اسپوندیلیت آنکیلوزان (به انگلیسی: Ankylosing spondylitis) که به نام روماتیسم ستون فقرات نیز شناخته شده نوعی آرتریت است که در درجه اول روی ستون فقرات تاثیر می گذارد.
این بیماری از انواع اسپوندیلیت و نوعی بیماری پیش رونده و مزمن است که به مرور زمان علائم آن تشدید پیدا کرده و حتی می تواند به ناتوانی در فرد منجر شود.
در ادامه قصد داریم درباره اسپوندیلیت آنکیلوزان و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
اسپوندیلیت آنکیلوزان چیست؟
اسپوندیلیت آنکیلوزان نوعی آرتریت است که التهاب مفاصل ستون فقرات را به دنبال دارد و در صورت عدم درمان می تواند به درد مزمن و ناتوانی در افراد منجر شود. در موارد بسیار شدید، التهاب ممکن است باعث تشکیل استخوان جدید در ستون فقرات شود و بی حرکتی را به دنبال داشته باشد.
این بیماری گاهی باعث درد و سفتی در سایر قسمت های بدن نیز می شود و سایر مفاصل بزرگ مانند مفصل شانه، باسن، پاشنه پا و زانو را تحت تاثیر قرار می دهد.
علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان
علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان متفاوت است و مانند سایر اشکال آرتریت معمولا دارای دوره های شعله وری خفیف تا متوسط التهاب است که با دوره های خاموش یا تقریبا بدون علامت همراه می باشد.
شایع ترین علامت این بیماری کمر درد صبحگاهی و شبانه است. همچنین ممکن است فرد مبتلا در مفاصل بزرگ مانند باسن و شانه ها احساس درد داشته باشد.
سایر علائم عبارتند از :
- سفتی صبحگاهی
- شکل نا فرم بدن یا شانه های خمیده
- از دست دادن اشتها
- تب خفیف
- کاهش وزن
- خستگی
- کم خونی یا کمبود آهن
- کاهش عملکرد ریه
از آن جا که اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری التهابی است می تواند سایر قسمت های بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد و افراد مبتلا ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنند :
- التهاب روده ها
- التهاب چشم
- التهاب دریچه قلب
- ورم کف پا و التهاب تاندون آشیل
اگر درد مفاصل بسیار شدید و مکرر باشد یا به گونه ای باشد که در فعالیت های زندگی روزمره اختلال ایجاد کند باید به پزشک مراجعه شود.
در صورتی که پزشک به اسپوندیلیت آنکیلوزان مشکوک باشد ممکن است فرد را به یک روماتولوژیست ارجاع دهد.
علت اسپوندیلیت آنکیلوزان
علت اسپوندیلیت آنکیلوزان در حال حاضر ناشناخته است اما این اختلال معمولا به صورت ارثی رخ می دهد و احتمالا ژنتیک در بروز آن نقش دارد. به عبارت دیگر اگر والدین یا خواهر و برادر فرد به اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا باشند احتمال ابتلای او به این بیماری نسبت به افراد بدون سابقه خانوادگی بیشتر است.
عوامل خطر زای اسپوندیلیت آنکیلوزان
برخی عوامل خطر زای این بیماری عبارتند از :
1. سابقه خانوادگی
سابقه خانوادگی و به ارث بردن پروتئین HLA-B27 از عوامل خطر زای این بیماری است و گفته شده 90 درصد افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان دارای ژن بیان کننده این پروتئین می باشند.
2. سن
علائم اولیه اسپوندیلیت آنکیلوزان بر خلاف سایر اختلالات آرتریت و روماتیسمی اغلب در جوانان و معمولا در سنین بین 20 تا 40 سالگی ظاهر می شود.
3. جنسیت
گفته شده اسپوندیلیت آنکیلوزان در مردان 2 برابر بیشتر از زنان رخ می دهد. اگرچه طبق یک بررسی شیوع واقعی این بیماری ممکن است بیشتر از این نیز باشد.
علائم می تواند در مردان و زنان متفاوت باشد که ممکن است به تشخیص دیر هنگام یا اشتباه آن منجر شود.
تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان
اولین قدم تشخیص این بیماری یک معاینه فیزیکی کامل با توجه ویژه روی عملکرد و دامنه حرکتی مفاصل و همچنین ستون فقرات می باشد. پزشک از فرد درباره درد و سابقه بروز علائم نیز سوالاتی خواهد پرسید.
سپس از اشعه ایکس برای بررسی علائم آسیب به مفاصل ستون فقرات و سایر مفاصل دردناک استفاده می شود.
اگر بیماری در مراحل اولیه باشد فرسایش یا آسیب به مفاصل ممکن است تشخیص داده نشود. همچنین ممکن است برای تشخیص دقیق تر نیاز به ام آر آی باشد.
پزشک در صورت نیاز از آزمایش خون برای بررسی علائم التهاب مانند سرعت رسوب گلبول های قرمز و پروتئین واکنش گر C استفاده می کند.
همچنین ممکن است برای ارزیابی وجود پروتئین HLA-B27 از تست مخصوص آن استفاده شود. توجه داشته باشید وجود این پروتئین به این معنی نیست که فرد حتما به اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا باشد بلکه تنها نشان می دهد فرد ژن تولید کننده این پروتئین را دارا بوده و ممکن است در معرض خطر ابتلا به این عارضه قرار داشته باشد.
تشخیص این نوع آرتریت ممکن است مدتی طول بکشد.
درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان
متاسفانه در حال حاضر هیچ گونه درمان قطعی برای اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود ندارد اما با کمک برخی تکنیک های درمانی می توان درد و سایر علائم این بیماری را کنترل و از ناتوانی فرد پیشگیری کرد.
به علاوه استفاده به موقع از تکنیک های درمانی ممکن است عوارض احتمالی مانند تغییر شکل استخوان ها را نیز کاهش داده یا حتی متوقف کند.
دارو درمانی
پزشکان ممکن است از طیف وسیعی از داروها برای درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان استفاده کنند. این که فرد چه داروهایی دریافت خواهد کرد به پیشرفت و شدت بیماری او بستگی دارد.
برخی داروهای مورد استفاده برای این بیماری عبارتند از :
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی : داروهایی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن اغلب برای مدیریت درد و التهاب استفاده می‌شوند و معمولا عوارض چندانی به دنبال ندارند
- کورتیکو استروئیدها یا داروهای کورتن : داروهای ضد التهاب قدرتمندی هستند که می توانند علائم و میزان آسیب به اطراف ستون فقرات را کاهش دهند اما نمی توان از آن ها به مدت طولانی استفاده کرد
- بیولوژیک ها : فاکتور نکروز تومور و مهار کننده های IL-17 داروهای مسدود کننده محرک های التهابی می باشند که از التهاب جلوگیری کرده و ممکن است درد و سفتی مفاصل را کاهش دهند
- داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری : پزشک ممکن است از این داروها برای کند کردن روند بیماری و پیشگیری از تشدید علائم استفاده کند
عمل جراحی
در صورتی که فرد دچار آسیب شدید یا بد شکلی در مفاصل زانو یا لگن خود شده باشد ممکن است جراحی تعویض مفصل ضروری باشد.
به علاوه افرادی که استخوان های آن ها بد جوش خورده احتمالا به استئوتومی نیاز داشته باشند که طی آن، جراح استخوان های ستون فقرات را برش داده و دوباره تراز می کند.
درمان مورد استفاده تا حد زیادی به شدت وضعیت و آزار دهنده بودن علائم بستگی دارد.
درمان خانگی
علاوه بر درمان های پزشکی سنتی تر، استفاده از برخی داروهای طبیعی نیز ممکن است به کاهش علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان کمک کند. افراد مبتلا معمولا از این روش ها به همراه برنامه های درمانی تجویز شده توسط پزشک استفاده می کنند.
اگر به اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا هستید با پزشک خود در مورد این که کدام روش ها برای شما مناسب تر هستند صحبت کنید.
1. ورزش
ورزش روزانه و تمرینات مرتبط با وضعیت بدن می تواند در حفظ انعطاف پذیری و دامنه حرکتی به بیماران کمک کند. به عنوان مثال تمرینات زیر ممکن است برای کاهش علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان مفید باشد :
- یوگا
- تنفس عمیق
- تمرینات کششی
- شنا كردن
- تمرینات وضعیت بدن
این موارد می تواند بخشی از یک برنامه درمانی جامع باشد که شامل دارو و فیزیوتراپی است.
2. تمرینات کششی
حرکات کششی می تواند مفاصل را انعطاف پذیرتر کرده و قدرت بدنی را افزایش دهد که نتیجه آن کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی می باشد.
3. تمرینات وضعیت بدن
سفتی در ستون فقرات ممکن است باعث بد شکل شدن بدن شده و با گذشت زمان استخوان های ستون فقرات می توانند به شکل خمیده جوش بخورند اما انجام تمرینات وضعیت بدن مناسب می تواند خطر بروز این مشکل را کاهش دهد.
4. گرما و سرما درمانی
پدهای گرم کننده یا دوش آب گرم می تواند به کاهش درد و سفتی در ستون فقرات و سایر مفاصل آسیب دیده کمک کند. کمپرس یخ نیز ممکن است التهاب مفاصل دردناک یا متورم را کاهش دهد.
5. طب سوزنی
این درمان جایگزین ممکن است با فعال کردن هورمون های طبیعی تسکین دهنده به کاهش درد و سایر علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان کمک کند.
6. ماساژ درمانی
ماساژ علاوه بر ایجاد آرامش و تقویت روحیه می تواند در حفظ انعطاف پذیری مفاصل و بهبود دامنه حرکتی به افراد کمک کند. توصیه می شود قبل از ماساژ درمانی حتما به ماساژور درباره بیماری اطلاع داده شود.
7. رژیم غذایی
هیچ رژیم غذایی کاملی برای اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود ندارد اما استفاده از یک رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی که ویتامین ها و مواد معدنی فراوانی را از طریق طیف گسترده ای از غذاها فراهم می کند نقطه بسیار خوبی برای شروع است. توصیه می شود رژیم غذایی حتما شامل موارد زیر باشد :
- مواد غذایی سرشار از اسیدهای امگا 3 مانند ماهی، آجیل ها و برخی روغن ها
- طیف گسترده ای از میوه ها و سبزیجات
- غلات کامل، مانند کینوا یا فارو و همچنین مود غذایی غلات کامل
- غذاهای با کشت میکروبی فعال مانند ماست
سعی شود از غذاهای دارای مواد مغذی کم و سرشار از چربی، قند و سدیم که شامل خوراکی های شدیدا فرآوری شده می باشند تا حد امکان اجتناب شود. بسیاری از غذاهای بسته بندی شده یا کنسرو شده حاوی موادی مانند نگهدارنده ها و چربی های ترانس می باشند که می توانند التهاب را تشدید کنند.
همچنین توصیه می شود حتما قبل از خرید هر گونه ماده غذایی، برچسب آن را به دقت بخوانید تا انتخاب غذای مناسب و مقدار آن برای شما ساده تر شود.
به علاوه لازم است مصرف الکل را محدود کرده یا به طور کامل از آن اجتناب کنید زیرا الکل می تواند باعث تداخل دارویی و تشدید علائم شود.
عوارض اسپوندیلیت آنکیلوزان
اسپوندیلیت آنکیلوزان در صورت عدم درمان ممکن است عوارض زیر را به دنبال داشته باشد :
- مهره ها ممکن است به دلیل التهاب مزمن به هم جوش بخورند
- التهاب می تواند به مفاصل مجاور از جمله باسن و شانه ها سرایت کند
- التهاب ممکن است به رباط ها و تاندون ها سرایت کند که انعطاف پذیری را بیشتر کاهش می دهد
- مشکل در تنفس
- سوزش چشم
- آسیب قلب، ریه یا روده
- شکستگی های فشاری ستون فقرات
مهم است که برای درمان کمر درد یا سفتی مزمن مفصل اقدام شود.
حدود 10 تا 30 درصد از افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان ممکن است عوارض قلبی از جمله بیماری دریچه قلب را تجربه کنند که می تواند نتیجه رشد بافت فیبری در نزدیکی دریچه قلب و التهاب پوشش داخلی شریان ها باشد.
ناگفته نماند درمان زود هنگام این بیماری می تواند به افراد در پیشگیری از این عوارض کمک کند.
پیشگیری از اسپوندیلیت آنکیلوزان
در حاضر مشخص نیست چگونه می توان از اسپوندیلیت آنکیلوزان جلوگیری کرد زیرا در درجه اول علت آن مشخص نیست اما افراد مبتلا به این بیماری با روش های زیر می توانند از بروز ناتوانی در خود جلوگیری کنند :
- فعالیت بدنی
- استفاده از یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی
- حفظ وزن متوسط
استفاده از این روش ها همراه با درمان های سنتی پزشکی ممکن است در به تاخیر انداختن یا کند کردن پیشرفت بیماری کمک کند.
چشم انداز اسپوندیلیت آنکیلوزان
اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری پیش رونده است، به این معنا که در طول زمان بدتر شده و ممکن است به ناتوانی فرد نیز منجر شود. به علاوه یک بیماری مزمن است، بنابراین هیچ روشی وجود ندارد که بتوان آن را به صورت قطعی درمان کرد.
با این حال استفاده از داروها، تمرینات کششی، فیزیوتراپی و درمان های جایگزین می تواند در تسکین علائم، بهبود وضعیت بدن و پیشگیری یا به تاخیر انداختن التهاب و آسیب ها کمک کننده باشد.
در صورت بروز کمر درد مزمن لازم است با پزشک مشورت شود. پزشک می تواند ابتلا به مواردی همچون اسپوندیلیت آنکیلوزان را بررسی کرده و به تنظیم یک برنامه درمانی کاهنده علائم و ناراحتی کمک کند.
لازم به ذکر است هر چه سریع تر برای درمان بیماری اقدام شود احتمال بیشتری وجود دارد که بتوان از برخی عوارض طولانی مدت این بیماری جلوگیری کرد.
منبع: healthline
