دهد، تا جایی که گفته شده بیش از 85 درصد افراد بالای 60 سال به این عارضه مبتلا هستند.

انواع اسپوندیلیت

پزشکان ممکن است هنگام تشخیص اسپوندیلیت از دو سیستم طبقه بندی مختلف استفاده کنند که عبارتند از :

سیستم سنتی
سیستم جدید

سیستم سنتی 6 نوع اسپوندیلیت را در خود جای داده، در حالی که سیستم جدید از 2 دسته وسیع‌ تر تشکیل شده که همه انواع اسپوندیلیت را در بر می‌گیرد.

طبقه بندی اسپوندیلیت سنتی

همان طور که گفتیم سیستم طبقه بندی اسپوندیلیت سنتی، اسپوندیلیت را به 6 نوع دسته بندی می کند که عبارتند از :

1. اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم ستون فقرات

اسپوندیلیت آنکیلوزان نوعی التهاب مزمن مفصل است که در درجه اول ستون فقرات را درگیر می کند.

اصطلاح آنکیلوز به سفتی مفاصل ناشی از آسیب دیدگی یا بیماری اشاره دارد. در این عارضه جوش خوردن مهره های ستون فقرات باعث سفتی و محدودیت حرکت در این ناحیه می شود.

گفته شده اسپوندیلیت آنکیلوزان اغلب در سال های نوجوانی یا اوایل جوانی شروع می شود.

علائم

علائم این بیماری ممکن است به تدریج و در طول زمان ایجاد و مدتی ظاهر شده و ناپدید شود. این علائم می تواند شامل موارد زیر باشد :

خستگی
کمر درد و سفتی
درد و ورم در نواحی مختلف بدن به دلیل التهاب در مفاصل و تاندون ها

علت

متخصصان هنوز علت دقیق اسپوندیلیت آنکیلوزان را کشف نکرده اند با این حال گفته شده 9 نفر از هر 10 نفر مبتلا به این بیماری حامل ژن HLA-B27 می باشند.

این مسئله نشان می دهد این ژن ممکن است فرد را مستعد ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان کند اما به این معنا نیست که افراد دارای این ژن حتما به این بیماری مبتلا خواهند شد. محققان تخمین می زنند از هر 100 نفر 8 نفر دارای این ژن هستند و اکثر آن ها به این بیماری مبتلا نمی شوند.

2. آرتریت واکنشی

آرتریت واکنشی نوعی آرتریت التهابی است که معمولا چند روز یا چند هفته بعد از عفونت دستگاه گوارش یا عفونت مقاربتی ظاهر می‌ شود.

کارشناسان گاهی اوقات این بیماری را به عنوان یک سه گانه از بیماری های التهابی آرتریت، ورم ملتحمه و اورتریت توصیف می کنند.

علائم

علائم آرتریت واکنشی ممکن است شامل موارد زیر باشد :

آرتریت : تورم و درد در مفاصل
ورم ملتحمه : التهاب چشم همراه با ترشحات چسبناک
اورتریت : التهاب و درد ناحیه تناسلی و مثانه هنگام ادرار کردن

علت

آرتریت واکنشی معمولا به دلیل عفونت روده یا بیماری های مقاربتی خاص ایجاد می شود. افراد همچنین ممکن است به دنبال یک حمله تب غده ای یا اریتم عفونی به این عارضه مبتلا شوند.

در این بیماری سیستم ایمنی بیش از حد به عفونت واکنش نشان می دهد و شروع به حمله به بافت های سالم می کند که نتیجه آن التهاب می باشد.

علاوه بر این نتایج تحقیقات، آرتریت واکنشی را با ژن HLA-B27 مرتبط دانسته اند و دانشمندان تخمین می زنند 30 تا 50 درصد افراد مبتلا به این بیماری حامل این ژن می باشند، اگرچه برخی مطالعات بیمارستانی این عدد را 60 تا 80 درصد نشان داده است.

3. آرتریت پسوریاتیک

این عارضه نوعی بیماری التهابی مزمن است که مفاصل و نواحی که رباط ها و تاندون ها به استخوان می چسبند را تحت تاثیر قرار می دهد.

آرتریت پسوریاتیک با بیماری التهابی پوستی پسوریازیس همراه است و در بسیاری از افراد حدود 10 سال بعد از پسوریازیس ایجاد می شود اما برخی افراد در ابتدا یا بدون آن که به پسوریازیس مبتلا باشند به این عارضه دچار می شوند.

لازم به ذکر است آرتریت پسوریاتیک می تواند در هر سنی بروز کند اما معمولا افراد 30 تا 50 ساله را تحت تاثیر قرار می دهد.

علائم

علائم این عارضه ممکن است شامل موارد زیر باشد :

داکتیلیت یا ورم انگشتان پا و انگشتان دست
تغییرات در ناخن ها مانند سوراخ شدن بستر ناخن
درد و قرمزی چشم
درد و سفتی در یک یا چند مفصل
کاهش دامنه حرکتی
خستگی

علت

ممکن است فرد به دنبال آسیب دیدگی دچار آرتریت پسوریاتیک شود. همچنین گاهی یک مسئله ژنتیکی می تواند در بروز آن نقش داشته باشد.

محققان تخمین می زنند حداقل 10 درصد جمعیت یک یا چند ژن را به ارث می برند که فرد را مستعد ابتلا به پسوریازیس می کند.

4. آرتریت انتروپاتیک

آرتریت انتروپاتیک نوعی آرتریت التهابی مزمن است که با بیماری های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو و بیماری کرون مرتبط می باشد. گفته شده تقریبا 1 نفر از هر 5 نفر مبتلا به کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون به این بیماری نیز مبتلا می شوند.

این عارضه معمولا مفاصل بازوها، پاها و ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می دهد.

علائم

علائم این عارضه ممکن است شامل علائم مربوط به بیماری های التهابی روده و همچنین علائم مرتبط با آرتریت باشد که برخی از آن ها عبارتند از :

درد شکم
اسهال خونی
تورم و درد در مفاصل

علت

کارشناسان هنوز علت دقیق آرتریت انتروپاتیک را کشف نکرده اند اما معتقد هستند این بیماری با التهاب در روده همراه می باشد.

التهاب مزمن روده ممکن است به باکتری ها اجازه ورود به دیواره روده آسیب دیده و انتقال آن ها از طریق جریان خون را دهد و واکنش بدن به این باکتری ها می تواند باعث التهاب بیشتر و درد شود.

گفته شده آرتریت انتروپاتیک نیز با ژن HLA-B27 مرتبط می باشد.

5. اسپوندیلوآرتریت نوجوانان

اسپوندیلوآرتریت نوجوانان نوعی آرتریت التهابی مزمن است که در افراد 16 ساله یا کمتر شروع می شود.

این بیماری باعث التهاب در مناطقی می شود که رباط ها و تاندون ها به استخوان می چسبند و معمولا مفاصل پا را تحت تاثیر قرار می دهد.

علائم

علائم این عارضه ممکن است شامل درد و حساسیت به لمس در مفاصل و التهاب روده باشد.

علت

کارشناسان علت دقیق این عارضه را نمی دانند، با این حال کودکان مبتلا به آن مانند اسپوندیلیت در بزرگسالان اغلب حامل ژن HLA-B27 می باشند.

6. اسپوندیلوآرتریت تمایز نیافته

در صورتی که پزشک نتواند علائم ایجاد شده را به یک اختلال روماتوئید خاص نسبت دهد آن را جزو اسپوندیلوآرتریت تمایز نیافته در نظر می گیرد.

علائم

علائم این عارضه متفاوت است اما ممکن است شامل موارد زیر باشد :

درد مداوم در ناحیه کمر که قبل از 45 سالگی ایجاد می شود
درد مفصل در مفاصل کوچک و بزرگ
درد پاشنه
تورم در دست ها و پاها
سفتی عمومی
التهاب چشم
بثورات ناهموار
علائم مجاری ادراری و تناسلی مانند درد و ترشحات
التهاب روده
اسهال

طبقه بندی جدید

سیستم جدیدتر برای طبقه بندی اسپوندیلیت، این گروه بیماری را با توجه به محل بیماری در بدن به 2 نوع اصلی طبقه بندی می کند که شامل اسپوندیلوآرتریت محیطی و اسپوندیلوآرتریت محوری می باشد.

1. اسپوندیلوآرتریت محیطی

اسپوندیلوآرتریت محیطی معمولا باعث التهاب در مفاصل و تاندون‌ های خارج از ستون فقرات و مفاصل ساکروایلیاک می‌ شود و اغلب مناطق زیر را تحت تاثیر قرار می دهد :

دست ها
مچ دست
آرنج ها
شانه ها
زانو
مچ پا
پا

فرد مبتلا به این عارضه ممکن است داکتیلیت (التهاب انگشتان پا و انگشتان دست) یا آنتزیت (التهاب در مناطقی که رباط ها و تاندون ها به استخوان می چسبند) را تجربه کند.

این دسته شامل انواع اسپوندیلیت زیر است :

آرتریت واکنشی
آرتریت انتروپاتیک
آرتریت تمایز نیافته

2. اسپوندیلوآرتریت محوری

اسپوندیلوآرتریت محوری باعث التهاب و درد در لگن، ستون فقرات یا هر دو می شود. این دسته طیف وسیعی از انواع اسپوندیلیت را در بر می گیرد و شامل افرادی با وجود یا عدم وجود جوش خوردگی و آسیب مفصل ساکروایلیاک می باشد.

تشخیص اسپوندیلیت

هیچ آزمایش قطعی برای تشخیص اسپوندیلیت وجود ندارد. پزشکان برای تشخیص معمولا ابتدا معاینه فیزیکی انجام داده و سوالاتی در مورد علائم و سابقه پزشکی فرد می پرسند.

همچنین ممکن است سابقه خانوادگی فرد در ابتلا به بیماری های خود ایمنی از جمله پسوریازیس و اسپوندیلوآرتریت را بررسی کنند.

برخی شیوه های تشخیصی می تواند شامل موارد زیر باشد :

آزمایش خون
تست های تصویر برداری مانند اشعه ایکس، اسکن ام آر آی، اسکن سونوگرافی
آزمایش ژنتیکی ژن HLA-B27

درمان اسپوندیلیت

متاسفانه درمانی برای اسپوندیلیت وجود ندارد، با این حال با کمک برخی روش های درمانی می توان این بیماری را مدیریت کرده و علائم آن را کاهش داد.

برخی گزینه های درمانی شامل موارد زیر می باشد :

داروهایی برای کاهش التهاب و درد مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، کورتیکو استروئیدها و داروی ضد تومور فاکتور نکروز
فیزیوتراپی که ممکن است شامل ماساژ و دست کاری ستون فقرات برای بهبود و حفظ انعطاف پذیری ستون فقرات باشد
ورزش هایی برای کاهش درد و سفتی مفاصل
تمرینات تنفسی برای اطمینان از انبساط طبیعی قفسه سینه

در برخی موارد پزشکان ممکن است برای ترمیم مفاصل آسیب دیده شدید یا اصلاح انحنای شدید ستون فقرات از عمل جراحی استفاده کنند. با این حال جراحی برای اسپوندیلیت در مقایسه با سایر روش‌های درمانی به ندرت انجام می شود.