اختلال نقص ایمنی چیست؟

اختلال نقص ایمنی چیست؟
اختلال نقص ایمنی چیست؟

اختلالات نقص ایمنی (به انگلیسی: Immunodeficiency disorders) به گروهی از بیماری ها گفته می شود که با تضعیف سیستم ایمنی، توانایی بدن در دفاع در برابر باکتری ها، ویروس ها و انگل ها را مختل می کنند.

به طور کلی دو نوع اختلال نقص ایمنی وجود دارد که شامل اختلالات نقص ایمنی مادرزادی (اولیه) و اختلالات نقص ایمنی اکتسابی (ثانویه) می باشد. افرادی که به یکی از این اختلالات مبتلا هستند بیشتر از افراد سالم در معرض ابتلا به عفونت های مختلف می باشند.

در ادامه قصد داریم درباره اختلالات نقص ایمنی و انواع، علل و علائم آن ها صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

اختلالات نقص ایمنی چیست؟

سیستم ایمنی از بدن در برابر عفونت ها و بیماری های مختلف محافظت می کند و از اجزای مختلفی همچون گلبول های سفید خون، آنتی بادی ها و همچنین اندام های ایمنی و غدد لنفاوی تشکیل شده است.

اندام های تشکیل دهنده سیستم ایمنی عبارتند از :

  • طحال
  • لوزه ها
  • مغز استخوان
  • گره های لنفاوی

این اندام ها سلول هایی به نام لنفوسیت تولید و آزاد می کنند. لنفوسیت ها گلبول های سفید خون هستند که به دو دسته سلول های B و T طبقه بندی می شوند و با مهاجمانی به نام آنتی ژن مقابله می کنند.

سلول های B آنتی بادی های مخصوص هر بیماری را که در بدن شناسایی می شود تولید می کنند و سلول های T سلول های خارجی یا غیر طبیعی را از بین می برند.

برخی آنتی ژن هایی که برای مقابله با آن ها به این سلول ها نیاز است عبارتند از :

  • باکتری ها
  • ویروس ها
  • سلول های سرطانی
  • انگل ها

این در حالیست که اختلال نقص ایمنی توانایی بدن در دفاع از خود در برابر آنتی ژن های ذکر شده را مختل می کند و نتیجه آن ابتلای آسان تر فرد به عفونت های ویروسی، باکتریایی و غیره می باشد.

اختلالات نقص ایمنی مادرزادی یا اکتسابی هستند. اختلال مادرزادی یا اولیه اختلالی است که فرد با آن به دنیا آمده است در حالی که اختلال اکتسابی یا ثانویه اختلالی است که فرد در طول زندگی به آن مبتلا می شود و شایع تر از اختلالات مادرزادی می باشد.

هر آن چه که سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کند می تواند به اختلال نقص ایمنی ثانویه منجر شود. این اختلالات از خفیف تا شدید متغیر می باشند.

انواع اختلالات نقص ایمنی

بیماری نقص ایمنی زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن به درستی کار نکند.

در صورتی که فرد با نوعی نقص ایمنی متولد شده یا این مسئله علت ژنتیکی داشته باشد به آن اختلال نقص ایمنی اولیه یا مادرزادی گفته می شود. در حال حاضر بیش از 100 اختلال نقص ایمنی اولیه شناسایی شده است.

برخی نمونه های این نوع نقص ایمنی عبارتند از :

  • آگاماگلوبولینمی مرتبط با X
  • نقص ایمنی متغیر شایع
  • نقص ایمنی مرکب شدید

اختلالات نقص ایمنی ثانویه زمانی رخ می دهند که یک عامل خارجی مانند ماده شیمیایی سمی یا عفونت به بدن حمله کند. موارد زیر می توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند :

  • سوختگی شدید
  • شیمی درمانی
  • پرتو یا تابش
  • دیابت
  • سوء تغذیه

برخی نمونه های اختلالات نقص ایمنی ثانویه عبارتند از :

  • ایدز
  • سرطان های سیستم ایمنی مانند سرطان خون
  • بیماری های کمپلکس ایمنی مانند هپاتیت ویروسی
  • مولتیپل میلوما (سرطان سلول های پلاسما که آنتی بادی تولید می کند)

چه کسانی در معرض ابتلا به اختلالات نقص ایمنی قرار دارند؟

برخی افراد به احتمال بیشتر ممکن است به اختلالات نقص ایمنی دچار شوند، از جمله :

  • افرادی که سابقه خانوادگی اختلالات نقص ایمنی اولیه دارند بیش از دیگران در معرض ابتلا هستند
  • هر چیزی که باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شود می تواند به اختلال نقص ایمنی ثانویه بینجامد. به عنوان مثال قرار گرفتن در معرض مایعات بدن افراد آلوده به ویروس اچ آی وی یا برداشتن طحال که ممکن است به دلایل مختلف از جمله ابتلای فرد به سیروز کبدی، کم خونی داسی شکل یا آسیب و ضربه به طحال انجام شود
  • افزایش سن از دیگر عوامل ضعیف شدن سیستم ایمنی است. با افزایش سن برخی از اندام های تولید کننده گلبول های سفید کوچک تر شده و تولید گلبول های سفید کاهش می یابد
  • پروتئین ها برای سیستم ایمنی بدن مهم هستند و کمبود پروتئین در رژیم غذایی می تواند به تضعیف سیستم ایمنی بدن منجر شود
  • بدن هنگام خواب پروتئین هایی تولید می کند که به سیستم ایمنی در مقابله با عفونت ها کمک می کند، به همین دلیل افرادی که خواب کافی ندارند بیشتر در معرض ضعیف شدن سیستم ایمنی قرار دارند
  • سرطان ها و داروهای شیمی درمانی می توانند ایمنی را کاهش دهند

برخی بیماری ها و مشکلات سلامتی مرتبط با اختلالات نقص ایمنی اولیه عبارتند از :

  • آتاکسی تلانژکتازی
  • سندرم چدیاک هیگاشی
  • بیماری نقص ایمنی مرکب
  • کمبود کمپلمان
  • سندرم دی جرج
  • هیپوگاماگلوبولینمی
  • سندرم جاب
  • نقص چسبندگی لکوسیتی
  • پان هیپوگاماگلوبولینمی
  • بیماری بروتون یا آگاماگلوبولینمی مرتبط با X
  • آگاماگلوبولینمی مادرزادی
  • کمبود انتخابی پادتن IgA
  • سندرم ویسکوت آلدریچ

علائم اختلالات نقص ایمنی

هر اختلال نقص ایمنی دارای علائم منحصر به فردی است که می تواند به صورت مکرر یا مزمن رخ دهد. برخی از این علائم عبارتند از :

  • چشم صورتی
  • عفونت های سینوسی
  • سرماخوردگی
  • اسهال
  • پنومونی
  • عفونت های مخمری

در صورتی که موارد ذکر شده به درمان های تجویز شده توسط پزشک پاسخ ندهند یا به مرور زمان کاملا بهبود پیدا نکنند ممکن است پزشک آزمایش مربوط به اختلالات نقص ایمنی پیشنهاد کند.

تشخیص اختلالات نقص ایمنی

در صورتی که پزشک به ابتلای فرد به نوعی نقص ایمنی مشکوک باشد برای تشخیص دقیق تر از روش ها و تست های زیر استفاده می کند :

  • بررسی سابقه پزشکی بیمار
  • انجام معاینه فیزیکی
  • شمارش تعداد گلبول های سفید خون
  • شمارش تعداد سلول های T
  • بررسی سطح ایمونوگلوبولین

با کمک واکسن و انجام تست آنتی بادی می توان واکنش سیستم ایمنی بدن را بررسی کرد. برای این منظور پزشک به بیمار واکسن تزریق کرده و طی چند روز تا چند هفته بعد خون او را آزمایش می کند تا پاسخ ایمنی بدن نسبت به واکسن سنجیده شود.

در صورتی که فرد به اختلالات نقص ایمنی مبتلا نباشد سیستم ایمنی بدن او آنتی بادی هایی برای مقابله با عوامل میکروبی داخل واکسن تولید می کند اما اگر در آزمایش، آنتی بادی شناسایی نشود احتمالا فرد دچار اختلال نقص ایمنی می باشد.

درمان اختلالات نقص ایمنی

درمان اختلالات نقص ایمنی بستگی به شرایط دارد. به عنوان مثال ایدز باعث چندین عفونت مختلف می شود و پزشک برای هر عفونت داروی خاصی تجویز می کند. ممکن است داروی ضد رتروویروسی برای درمان و عفونت اچ آی وی نیاز باشد.

به طور کلی درمان اختلالات نقص ایمنی در اغلب موارد شامل آنتی بیوتیک ها و درمان های مبتنی بر ایمونوگلوبولین می باشد.

به علاوه ممکن است از داروهای ضد ویروسی مانند آمانتادین و اسیکلوویر یا دارویی به نام اینترفرون برای درمان عفونت های ویروسی ناشی از اختلالات نقص ایمنی استفاده شود.

در مواردی که مغز استخوان بیمار لنفوسیت کافی تولید نکند پزشک ممکن است پیوند مغز استخوان (سلول بنیادی) پیشنهاد کند.

پیشگیری از اختلالات نقص ایمنی

اختلالات نقص ایمنی اولیه اگرچه قابل کنترل و درمان هستند نمی توان از بروز آن ها جلوگیری کرد اما اختلالات ثانویه به روش های مختلف قابل پیشگیری هستند، به عنوان مثال :

  • با رعایت نکات ایمنی در رابطه جنسی می توان از ابتلا به ایدز جلوگیری کرد
  • خواب کافی برای سیستم ایمنی سالم بسیار مهم است. گفته شده بزرگسالان به حدود 8 ساعت خواب در شب نیاز دارند
  • افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند لازم است از افراد بیمار دوری کنند
  • افرادی که به اختلالات نقص ایمنی مسری همچون ایدز مبتلا هستند لازم است در روابط جنسی خود احتیاط کرده و از تماس مایعات بدن خود با افراد سالم جلوگیری کنند

همچنین بخوانید : بیماری خود ایمنی چیست؟

منبع: healthline