بیماری دست، پا و دهان (به انگلیسی: Hand, foot, and mouth disease) نوعی عفونت بسیار مسری است که توسط ویروس های خانواده انترو ویروس (در اغلب موارد ویروس کوکساکی) ایجاد می شود.
این بیماری معمولا کودکان را درگیر کرده و به صورت خود به خود درمان می شود اما گاهی برای تسکین علائم آن نیاز به مصرف داروهای تجویزی توسط پزشک می باشد.
در ادامه قصد داریم درباره بیماری دست، پا و دهان و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
بیماری دست، پا و دهان چیست؟
بیماری دست، پا و دهان نوعی عفونت ویروسی است که با علائمی همچون تاول یا زخم در دهان و بثورات روی دست ها و پاها تشخیص داده می شود و می تواند همه افراد در هر سن و سالی را تحت تاثیر قرار دهد اما اغلب در کودکان کمتر از 5 سال دیده می شود.
ویروس های عامل این بیماری در اثر تماس مستقیم با دست های شسته نشده یا سطوح آلوده به مدفوع از فردی به فرد دیگر منتقل می شوند. همچنین ممکن است از طریق تماس با بزاق، مدفوع یا ترشحات تنفسی فرد سرایت پیدا کنند.
بیماری دست، پا و دهان در کل یک بیماری خفیف محسوب می شود که طی چند روز و خود به خود از بین می رود.
علائم بیماری دست، پا و دهان
علائم بیماری دست، پا و دهان 3 تا 6 روز بعد از آلوده شدن بدن به ویروس ظاهر می شود که به آن دوره نهفتگی بیماری گفته می شود. با ظاهر شدن علائم ممکن است موارد زیر تجربه شود :
- تب
- کاهش اشتها
- گلو درد
- سردرد
- تحریک پذیری
- کسالت (احساس ناخوشی)
- تاول های قرمز دردناک در دهان
- آب ریزش دهان
- بثورات قرمز روی دست ها و کف پاها
تب و گلو درد معمولا اولین علائم این بیماری هستند. حدود 1 یا 2 روز بعد از شروع تب، تاول ها و بثورات نمایان می شوند که معمولا شبیه لکه های قرمز صاف به نظر می رسند که در پوست های تیره تر به سختی دیده می شوند، به همین دلیل برای تشخیص راحت تر آن ها لازم است کف دست ها و کف پاها بررسی شود.
این ضایعات پوستی می توانند در همه بخش های دست و پا ظاهر شوند. اکثر کودکان مبتلا به این عارضه زخم های دردناکی نیز در دهان خود دارند و لازم است زبان و گلوی آن ها بررسی شود.
علت بیماری دست، پا و دهان
بیماری دست، پا و دهان اغلب توسط سویه ای از ویروس کوکساکی (از خانواده ویروسی انترو ویروس) که معمولا ویروس A16 می باشد ایجاد می شود، اگرچه می تواند توسط سایر انواع انترو ویروس ها نیز بروز کند.
ویروس ها به راحتی از فردی به فرد دیگر سرایت می کنند و روش های انتقال آن ها شامل تماس با موارد زیر در افراد بیمار می باشد :
- بزاق
- ترشحات مایع تاول ها
- مدفوع
- قطرات تنفسی در سرفه یا عطسه
به علاوه ویروس ممکن است از طریق تماس مستقیم با دست های شسته نشده یا سطوح حاوی ویروس به دیگران منتقل شود.
عوامل خطر زای بیماری دست، پا و دهان
کودکان خردسال بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به بیماری دست، پا و دهان هستند و این بیماری به خصوص در مهد کودک ها یا مدرسه به سرعت پخش می شود.
کودکان معمولا بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس های عامل، در برابر بیماری مصون می شوند به همین دلیل به ندرت افراد بالای 10 سال به آن دچار می شوند. با همه این ها ممکن است کودکان بزرگ تر و بزرگسالان به خصوص کسانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند به این بیماری مبتلا شوند.
تشخیص بیماری دست، پا و دهان
پزشک معمولا با معاینه فیزیکی می تواند بیماری دست، پا و دهان را تشخیص دهد. برای این منظور ابتدا وجود تاول و بثورات در دهان و بدن بیمار را بررسی می کند. همچنین درباره سایر علائم از بیمار یا والدین او سوالاتی می پرسد. برای تایید تشخیص نیز احتمالا از نمونه برداری سواب گلو یا نمونه مدفوع استفاده خواهد کرد.
درمان بیماری دست، پا و دهان
عفونت در بیماری دست، پا و دهان اغلب بدون نیاز به درمان و طی 7 تا 10 روز برطرف می شود اما ممکن است پزشک از درمان های خاص برای کمک به کاهش علائم در طول دوره بیماری استفاده کند، از جمله :
- پمادهای موضعی تجویزی یا بدون نسخه برای تسکین تاول ها و بثورات
- داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین سردرد
- شربت یا قرص برای تسکین گلو درد
توجه داشته باشید برای عفونت های ویروسی در کودکان نباید از آسپرین استفاده شود زیرا این دارو می تواند به سندرم ری در کودکان منجر شود.
درمان خانگی
با کمک برخی روش های خانگی می توان علائم این بیماری را تسکین داد. به عنوان مثال برای کاهش ناراحتی ناشی از تاول ها روش های زیر را امتحان کنید :
- مکیدن یخ
- خوردن بستنی
- نوشیدنی های سرد
- محدود کردن مصرف مرکبات، نوشیدنی های میوه ای و نوشابه
- محدود کردن غذاهای تند یا شور
غرغره کردن آب نمک گرم در دهان نیز ممکن است به تسکین درد تاول های دهان و زخم گلو کمک کند. ممکن است لازم باشد این کار را چند بار در روز یا هر چند وقت یک بار در صورت نیاز انجام دهید.
عوارض بیماری دست، پا و دهان
فرد مبتلا به بیماری دست، پا و دهان معمولا 7 تا 10 روز بعد از شروع علائم احساس بهتری خواهد داشت و ابتلای مجدد به این عفونت به ندرت رخ می دهد زیرا بدن، اغلب در برابر ویروس های عامل آن مصونیت ایجاد می کند.
اگر علائم تشدید شود یا طی 10 روز از بین نرود لازم است فورا با پزشک تماس بگیرید. این ویروس در موارد نادر می تواند به وضعیت اورژانسی تبدیل شود.
برخی عوارض بالقوه بیماری دست، پا و دهان عبارتند از :
- کم آبی بدن
- از دست دادن ناخن دست یا پا
- مننژیت ویروسی
- انسفالیت
- فلج شدن
- میوکاردیت
پیشگیری از بیماری دست، پا و دهان
رعایت بهداشت بهترین شیوه دفاع در برابر بیماری دست، پا و دهان است و شستن مرتب دست ها می تواند خطر ابتلا به این ویروس را تا حد زیادی کاهش دهد.
توصیه می شود به کودکان خود نحوه صحیح شست و شوی دست ها با آب گرم و صابون را آموزش دهید. شستن دست ها به خصوص بعد از دستشویی رفتن، قبل از غذا خوردن و بعد از حضور در اماکن عمومی بسیار مهم است.
به علاوه کودکان نباید دست های آلوده و سایر اشیا را داخل یا نزدیک دهان خود ببرند.
ضد عفونی کردن منظم وسایل مشترک مورد استفاده در منزل بسیار مهم است. سعی کنید این سطوح را ابتدا با آب و صابون و سپس با محلول رقیق سفید کننده و آب تمیز کنید. همچنین لازم است اسباب بازی ها، پستانک و سایر اشیایی که ممکن است به ویروس آلوده باشند را ضد عفونی کنید.
توصیه می شود در صورت بروز علائمی همچون تب یا گلو درد در منزل بمانید و بعد از بروز تاول و بثورات با دیگران تماس نداشته باشید. این اقدامات از انتقال بیماری به دیگران جلوگیری می کند.
منبع: healthline
