زبان جغرافیایی چیست؟

زبان جغرافیایی (به انگلیسی: Geographic tongue) به وضعیتی گفته می شود که در آن ضایعات جزیره مانند در زبان ایجاد شده و ظاهری شبیه نقشه جغرافیایی به آن می بخشد.

ضایعات ایجاد شده روی زبان معمولا بی خطر هستند و بر خلاف تصور برخی افراد نشانه عفونت، سرطان یا سایر مشکلات جدی پزشکی نمی باشند اما لکه های بد شکل نشان دهنده التهابی می باشد که سطح زبان را درگیر کرده است.

در ادامه قصد داریم درباره زبان جغرافیایی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

زبان جغرافیایی چیست؟

زبان جغرافیایی که به نام زبان اریتم مهاجر و گلوسیت مهاجر خوش خیم نیز شناخته شده به ضایعاتی گفته می شود که در سطح بالایی و کناره های زبان ایجاد شده و ظاهری ناهموار دارند که شکل جزیره مانند به زبان می دهد.

گاهی لبه های سفید رنگ نیز در اطراف این ضایعات دیده می شود.

در حالت طبیعی زبان دارای پرزهای کوچکی به نام پاپیلا است که سطح زبان را پوشانده و در فرایند غذا خوردن، قورت دادن و چشیدن طعم ها نقش دارند اما در زبان جغرافیایی پاپیلاها ناپدید شده و سطح درگیر زبان صاف و قرمز و شبیه جزایر قرمز رنگ به نظر می رسد.

لازم به ذکر است با وجود نام زبان اریتم مهاجر که به این ضایعات داده شده، این وضعیت با اریتم مهاجر که در افراد مبتلا به بیماری لایم رخ می دهد تفاوت دارد.

همچنین اگر لکه‌ های نقشه مانند در قسمت‌ های دیگر دهان مانند ناحیه زیر زبان یا روی کام نرم ظاهر شود ممکن است فرد به بیماری دیگری به نام استوماتیت اریتم مهاجر مبتلا شده باشد.

این بیماری علائم و نشانه های مشابه زبان جغرافیایی کلاسیک دارد اما در آن ضایعات به بخش های فراتر از زبان گسترش یافته اند.

علائم زبان جغرافیایی

زبان جغرافیایی در همه موارد با علامت همراه نیست. در این موارد افراد ممکن است متوجه تغییر ظاهری آن نشوند و عارضه تنها با معاینه پزشکی تشخیص داده شود.

برخی افراد نیز متوجه علائمی روی زبان خود می شوند که بسیار واضح بوده و تشخیص آن برای پزشک نیز آسان می باشد.

علائم زبان جغرافیایی عبارتند از :

ضایعات قرمز نا منظم و جزیره ای شکل که صاف و احتمالا حساس هستند
حاشیه های سفید یا روشن در اطراف لبه های ضایعات که ممکن است اندکی برجسته شوند
لکه ها یا ضایعات به اندازه و شکل های مختلف
لکه‌ ها یا ضایعاتی که به نظر می‌ رسد در عرض چند روز یا چند هفته از ناحیه‌ ای از زبان به ناحیه دیگر منتقل می‌ شوند
ضایعاتی که خیلی سریع می آیند و می روند
حساسیت به برخی مواد از جمله دود سیگار، خمیر دندان، دهان شویه ها، شیرینی ها، شکر و غذاهای تند یا بسیار اسیدی
ناراحتی خفیف یا احساس سوزش در زبان یا دهان

علائم ممکن است تا یک سال ادامه پیدا کرده و بعد از بهبود در نقطه دیگری عود کند.

برخی از افرادی که دچار زبان جغرافیایی هستند ممکن است شقاق زبان را نیز تجربه کنند، به طور کلی این دو وضعیت اغلب همزمان رخ می دهند.لازم به ذکر است شقاق زبان باعث ایجاد ترک و شیار در سطح زبان می شود که می تواند تحریک کننده و گاه دردناک باشد.

علت زبان جغرافیایی

تخمین زده شده زبان جغرافیایی حدود 1 تا 3 درصد از جمعیت را درگیر کرده است.

محققان از علت دقیق زبان جغرافیایی اطلاع ندارند اما برخی افراد ممکن است بیشتر از دیگران به این وضعیت دچار شوند که علت آن اغلب ابتلا به بیماری یا اختلالی است که خطر این وضعیت را افزایش می دهد.

برخی از این بیماری ها و شرایط عبارتند از :

1. پسوریازیس

این بیماری پوستی شایع باعث تجمع سلول های پوستی در سطح پوست شده و نواحی ضخیم و پوسته پوسته ای ایجاد می کند که اغلب خارش دار و آزار کننده هستند.

گفته شده افراد مبتلا به پسوریازیس بیشتر در معرض ابتلا به زبان جغرافیایی هستند و برخی متخصصان حدس می زنند این عارضه نوع دهانی پسوریازیس می باشد.

2. لیکن پلان

لیکن پلان یک وضعیت التهابی است که باعث ایجاد برجستگی ها و ضایعاتی در سطح پوست یا داخل دهان می شود و زبان جغرافیایی ممکن است نوع دهانی این بیماری باشد.

3. کمبود ویتامین و مواد معدنی

کمبود ویتامین های B می تواند به التهاب، تورم و سایر علائم روی زبان منجر شود و به خصوص کمبود ویتامین های B6 و B12 و فولات با زبان جغرافیایی مرتبط هستند.

لازم به ذکر است افرادی که دچار کمبود ویتامین B می باشند بیشتر احتمال دارد نواحی صاف و بدون پرز روی زبان خود داشته باشند و به زبان جغرافیایی دچار شوند.

علاوه بر این کمبود ویتامین D، روی و آهن نیز با زبان جغرافیایی مرتبط است.

4. بارداری

زنان باردار تغییرات هورمونی زیادی تجربه می کنند و جنین در حال رشد مواد مغذی مورد نیاز خودش را از بدن مادر دریافت می کند. این مسئله می تواند باعث کمبود برخی ویتامین ها در بدن مادر شود و علائمی مشابه علائم زبان جغرافیایی در او ایجاد کند.

تشخیص زبان جغرافیایی

زبان جغرافیایی علائم متمایزی دارد و پزشک با معاینه فیزیکی ساده می تواند آن را تشخیص دهد اما گاهی لازم است بیماری های احتمالی را رد کند تا مطمئن شود این ضایعات به دلیل اختلال دیگری رخ نداده اند.

برای این منظور ممکن است از آزمایش خون برای جستجوی نشانگرهای التهاب، عفونت یا کمبودهای تغذیه ای استفاده شود. برای معاینه دقیق تر نیز ممکن معمولا دهان، گلو و زبان با یک ابزار نوری بررسی می شود.

در موارد نادر در صورت عدم بهبود عارضه طی چند هفته ممکن است از ناحیه نمونه برداری شود.

لازم به ذکر است علائم زبان جغرافیایی ممکن است چند روز ظاهر و برای چند ماه ناپدید شوند یا ظاهر نقشه مانند آن گاهی چندین ماه وجود داشته و سپس برای سال ها ناپدید می شود.

پزشکان هنوز نمی دانند چرا برخی افراد دوره های طولانی تری را تجربه می کنند.

چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟

افرادی که متوجه ضایعات غیر طبیعی روی زبان خود شده اند و مشکلات تنفسی، مشکل در صحبت کردن یا ناتوانی در بلع یا جویدن تجربه کرده اند لازم است فورا به پزشک مراجعه کنند زیرا این علائم ممکن است به بیماری جدی تری مرتبط باشد.

درمان زبان جغرافیایی

زبان جغرافیایی درمان خاصی ندارد و بیشتر ضایعات و علائم آن طی چند روز یا چند هفته ناپدید می شوند، با همه این ها می توان از برخی تکنیک ها برای کاهش علائم استفاده کرد، از جمله :

داروهای بدون نسخه : هر گونه درد یا ناراحتی ناشی از ضایعات را می توان با داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم تسکین داد
داروهای تجویزی : پزشک ممکن است برای کمک به کاهش التهاب نوعی شوینده کورتیکو استروئیدی تجویز کند. شستشوی دهان با یک بی حس کننده خفیف نیز ممکن است به کاهش درد و تحریک کمک کند
اجتناب از مصرف برخی مواد غذایی : در صورتی که فرد احساس کند علائم او با مصرف برخی غذاها تحریک می شود لازم است از آن ها اجتناب کند. برخی مواد غذایی که معمولا باعث تحریک یا احساس سوزش می شوند شامل مواد غذایی تند، غذاهای اسیدی، غذاهای شور و شیرین می باشند
اجتناب از خمیر دندان های طعم دار : خمیر دندان هایی که طعم بسیار قوی دارند یا دارای مواد پاک کننده قابض هستند ممکن است زبان را تحریک کنند

عوارض زبان جغرافیایی

یکی از سوالات متداولی که درباره زبان جغرافیایی مطرح می شود این است که آیا این عارضه می تواند به سرطان تبدیل شود؟ پاسخ این سوال منفی است و خوشبختانه زبان جغرافیایی اغلب نشانه بیماری جدی نمی باشد.

برخی افراد مبتلا به این عارضه ممکن است به دلیل ظاهر غیر عادی زبان خود دچار اضطراب و نگرانی شوند اما همان طور که گفتیم این وضعیت جدی نیست و نیازی به نگرانی نمی باشد.