آرتریت تمپورال (به انگلیسی: Temporal arteritis) که به نام آرتریت سلول غول آسا نیز شناخته شده نوعی واسکولیت یا التهاب عروق خونی است که طی آن دیواره سرخرگ زیر پوست در ناحیه گیجگاهی یا کنار سر متورم و ضخیم می شود.
علت دقیق این بیماری ناشناخته است اما احتمالا به پاسخ سیستم ایمنی مرتبط می باشد. همچنین گفته شده مصرف دوزهای بالای آنتی بیوتیک و برخی عفونت های شدید نیز ممکن است در آن نقش داشته باشند.
در ادامه قصد داریم درباره آرتریت تمپورال و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
آرتریت تمپورال چیست؟
آرتریت تمپورال نوعی عارضه جدی است که طی آن عروق گیجگاهی که خون را به سر و مغز می رسانند ملتهب شده و آسیب می بینند.
تحقیقات نشان داده این بیماری تنها به سرخرگ گیجگاهی محدود نمی شود و می تواند سایر عروق خونی از جمله آئورت سینه ای و انشعابات آن در ناحیه سر و گردن را تحت تاثیر قرار دهد.
اصطلاح سلول غول آسا به این دلیل استفاده می شود که طی بررسی نمونه عروق تمپورال ملتهب در زیر میکروسکوپ، بزرگ شدن سلول ها کاملا مشهود بوده است.
اگرچه علت این عارضه مشخص نیست اما به نظر می رسد یک وضعیت خود ایمنی است که به دلیل واکنش سیستم ایمنی بدن و حمله آن به سلول های سالم رخ می دهد و علائم آن شامل سردرد دائمی می باشد که در صورت عدم درمان می تواند به کاهش دائمی بینایی منجر شود.
آرتریت تمپورال از حداقل قرن 10 میلادی شناخته شده و به نام هایی همچون آرتریت جمجمه ای و بیماری هورتون نیز شهرت پیدا کرده است.
لازم به ذکر است آرتریت تمپورال در سنین بعد از 50 سالگی شایع تر است و احتمال بروز آن با بالا رفتن سن افزایش می یابد. گفته شده سالانه در هر 10 هزار نفر حدود 18 نفر به این بیماری مبتلا می شوند و بیماران اغلب در دهه 80 زندگی خود به سر می برند.
همچنین زنان 2 یا 3 برابر بیشتر از مردان به این عارضه دچار می شوند.
متاسفانه هیچ روش خاصی برای پیشگیری از این عارضه وجود ندارد اما از آن جا که با عوارض بسیار جدی همراه می باشد با تشخیص به موقع می توان آن را درمان کرده و خطر بروز عوارض را به حداقل رساند.
علائم آرتریت تمپورال
علامت اصلی آرتریت تمپورال سردرد شدید، دائمی و احتمالا ضربان دار است که معمولا در کنار یا جلوی سر رخ می دهد و از هر 3 نفر 2 نفر ممکن است به آن دچار شوند.
سایر علائم این عارضه عبارتند از :
- حساس شدن ناحیه گیجگاهی
- درد در دهان به خصوص فک که ممکن است هنگام غذا خوردن احساس شود
- درد در زبان، گلو یا صورت
- درد یا ورم بالای سر یا پوست سر
- تاری دید یا دو بینی
از هر 3 نفر 1 نفر ممکن است علائم شبیه آنفلوآنزا همراه با کاهش اشتها، کاهش وزن، تعریق، تب و ناخوشی داشته باشد.
افرادی که دچار این علائم شده اند باید برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنند. در صورت بروز مشکلات بینایی اقدامات اورژانسی ضروری است.
علت آرتریت تمپورال
آرتریت تمپورال روی سرخرگ های گیجگاهی اثر می گذارد و می تواند در سرخرگ قفسه سینه نیز رخ دهد.
در هر سمت سر یک سرخرگ گیجگاهی وجود دارد که هر یک از بخشی از جمجمه که بالا و اطراف گوش قرار دارد عبور کرده و از دو منبع اصلی خون که از قلب به سر می رسد منشعب می شوند.
علت دقیق آرتریت تمپورال مشخص نیست اما به نظر می رسد این عارضه یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول های سالم در سرخرگ ها حمله کرده و به التهاب منجر می شود. با التهاب دیواره عروق خونی ممکن است ضایعات سلول غول آسا شکل بگیرد.
این سلول های غول آسا در اثر ادغام تعداد زیادی از سلول های ایمنی که نوعی گلبول سفید هستند ایجاد می شوند و در بسیاری از بیماری های دیگر از جمله سل، جذام، برخی عفونت های قارچی و غیره نقش دارند.
عوامل خطر زای آرتریت تمپورال
مشخص نیست چرا بعضی از افراد به آرتریت تمپورال مبتلا می شوند و این که چرا برخی گروه ها بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا قرار دارند، با این حال سن یکی از عوامل خطر زای مهم محسوب می شود و میانگین سنی ابتلا به این عارضه حدود 70 سالگی می باشد.
سایر عوامل خطر زای احتمالی عبارتند از :
- موقعیت جغرافیایی
- عوامل فصلی
- عوامل ژنتیکی
- قرار گرفتن در معرض ویروس ها یا سموم
- ابتلا به سایر بیماری های مرتبط با واسکولیت یا التهاب
تشخیص آرتریت تمپورال
در صورت مشاهده هر گونه علامتی که می تواند نشانه آرتریت تمپورال باشد لازم است فرد به پزشک مراجعه کند.
پزشک برای تشخیص این عارضه به علائم توجه کرده، از بیمار سوالاتی می پرسد و سایر احتمالات ممکن را بررسی می کند، همچنین معاینه فیزیکی انجام می دهد.
اگر پزشک به آرتریت تمپورال مشکوک باشد احتمالا بلافاصله درمان را آغاز خواهد کرد.
آزمایش هایی که ممکن است برای تشخیص این بیماری انجام شوند عبارتند از :
- آزمایش خون برای ارزیابی میزان رسوب گلبول های قرمز خون
- سونوگرافی برای شناسایی ناهنجاری در سرخرگ های گیجگاهی
- نمونه برداری از دیواره سرخرگ تحت بی حسی موضعی برای ارزیابی التهاب شریان
به منظور کاهش خطر بروز مشکلات بینایی احتمالا قبل از آماده شدن نتایج نمونه برداری، درمان آغاز خواهد شد.
درمان آرتریت تمپورال
درمان آرتریت معمولا خیلی سریع و احتمالا قبل از این حتی نتایج نمونه برداری آماده شود شروع می شود تا خطر عوارض آن تا حد امکان کاهش پیدا کند.
از سال 1950 تاکنون از دوز بالای داروهای کورتون برای درمان این عارضه استفاده می شده اما اخیرا داروی دیگری نیز تایید شده که اکتمرا نام دارد.
داروهای کورتون
معمولا برای جلوگیری از عوارضی همچون نابینایی در بیماری آرتریت تمپورال از داروهای کورتون استفاده می شود. توصیه شده این داروها توسط پزشک به صورت فوری و تهاجمی تجویز شود.
دوز مصرفی روزانه معمولا 40 تا 60 میلی گرم پردنیزون به مدت یک ماه می باشد و علائم باید بلافاصله بعد از شروع درمان بهبود پیدا کند. افرادی که دچار عوارض مرتبط با بینایی شده اند به دوزهای بالاتر این دارو نیاز دارند.
معمولا بعد از یک ماه دوز دارو زیر نظر پزشک به تدریج کاهش می یابد و در نهایت ممکن است لازم باشد فرد به مدت چند ماه هر روز 5 تا 10 میلی گرم از این دارو مصرف کند.
بیش از نیمی از افرادی که از داروهای کورتون برای این بیماری استفاده می کنند دچار عوارض جانبی می شوند.
اکتمرا
سازمان غذا و داروی آمریکا سال 2017 دارویی به نام اکتمرا را برای درمان آرتریت تمپورال تایید کرد.
این دارو به صورت آمپول تزریق می شود و نوعی آنتاگونیست گیرنده اینترلوکین 6 است که برای درمان روماتیسم مفصلی به کار می رود و روی سیستم ایمنی بدن اثر می گذارد.
عوارض جانبی این دارو عبارتند از :
- پارگی معده
- تغییر در ترکیب خون
- افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان ها
- واکنش های آلرژیک احتمالی
- عوارض سیستم عصبی
افرادی که بعد از استفاده از این دارو علائم زیر را مشاهده کرده اند باید به پزشک مراجعه کنند :
- عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی
- سردرد
- فشار خون بالا
- واکنش در محل تزریق
پزشک ممکن است برای جلوگیری از لخته شدن خون آسپرین تجویز کند مگر این که فرد به بیماری دیگری همچون زخم معده یا اختلالات خونریزی مبتلا باشد و نتواند آسپرین مصرف کند.
مقایسه آرتریت تمپورال و بیماری پلی میالژیا
پلی میالژیا نوعی التهاب است که روی کل بدن اثر می گذارد و با علائمی همچون درد و سفتی به خصوص در گردن، شانه ها، بازوها و اطراف لگن همراه می باشد.
این بیماری نیز مانند آرتریت تمپورال در افراد بالای 55 سال شایع تر است و زنان را بیشتر از مردان درگیر می کند.
حدود 15 درصد افراد مبتلا به پلی میالژیا به آرتریت تمپورال دچار می شوند و حدود 40 تا 60 درصد مبتلایان به آرتریت گیجگاهی به پلی میالژیا مبتلا هستند.
مقایسه آرتریت تمپورال و واسکولیت سیستمیک
واسکولیت سیستمیک از بیماری های مرتبط با آرتریت تمپورال است زیرا التهاب عروق جمجمه از انواع واسکولیت محسوب می شود.
واسکولیت سیستمیک به طیف وسیعی از اختلالات اشاره دارد که شامل التهاب و آسیب به دیواره عروق خونی بوده و می توانند به مرگ بافتی منجر شوند.
این عارضه با توجه به اندازه عروق خونی درگیر (بزرگ، متوسط یا کوچک) و ناحیه تحت تاثیر (مانند یک اندام) به انواع مختلف تقسیم می شود. در آرتریت تمپورال سرخرگ های آسیب دیده اندازه متوسط دارند و چشم در معرض خطر قرار می گیرد.
تکنیک درمانی مورد استفاده برای واسکولیت سیستمیک و آرتریت تمپورال استفاده از گلوکوکورتیکو استروئیدها می باشد.
عوارض آرتریت تمپورال
جدی ترین عارضه احتمالی آرتریت تمپورال از دست دادن بینایی است که می تواند به صورت ناگهانی رخ داده و دائمی باشد. این مسئله در صورتی اتفاق می افتد که واسکولیت روی سرخرگ تامین کننده چشم اثر گذاشته و به عصب بینایی آسیب بزند.
علائم اختلالات بینایی عبارتند از :
- تاری دید یا دو بینی
- نقاط کور
- افتادگی پلک
متاسفانه دوره های کوتاه نابینایی کامل در یک چشم ممکن است به نابینایی کامل و دائمی فرد منجر شود.
لازم به ذکر است کاهش بینایی، حدود 14 تا 20 درصد افراد مبتلا به آرتریت تمپورال را درگیر می کند، در حالی که تا قبل از این که از داروهای کورتون برای این عارضه استفاده شود میزان احتمال آن 30 تا 60 درصد بوده است.
خوشبختانه اگر قبل از تاثیر بیماری روی بینایی نسبت به درمان اقدام شود خطر وقوع نابینایی در آینده به 1 درصد یا کمتر کاهش پیدا می کند. به علاوه در صورتی که درمان در عرض 24 ساعت شروع شود در 58 درصد موارد بهبودی در بینایی حاصل می شود اما اگر درمان با تاخیر انجام شود این احتمال به 6 درصد کاهش پیدا می کند.
بسیار مهم است که به حفظ و سلامت چشم دیگر که هنوز درگیر نشده نیز توجه شود زیرا از دست دادن بینایی یک چشم در 50 درصد موارد طی روزها تا هفته های بعد روی چشم دیگر نیز تاثیر می گذارد.
عوارض دیگر آرتریت تمپورال مانند ورم بیش از حد سرخرگ ها کمتر شایع است. با این حال این عارضه با افزایش خطر حمله قلبی، سکته مغزی یا آنوریسم آئورت مرتبط می باشد.
چشم انداز آرتریت تمپورال
آرتریت تمپورال در صورت عدم درمان چشم انداز چندان امیدوار کننده ای نخواهد داشت اما با درمان و تجویز داروهای مدرن، علائم آرتریت تمپورال معمولا طی چند روز بعد از شروع درمان بهبود پیدا می کند و کاهش بینایی در این موارد نادر است.
لازم به ذکر است زمان مورد نیاز برای بهبودی کامل فرد ممکن است بیشتر از این مدت زمان طول بکشد. طول درمان به طور متوسط 2 سال می باشد اما در برخی افراد ممکن است 5 سال یا بیشتر نیز ادامه داشته باشد.
افرادی که به آرتریت تمپورال مبتلا هستند بیشتر در معرض ابتلا به آنوریسم آئورت و بیماری های قلبی عروقی قرار دارند. به علاوه استفاده طولانی مدت از استروئیدها می تواند به برخی مشکلات سلامتی منجر شود.
به نظر نمی رسد خطر مرگ زودرس در افراد مبتلا به آرتریت تمپورال بیش از سایرین باشد اما مهم است که فرد مبتلا به طور منظم به پزشک مراجعه کند تا هر گونه عارضه احتمالی به موقع تحت درمان قرار بگیرد.
منبع: medicalnewstoday
