عفونت یا التهاب لوزه (به انگلیسی: Tonsillitis) نوعی بیماری مربوط به لوزه ها است که طی آن این اندام دفاعی عفونی و ملتهب می شود.
این عارضه ممکن است در هر سن و سالی رخ دهد اما بیشتر در کودکان دیده می شود و از بیماری های شایع دوران کودکی به شمار می رود که اغلب از سنین پیش دبستانی تا اواسط نوجوانی تشخیص داده می شود. علائم آن شامل گلو درد، ورم لوزه و تب می باشد.
در ادامه قصد داریم درباره عفونت لوزه و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
عفونت لوزه چیست؟
لوزه ها دو غده لنفاوی هستند که در هر دو طرف پشت گلو قرار گرفته اند و جزو سیستم ایمنی بدن محسوب می شوند. این اندام به عنوان یک مکانیسم دفاعی برای بدن عمل کرده و به جلوگیری از عفونت کمک می کند.
عفونت لوزه جزو بیماری های شایع و مسری به خصوص در دوران کودکی است که با علائم آزار دهنده ای همراه می باشد اما خوشبختانه به ندرت نگران کننده می شود و بسیاری از افراد طی چند روز چه با دارو یا بدون دارو بهبود پیدا می کنند.
این بیماری ممکن است به دلیل انواع ویروس ها و باکتری های شایع مانند باکتری استرپتوکوک ایجاد شود. لازم به ذکر است در صورتی که عامل بروز این عفونت باکتری استرپتوکوک گلو باشد در صورت عدم درمان می تواند به عوارض جدی منجر شود.
تشخیص عفونت لوزه ساده است و علائم اغلب طی 7 تا 10 روز از بین می رود.
علائم عفونت لوزه
به طور کلی سه نوع عفونت لوزه وجود دارد که عبارتند از :
- عفونت لوزه حاد
- عفونت لوزه مزمن
- عفونت لوزه عود شونده
علائم احتمالی عفونت لوزه عبارتند از :
- گلو درد شدید
- مشکل یا درد هنگام بلع
- صدای خراشیده
- بوی بد دهان
- تب
- لرز
- گوش درد
- دل درد
- سردرد
- سفت شدن (گرفتگی) گردن
- حساسیت فک و گردن ناشی از ورم غدد لنفاوی
- قرمز و ورم کردن لوزه ها
- ظاهر شدن لکه های سفید یا زرد در لوزه ها
کودکان بسیار خردسال ممکن است تحریک پذیری، کاهش اشتها یا ریزش شدید آب دهان را نیز تجربه کنند.
به طور کلی در صورت مشاهده علائم زیر لازم است به پزشک مراجعه شود :
- تب بالاتر از 39.5 درجه سانتی گراد
- ضعف عضلانی
- سفتی گردن
- گلو درد که بعد از 2 روز بهبود پیدا نمی کند
در موارد نادر عفونت لوزه می تواند به ورم گلوی جدی منجر شود که در تنفس مشکل ایجاد می کند. در صورت بروز این مسئله لازم است فورا به اورژانس مراجعه شود.
عفونت لوزه حاد
عفونت لوزه در کودکان بسیار شایع است و تقریبا هر کودکی یک بار دچار این عارضه می شود.
اگر علائم حدود 10 روز یا کمتر طول بکشد عفونت از نوع حاد در نظر گرفته می شود و اگر علائم بیشتر طول بکشد یا فرد چندین بار در طول سال به آن دچار شود نوع مزمن یا عود شونده در نظر گرفته می شود.
عفونت لوزه حاد معمولا با درمان های خانگی بهبود پیدا می کند اما در برخی موارد نیاز به مصرف آنتی بیوتیک ها می باشد.
عفونت لوزه مزمن
مدت زمان علائم عفونت لوزه مزمن نسبت به نوع حاد بیشتر است و ممکن است در این مدت موارد زیر مشاهده شود :
- گلو درد
- بوی بد دهان
- حساس شدن غدد لنفاوی گردن
عفونت لوزه مزمن می تواند به سنگ لوزه منجر شود که به دلیل تجمع سلول های مرده، بزاق و غذا در شکاف لوزه ها رخ می دهد. این سنگ ها ممکن است خود به خود از بین رفته یا نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشند.
در صورت ابتلا به عفونت لوزه مزمن احتمالا برداشتن لوزه طی عمل جراحی توصیه خواهد شد.
عفونت لوزه عود شونده
برای درمان این نوع عفونت لوزه نیز مانند نوع مزمن معمولا از عمل جراحی استفاده می شود.
مشخصه های عفونت لوزه عود شونده اغلب به صورت زیر می باشد:
- گلو درد یا عفونت لوزه حداقل 5 تا 7 بار در طول یک سال
- حداقل 5 بار در هر سال طی 2 سال گذشته
- حداقل 3 بار در هر سال طی 3 سال گذشته
تحقیقات نشان داده عفونت لوزه مزمن و عود شونده ممکن است به دلیل زیست لایه در چین های لوزه ها ایجاد شوند. زیست لایه تجمعی از میکرو ارگانیسم های مقاوم به آنتی بیوتیک ها است که می تواند به عفونت های مکرر منجر شود.
ژنتیک نیز ممکن است در بروز عفونت لوزه عود شونده نقش داشته باشد، به این صورت که پاسخ ایمنی به باکتری های استرپتوکوک گروه A را کاهش داده و باعث گلو درد و عفونت لوزه می شود.
آیا عفونت لوزه مسری است؟
عفونت لوزه ممکن است 24 تا 48 ساعت قبل از بروز هر گونه علامتی واگیر دار باشد و تا زمانی که بیماری به طور کامل برطرف شود نیز امکان انتقال آن به دیگران وجود دارد.
در صورتی که برای درمان عفونت لوزه باکتریایی از آنتی بیوتیک ها استفاده شود مسری بودن این عارضه بعد از 24 ساعت رفع می شود.
اگر فرد مبتلا به این عفونت سرفه یا عطسه کند و دیگران در معرض قطرات تنفسی او قرار بگیرند ممکن است دچار عفونت لوزه شوند. لمس اشیا آلوده به باکتری عامل از جمله دستگیره در و سپس تماس با بینی یا دهان نیز می تواند این بیماری را منتقل کند.
به علاوه تماس داشتن با افراد زیاد باعث می شود فرد بیشتر در معرض این عفونت قرار بگیرد. به همین دلیل کودکان در سنین مدرسه اغلب دچار این عارضه می شوند.
کسانی که علامت عفونت ریه را تجربه کرده اند بهتر است در خانه مانده تا از سرایت آن به دیگران جلوگیری شود.
معمولا 2 تا 4 روز طول می کشد تا علائم در فرد مبتلا ظاهر شود.
علت عفونت لوزه
لوزه ها اولین خط دفاعی بدن در برابر بیماری ها هستند که مسئولیت تولید گلبول های سفید خون را بر عهده داشته و به بدن در مقابله با عفونت ها کمک می کنند.
این اندام با باکتری ها و ویروس هایی که از طریق دهان و بینی وارد بدن می شوند مبارزه می کند با این حال در برابر عفونت همین مهاجمان آسیب پذیر می باشد.
عفونت لوزه می تواند به دلیل عوامل ویروسی (مانند ویروس سرماخوردگی معمولی) یا عفونت باکتریایی (مانند گلو درد استرپتوکوک) ایجاد شود.
عفونت لوزه ویروسی
ویروس ها شایع ترین علت عفونت لوزه هستند. اگرچه این عارضه معمولا توسط ویروس عامل سرماخوردگی ایجاد می شود اما سایر ویروس ها نیز ممکن است در بروز آن دخیل باشند، از جمله :
- رینو ویروس
- ویروس اپشتین بار
- هپاتیت A
- ویروس اچ آی وی
از آن جا که ویروس اپشتین بار در هر دو عارضه مونونوکلئوز و عفونت لوزه نقش دارد، گاهی افراد مبتلا به مونونوکلئوز به عفونت لوزه به صورت عفونت ثانویه نیز مبتلا می شوند.
علائم عفونت لوزه ویروسی ممکن است شامل سرفه یا گرفتگی بینی باشد و آنتی بیوتیک ها در درمان این بیماری اثر ندارند. برای کمک به درمان می توان از داروهای بدون نسخه ضد درد، آب رسانی بدن و استراحت بهره برد.
عفونت لوزه باکتریایی
حدود 15 تا 30 درصد موارد عفونت لوزه از باکتری ها ناشی می شود که اغلب توسط باکتری های استرپتوکوک عامل گلو درد رخ می دهد اما سایر باکتری ها نیز ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند.
عفونت لوزه باکتریایی در کودکان بین 5 تا 15 سال شایع تر است.
برای درمان این نوع عفونت ممکن است داروی خاصی تجویز نشود یا از آنتی بیوتیک ها استفاده شود. سایر نکات درمانی عفونت لوزه باکتریایی و ویروسی یکسان می باشد.
تشخیص عفونت لوزه
پزشک برای تشخیص عفونت لوزه گلو را معاینه می کند، همچنین ممکن است کشت گلو انجام دهد تا علت عفونت گلو مشخص شود.
گاهی اوقات برای شمارش کامل خون از آزمایش خون استفاده می شود که ویروسی یا باکتریایی بودن عفونت را مشخص کرده و روی گزینه های درمانی تاثیر می گذارد.
درمان عفونت لوزه
موارد خفیف التهاب لوزه معمولا نیاز به درمان خاص ندارد به خصوص اگر ویروسی همچون ویروس سرماخوردگی باعث بروز آن شود.
درمان موارد شدیدتر عفونت لوزه شامل استفاده از آنتی بیوتیک ها یا عمل جراحی لوزه می باشد. در افرادی که به دلیل این عفونت دچار کم آبی بدن شده اند ممکن است نیاز به تزریق مایعات درون وریدی باشد.
داروهای ضد درد نیز برای تسکین گلو درد مفید هستند و به کاهش مدت زمان بهبودی آن کمک می کنند.
عمل جراحی لوزه
عمل جراحی لوزه شامل برداشتن این اندام می باشد و معمولا تنها در افرادی که دچار عفونت مزمن یا عود شونده هستند یا در مواردی که عفونت با عوارض یا علائمی همراه باشد که بهبود پیدا نمی کنند توصیه می شود.
در مورد افرادی که طی سال گذشته حداقل 5 تا 7 بار دچار عفونت لوزه یا گلو درد شده اند ممکن است عمل جراحی کمک کننده باشد. همچنین احتمالا مشکلات تنفسی یا مشکل بلع که در اثر عفونت لوزه ایجاد می شود را برطرف می کند.
گفته شده جراحی لوزه ممکن است تعداد موارد ابتلا به عفونت گلو در کودکان را طی اولین سال بعد از جراحی کاهش دهد اما بزرگسالانی که در کودکی لوزه های خود را برداشته اند در دراز مدت احتمالا بیشتر در معرض بیماری های تنفسی و عفونی قرار می گیرند.
به علاوه گفته شده این تکنیک خطر کلی ابتلا به استرپتوکوک گلو را کاهش دهد اما بعد از برداشتن لوزه ها فرد همچنان می تواند به گلو درد استرپتوکوک و سایر عفونت های گلو مبتلا شود. همچنین ممکن است بعد از عمل، لوزه ها دوباره رشد کنند که البته شایع نیست.
افرادی که عمل جراحی لوزه انجام می دهند اغلب همان روز از بیمارستان مرخص می شوند اما بهبودی کامل 1 تا 2 هفته طول می کشد.
آنتی بیوتیک ها
در صورتی که عفونت لوزه از نوع باکتریایی باشد پزشک ممکن است از آنتی بیوتیک ها برای مقابله با عفونت استفاده کند.
مصرف آنتی بیوتیک روند بهبود علائم را کمی تسریع می کند اما خطر مقاومت به آنتی بیوتیک را افزایش می دهد و ممکن است عوارض جانبی دیگری مانند ناراحتی معده به همراه داشته باشد.
لازم به ذکر است آنتی بیوتیک درمانی در افرادی که در معرض عوارض ناشی از عفونت لوزه قرار دارند ضرورت بیشتری دارد.
معمولا از آنتی بیوتیک پنی سیلین برای عفونت های ناشی از استرپتوکوک گروه A استفاده می شود و در صورت حساسیت بیمار به این دارو، سایر آنتی بیوتیک ها تجویز خواهد شد.
تکمیل دوره درمانی آنتی بیوتیک اهمیت زیادی دارد، حتی اگر قبل از پایان دوره علائم به طور کامل ناپدید شوند. در صورت عدم مصرف صحیح، عفونت تشدید خواهد شد.
درمان خانگی
با کمک برخی تکنیک های خانگی می توان گلو درد ناشی از عفونت لوزه را تسکین داد، از جمله :
- نوشیدن مقادیر زیاد مایعات
- استراحت کافی
- غرغره کردن آب نمک چندین بار در روز
- استفاده از قرص های مکیدنی گلو
- خوردن بستنی یا سایر خوراکی های یخ زده
- استفاده از مرطوب کننده هوا در خانه
- اجتناب از دود
- مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش درد و التهاب
برای کودکان خردسال از اسپری گلو به جای قرص استفاده می شود. همچنین قبل از مصرف هر گونه دارو در کودکان لازم است ابتدا با پزشک مشورت شود.
عفونت لوزه در بزرگسالان
عفونت لوزه در کودکان شایع تر است زیر دائما در تماس با سایر کودکان قرار داشته و بازی می کنند، همین مسئله آن ها را در معرض انواع ویروس و باکتری قرار می دهد. با این حال بزرگسالان نیز ممکن است به عفونت لوزه دچار شوند.
تماس مکرر با افراد دیگر به خصوص در مواردی که فرد از وسایل نقلیه عمومی استفاده می کند یا به دلایل مختلف ارتباط فیزیکی زیادی با دیگران دارد خطر ابتلا به عفونت لوزه در بزرگسالان را افزایش می دهد.
علائم و درمان عفونت لوزه در کودکان و بزرگسالان مشابه است. لازم به ذکر است دوره بهبودی در افرادی که در سنین بزرگسالی برای عمل جراحی لوزه مراجعه می کنند معمولا طولانی تر از کودکان می باشد.
مقایسه عفونت لوزه و گلو درد استرپتوکوک
عفونت لوزه و استرپتوکوک گلو در برخی موارد توسط یک باکتری ایجاد می شوند اما در واقع یک بیماری نیستند.
عفونت لوزه توسط باکتری ها یا ویروس های مختلف ایجاد می شود که یکی از آن ها باکتری استرپتوکوک گروه A می باشد در حالی که عامل ابتلا به گلو درد استرپتوکوک تنها همین باکتری است.
هر دو عارضه مسری هستند و افرادی که به یکی از آن ها مبتلا هستند باید از دیگران فاصله بگیرند تا بیماری آن ها بهبود پیدا کند.
گلو درد استرپتوکوک علاوه بر علائم عفونت لوزه، ممکن است شامل علائم زیر نیز باشد :
- درد در سایر بخش های بدن
- حالت تهوع
- استفراغ
- لکه های قرمز کوچک در پشت دهان
- چرک سفید در اطراف لوزه ها
- بثورات
پزشک از آزمایش های یکسان برای تشخیص هر دو بیماری استفاده می کند و درمان عفونت لوزه باکتریایی و گلو درد استرپتوکوک مشابه است.
عوارض عفونت لوزه
افرادی که دچار عفونت لوزه مزمن می شوند ممکن است آپنه انسدادی خواب را نیز تجربه کنند. این مسئله زمانی رخ می دهد که مجاری تنفسی ورم کرده و مانع خوابیدن فرد شود که در صورت عدم درمان می تواند به مشکلات دیگر منجر شود.
همچنین ممکن است عفونت تشدید شده و به سایر نواحی بدن گسترش پیدا کند، این عارضه سلولیت لوزه نامیده می شود.
عفونت لوزه گاهی باعث تجمع چرک در پشت لوزه ها می شود که آبسه صفاقی نامیده می شود و ممکن است به تخلیه و عمل جراحی نیاز داشته باشد.
در صورت عدم تکمیل درمان آنتی بیوتیکی یا در مواردی که آنتی بیوتیک ها باکتری ها را از بین نبرند احتمال بروز عوارضی همچون تب روماتیسمی و گلومرولونفریت بعد از استرپتوکوک وجود دارد.
پیشگیری از عفونت لوزه
برای کاهش خطر ابتلا به عفونت لوزه لازم است از افرادی که دچار این عفونت هستند اجتناب کرده و در صورتی که خودتان به آن مبتلا هستید سعی کنید تا زمان مسری بودن بیماری از دیگران دوری کنید.
همچنین توصیه می شود بهداشت را رعایت کنید و دستان خود را به طور مرتب بشویید، به خصوص بعد از تماس با افرادی که دچار گلو درد هستند یا سرفه یا عطسه می کنند.
منبع: healthline
