خار استخوان (به انگلیسی: Bone spur) یا استئوفیت به برجستگی هایی گفته می شود که از استخوان ها بیرون زده و معمولا در نقطه ای که دو استخوان در یک مفصل به هم می رسند ایجاد می شوند.
این عارضه با وجود نام ترسناک و به ظاهر دردناک خود اغلب هیچ علامتی ایجاد نمی کند و معمولا بعد از 60 سالگی رخ می دهد، اگرچه ممکن است در افراد جوان تر نیز دیده شود.
در ادامه قصد داریم درباره خار استخوان و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
خار استخوان چیست؟
خار استخوان عارضه ای است که طی آن برجستگی های همواری از استخوان بیرون زده و اغلب با علائم خاصی همراه نمی باشد اما در برخی موارد می تواند به درد و ناراحتی منجر شود.
این وضعیت بیشتر در افراد مبتلا به آرتروز دیده می شود.
علائم خار استخوان
خارهای استخوانی در اکثر موارد کوچک هستند و هیچ علامت دردناکی ایجاد نمی کنند اما در اطراف مفاصل انگشتان احساس می شوند زیرا ممکن است انگشتان را کمی گره دار جلوه دهند.
به طور کلی این عارضه تنها در میان حدود 40 درصد از افراد 60 ساله و بالاتر، علائم دردناکی ایجاد می کند که نیاز به مراقبت پزشکی دارد.
ناگفته نماند در صورتی که خار استخوان در زانو ایجاد شود ممکن است صاف کردن پا کمی دردناک باشد و اگر در شانه رخ دهد، روتاتور کاف را تحریک کرده و باعث ایجاد درد و تورم در آن می شود. خار استخوان در ناحیه لگن نیز احتمالا درد به همراه دارد و دامنه حرکات فرد را محدود می کند.
لازم به ذکر است یکی از شایع ترین محل های رشد خار استخوان ناحیه ستون فقرات است. در صورتی که خار در قسمت داخلی مهره ایجاد شود می تواند به طناب نخاعی یا ریشه های عصبی فشار وارد کرده و نه تنها باعث درد شود، بلکه بی حسی در پشت، دست ها و پاها را نیز به دنبال داشته باشد.
در کل افرادی که دچار درد یا سفتی در مفصل شده اند که طی یک یا دو روز بهبود نمی یابد لازم است به پزشک مراجعه کنند. این علائم می تواند به خار استخوان یا بیماری های دیگر مرتبط باشد که باید توسط پزشک تشخیص داده شود.
تشخیص و درمان زود هنگام خار استخوان می تواند صدمات ناشی از این عارضه را کاهش دهد. بنابراین افرادی که درد و ورم مفصل دارند و استفاده از یخ و استراحت در تسکین آن اثری ندارد، لازم است درباره احتمال ابتلای خود به خار استخوان با پزشک صحبت کنند.
علت خار استخوان
بیماری آرتروز شایع ترین علت خار استخوان است که از ساییدگی طولانی مدت مفاصل نشات می گیرد و معمولا در افراد مسن رخ می دهد، اگرچه گاهی مفاصل به دلایل مختلف از جمله آسیب دیدگی ناشی از ورزش، تصادف یا دلایل دیگر صدمه دیده و فرد زودتر به این عارضه دچار می شود.
همان طور که می دانید زمانی که یک مفصل دچار آرتروز می شود، غضروف انتهای استخوان ها فرسوده می شود. غضروف بافت انعطاف پذیری است که استخوان های یک مفصل را به هم متصل می کند و با فرسودگی این بافت، بدن تمام تلاش خود را برای ترمیم آن به کار می گیرد که یکی از نتایج آن تولید مواد استخوانی جدید به شکل خار استخوانی می باشد.
در ستون فقرات نیز یک دیسک نرم و فنری به صورت بالشتک هر مهره عمل می کند. به مرور زمان که دیسک ها فرسوده و نازک تر می شوند، ستون فقرات بیشتر در معرض تشکیل خار استخوانی قرار می گیرد.
عوامل خطر زای خار استخوان
افزایش سن بزرگ ترین عامل خطر زای ابتلا به خار استخوان است. طبیعی است که به مرور زمان تمام مفاصل حداقل اندکی ساییده یا پاره می شوند، حتی بدون این که آسیب دیدگی محسوسی رخ داده باشد.
به علاوه اگر فرد با اختلالات ساختاری مادرزادی مانند اسکولیوز (خمیدگی ستون فقرات) متولد شده باشد، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه خواهد بود. وضعیت یا پوزیشن نا مناسب بدن نیز می تواند فرد را به این عارضه دچار کند.
از سوی دیگر ممکن است این مسئله به دلایل وراثتی ایجاد شده باشد. به عنوان مثال اگر والدین فرد به خار استخوان مبتلا باشند احتمال بروز آن در فرد نیز افزایش خواهد یافت.
تشخیص خار استخوان
زمانی که خار استخوان دردناک می شود ممکن است فرد یک توده زیر پوست خود احساس کرده یا آن را با چشم ببیند اما گاهی خار استخوان به جز درد علامت دیگری نداشته و فرد نمی تواند علت درد خود را کشف کند.
پزشک احتمالا از اشعه ایکس برای بررسی تغییرات در ساختار استخوان استفاده خواهد کرد. از دیگر آزمایش های تصویر برداری می توان به ام آر آی و سی تی اسکن اشاره کرد که ام آر آی تصاویر دقیقی از بافت های نرم مانند رباط ها و غضروف ها ارائه داده و سی تی اسکن تصاویر دقیق تری از استخوان ها و سایر بافت ها ایجاد می کند.
پزشک همچنین سابقه پزشکی فرد را ارزیابی کرده، به علائم و شرح حال او گوش می دهد و معاینه فیزیکی انجام می دهد. به عنوان مثال اگر به وجود خار استخوان در زانو مشکوک باشد از فرد می خواهد زانوی خود را حرکت داده و وضعیت خود را توصیف کند.
درمان خار استخوان
در صورتی که خار استخوان درد خفیفی ایجاد کرده باشد که هر چند وقت یک بار تشدید می شود ممکن است از داروهای مسکن بدون نسخه استفاده شود.
تزریق استروئیدی نیز می تواند به کاهش موقتی تورم و التهاب کمک کند. توجه داشته باشید به طور کلی طی یک سال می توان حداکثر 3 تزریق استروئیدی روی یک مفصل انجام داد.
استفاده از فیزیوتراپی برای تقویت عضلات اطراف مفصل آسیب دیده از جمله ستون فقرات نیز می تواند مفید باشد و کمک می کند فرد به گونه ای حرکت کند که از فشار عصبی جلوگیری شود. در صورتی که خار استخوان به عصب فشار بیاورد یا دامنه حرکتی فرد را تا حد زیادی محدود کند، ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.
در مواردی که خار استخوان در ستون فقرات باشد، ممکن است پزشک برای جلوگیری از فشردگی عصب از نوعی اسپیسر در مهره آسیب دیده استفاده کند.
برخی موارد خار استخوان در شانه یا زانو را می توان طی عمل جراحی آرتروسکوپی برداشت.
نکاتی برای مدیریت درد
اقدامات زیر به تسکین درد خار استخوان کمک می کنند :
- افرادی که اضافه وزن دارند یا به چاقی دچار هستند باید وزن خود را کاهش دهند تا فشار وارد شده به مفاصل کاهش یابد
- هنگام راه رفتن از کفش هایی استفاده شود که به خوبی از پا و سایر مفاصل محافظت می کنند
- انجام فیزیوتراپی و آموختن تمریناتی که عضلات اطراف مفصل را تقویت کرده و آن را تثبیت می کند می تواند مفید باشد
- لازم است فرد به شیوه درست ایستاده و بنشیند تا استحکام کمر حفظ شده و ستون فقرات به درستی در یک راستا قرار بگیرد
- زمانی که التهاب و درد ناشی از خار استخوان تشدید شود، از مسکن های بدون نسخه مانند ایبو پروفن استفاده کرده و قبل از مصرف هر گونه داروی ضد التهابی با پزشک مشورت شود
چشم انداز خار استخوان
جراحی آرتروسکوپی یک تکنیک سرپایی است که در آن فرد بسیار سریع تر از زمانی که تحت عمل جراحی باز قرار می گیرد بهبود می یابد.
با این حال، ممکن است چندین هفته طول بکشد تا مفصل مورد نظر وضعیت طبیعی خود را به دست آورد. مهره هایی که تحت عمل جراحی قرار گرفته اند نیز معمولا طی چند هفته بهبود یافته و دردشان تسکین می یابد.
افرادی که از عمل جراحی استفاده نمی کنند و سعی می کنند با فیزیوتراپی و داروهای ضد درد (به شکل قرص یا تزریق استروئید) درد خود را تسکین دهند باید بدانند که خار استخوان هنوز در بدن آن ها است و ممکن است در آینده باعث بروز مشکلاتی شود.
اگر با ورزش های مفید برای وضعیت خود و این که چگونه وضعیت بدنی خوب خود را حفظ کنید آشنا هستید ممکن است بتوانید تاثیر خار استخوان روی کیفیت زندگی خود را به حداقل ممکن برسانید.
منبع: healthline
