استئومالاسی (به انگلیسی: Osteomalacia) یا راشیتیسیم بزرگسالان وضعیتی است که طی آن استخوان ها به دلیل اختلال در تشکیل استخوان ها یا فرآیند استخوان سازی به شدت ضعیف می شوند.
در استئومالاسی استخوان ها تا حد قابل توجهی نرم می شوند اما بر خلاف تصور برخی افراد این عارضه با پوکی استخوان تفاوت زیادی دارد.
در ادامه قصد داریم درباره استئومالاسی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
استئومالاسی چیست؟
استئومالاسی از مشکلات شایع استخوانی است که طی آن استخوان ها به شدت ضعیف و نرم می شوند که در صورت عدم درمان می تواند به شکستگی استخوان و بد شکلی شدید اندامی منجر شود.
گزینه های درمانی مختلفی برای کنترل این وضعیت وجود دارد. به عنوان مثال افزایش مصرف ویتامین D، کلسیم و فسفر ممکن است باعث شود وضعیت فرد طی چند هفته بهبودی قابل توجهی پیدا کند.
بهبود کامل استخوان ها نیز حدود 6 ماه طول می کشد.
علت استئومالاسی
کمبود ویتامین D شایع ترین علت استئومالاسی است. همان طور که می دانید این ویتامین یک ماده مغذی مهم برای بدن محسوب می شود که به جذب کلسیم در معده کمک می کند.
ویتامین D همچنین به حفظ سطح کلسیم و فسفات کمک می کند تا استخوان ها به درستی شکل بگیرند. لازم به ذکر است بدن با قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشید این ویتامین را می سازد و از غذاهایی همچون لبنیات و ماهی جذب می کند.
در صورت پایین بودن سطح این ویتامین، بدن نمی تواند کلسیم مورد نیاز خود برای حفظ استحکام استخوان ها را تامین کند.
کمبود ویتامین D می تواند به دلایل زیر رخ دهد :
- مشکل در رژیم غذایی
- عدم قرار گرفتن در معرض نور خورشید
- مشکلات روده ای
علاوه بر این در صورت انجام عمل جراحی برای برداشتن قسمت هایی از معده یا روده کوچک ممکن است بدن در جذب ویتامین D یا تجزیه مواد غذایی برای آزاد کردن این ویتامین مشکل داشته باشد.
بیماری های خاصی که می توانند در جذب این ویتامین اختلال ایجاد کنند عبارتند از :
- بیماری سلیاک می تواند به پوشش روده آسیب رسانده و از جذب مواد مغذی مهم همچون ویتامین D جلوگیری کند
- انواع خاصی از سرطان می توانند در پردازش این ویتامین اختلال ایجاد کنند
- اختلالات کلیه و کبد ممکن است روی متابولیسم ویتامین D تاثیر بگذارند
لازم به ذکر است رژیم غذایی فاقد فسفات می تواند باعث کاهش فسفات در بدن شود که استئومالاسی را به دنبال خواهد داشت. داروهای درمان تشنج مانند فنی توئین و فنوباربیتال نیز می توانند به این عارضه منجر شوند.
علائم استئومالاسی
شایع ترین علامت استئومالاسی شکستگی راحت استخوان ها می باشد. علامت دیگر ضعف عضلانی است که به دلیل مشکل در ناحیه ای که ماهیچه به استخوان می چسبد اتفاق می افتد.
به علاوه فرد مبتلا به استئومالاسی ممکن است به سختی راه برود یا مدل راه رفتن اردکی و غیر طبیعی داشته باشد. درد استخوان به خصوص در ناحیه باسن نیز از علائم شایع این اختلال می باشد.
ناگفته نماند درد مبهم و دردناک باسن ممکن است به نقاط زیر سرایت می کند :
- کمر
- لگن
- پاها
- دنده
از سوی دیگر در صورتی که سطح کلسیم خون بسیار پایین باشد ممکن است موارد زیر تجربه شود :
- ریتم های نا منظم قلب
- بی حسی در اطراف دهان
- بی حسی در بازوها و پاها
- اسپاسم دست و پا
تشخیص استئومالاسی
پزشک معمولا برای تشخیص این بیماری از آزمایش خون استفاده می کند. در صورتی که هر یک از موارد زیر در نتایج آزمایش ها دیده شود ممکن است فرد به استئومالاسی یا سایر اختلالات استخوانی مبتلا باشد :
- سطوح پایین ویتامین D
- سطوح پایین کلسیم
- سطوح پایین فسفر
پزشک ممکن است آزمایش بررسی سطح ایزو آنزیم آلکالین فسفاتاز نیز انجام دهد که سطوح بالای آن نشان دهنده ابتلای فرد به استئومالاسی است.
از آن جا که سطح بالای هورمون پارا تیروئید نیز می تواند نشانه مشکلات مربوط به کمبود ویتامین D باشد می توان از آزمایش برای بررسی سطح این هورمون استفاده کرد.
از سوی دیگر با کمک اشعه ایکس و سایر آزمایش های تصویر برداری می توان ترک های کوچک در استخوان ها را شناسایی کرد. این نواحی حتی با آسیب های جزئی نیز ممکن است دچار شکستگی شوند.
علاوه بر این پزشک گاهی از نمونه برداری استخوان برای تشخیص استئومالاسی استفاده می کند. در این تکنیک یک سوزن وارد ناحیه عضلات و استخوان شده و نمونه کوچکی از ناحیه جدا می شود تا جهت بررسی به آزمایشگاه ارسال شود.
لازم به ذکر است در اغلب موارد عکس برداری با اشعه ایکس و آزمایش خون برای تشخیص کافی است و نیازی به نمونه برداری نخواهد بود.
درمان استئومالاسی
در صورت تشخیص زود هنگام استئومالاسی ممکن است این وضعیت تنها با مصرف مکمل های خوراکی ویتامین D، کلسیم یا فسفات بهبود یابد.
اگر فرد به مشکلات جذب ناشی از آسیب روده یا عمل جراحی دچار باشد یا مواد مغذی کمی از رژیم غذایی اش دریافت کند ممکن است اولین خط درمانی توصیه شده برای آن دریافت مکمل ها باشد.
در موارد شدیدتر می توان ویتامین D تزریقی استفاده کرد. همچنین ممکن است لازم باشد فرد مدت زمان بیشتری در فضای باز سپری کند تا بدن نور خورشید بیشتری دریافت و ویتامین D بیشتری تولید کند.
به علاوه اگر فرد به بیماری زمینه ای مبتلا است که روی متابولیسم این ویتامین در بدن تاثیر می گذارد احتمالا نیاز به درمان های خاص خواهد داشت. به عنوان مثال گاهی برای تسکین علائم این عارضه به درمان نارسایی کلیه و سیروز نیاز است.
کودکان مبتلا به موارد شدید استئومالاسی یا راشیتیسم ممکن است مجبور به استفاده از بریس یا عمل جراحی برای اصلاح تغییر شکل استخوان شوند.
عوارض استئومالاسی
در صورت عدم درمان علت استئومالاسی ممکن است عوارضی بروز کند. به عنوان مثال گاهی استخوان هایی همچون استخوان دنده، پا و ستون فقرات در بزرگسالان به راحتی می شکنند.
همچنین در کودکان معمولا استئومالاسی و راشیتیسم همزمان رخ می دهد که می تواند به خمیدگی پاها یا از دست دادن زود هنگام دندان ها منجر شود.
در صورتی که فرد مقدار کافی ویتامین D مصرف نکند یا بیماری های زمینه ای همچون نارسایی کلیه را درمان نکند ممکن است علائم آن دوباره عود کند.
بنابراین توصیه می شود حتما با پزشک خود برای تعیین یک برنامه درمانی متناسب با نیازهای خود مشورت کنید.
منبع: healthline
