تیروئیدیت هاشیموتو (به انگلیسی: Hashimoto’s thyroiditis) از بیماری های خود ایمنی است که به دلیل حمله سیستم ایمنی به غده تیروئید رخ می دهد و باعث بروز کم کاری تیروئید می شود. این بیماری شایع ترین علت کم کاری تیروئید در برخی مناطق از جمله ایالات متحده می باشد و حدود 5 درصد جمعیت از آن رنج می برند.
هاشیموتو اگرچه در هر فرد و هر سنی ممکن است رخ دهد اما اغلب در زنان بزرگسال و معمولا بین سنین 40 تا 60 سالگی دیده می شود. گفته شده احتمال ابتلا به این بیماری در زنان 8 برابر بیشتر از مردان است.
در ادامه قصد داریم درباره تیروئیدیت هاشیموتو و علل، علائم و روش های درمان این بیماری صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
بیماری هاشیموتو چیست؟
بیماری هاشیموتو نوعی بیماری خود ایمنی است که به نام های تیروئیدیت هاشیموتو، تیروئیدیت خود ایمنی یا تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن نیز شناخته شده است. کلمه تیروئیدیت به معنای التهاب غده تیروئید می باشد.
در این بیماری سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله می کند. غده تیروئید یک غده کوچک پروانه ای شکل در گردن می باشد که هورمون هایی به نام T3 و T4 تولید کرده و نحوه استفاده بدن از انرژی را تنظیم می کند.
حمله سیستم ایمنی به تیروئید مانع تولید کافی هورمون ها توسط این غده شده و به کم کاری تیروئید منجر می شود. این هورمون ها تقریبا روی همه اعضای بدن تاثیر می گذارند و کم کاری تیروئید می تواند به مشکلات ضربان قلب، عملکرد مغز و متابولیسم (روند تبدیل غذا به انرژی) منجر شود.
تیروئیدیت هاشیموتو گاهی روی سطح کلسترول کل بدن، سدیم سرم و پرولاکتین سرم در بدن نیز تاثیر می گذارد.
علائم هاشیموتو
بسیاری از افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو در ابتدا هیچ علائمی ندارند. این وضعیت طی چندین سال و به تدریج ایجاد می شود و باعث آسیب تدریجی و کاهش میزان هورمون های تیروئید در بدن می شود.
در برخی موارد دیده شده فرد مبتلا به این بیماری دچار گواتر می شود که طی آن غده تیروئید بدون منشا سرطانی، بزرگ شده و باعث ورم جلوی گردن شود.
وقتی غده تیروئید نمی تواند به اندازه کافی هورمون تولید کند ترشح هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) در غده هیپوفیز مغز افزایش می یابد که باعث بزرگ شدن تیروئید و گواتر می شود.
زمانی که علت کم کاری تیروئید بیماری هاشیموتو باشد، علائم در ابتدا خفیف بوده و با گذشت زمان بیشتر و واضح تر می شوند. برخی از این علائم عبارتند از :
- خستگی
- افزایش وزن
- حساسیت به سرما
- درد مفاصل یا عضلات
- یبوست
- قاعدگی سنگین یا نا منظم
- مشکلات در باردار شدن
- مشکلات حافظه
- افسردگی
- ورم یا پف صورت
- خشن شدن صدا
علت هاشیموتو
برخی انواع تیروئیدیت یا التهاب تیروئید به دلیل عفونت ایجاد می شوند اما تیروئیدیت هاشیموتو این گونه نیست و یک بیماری خود ایمنی محسوب می شود.
اگرچه وظیفه سیستم ایمنی بدن حمله و از بین بردن مهاجمان مضر مانند باکتری ها، ویروس ها و سموم است اما گاهی سلول ها و بافت های بدن را به اشتباه مهاجم در نظر گرفته و به آن ها حمله می کند. در تیروئیدیت هاشیموتو سیستم ایمنی بدن به سلول های غده تیروئید هجوم می برد.
علت این مسئله مشخص نیست اما به نظر می رسد عوامل ژنتیکی در آن نقش دارند و افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به این عارضه دارند بیشتر در معرض ابتلا قرار می گیرند.
لازم به ذکر است حتی با در نظر گرفتن عامل ژنتیک، ممکن است فرد دچار کم کاری تیروئید نشود مگر این که در معرض یک محرک قرار بگیرد، از جمله :
- استرس
- بارداری
- عفونت
تشخیص هاشیموتو
از آن جا که علائم اولیه هاشیموتو غیر اختصاصی هستند گاه در تشخیص این بیماری در مراحل ابتدایی اشتباه می شود. بیماری هایی که معمولا با هاشیموتو اشتباه گرفته می شوند عبارتند از :
- سندرم خستگی مزمن
- افسردگی
- فیبرومیالژیا
- سندرم پیش از قاعدگی یا PMS
- ابتلا به یک اختلال اضطرابی
- سیکلوتایمی که نوعی اختلال دو قطبی است
پزشک در ابتدا به بررسی گواتر و سایر علائم واضح کم کاری تیروئید می پردازد و از یک سری آزمایش های تشخیصی برای این منظور استفاده می کند.
معمولا اولین قدم بررسی سطح TSH سرم در فرد است که بالا بودن سطح آن نشان دهنده کم کاری تیروئید می باشد. غده هیپوفیز تولید کننده TSH است و زمانی که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون T4 تولید نکند سطح TSH در خون افزایش خواهد یافت.
آزمایش آنتی بادی های تیروئید نیز می تواند برای تشخیص تیروئیدیت هاشیموتو استفاده شود. برخی افراد مبتلا به کم کاری تیروئید فاقد این آنتی بادی ها هستند.
درمان هاشیموتو
اگر پزشک به هاشیموتو مشکوک شود اما سطح هورمون تیروئید در فرد طبیعی باشد و اثری از گواتر نباشد، معمولا توصیه می شود فرد نسبت به علائمی که بعدا ممکن است ظاهر شود هوشیار باشد.
پزشک برای درمان کم کاری تیروئید از روش جایگزینی هورمون تیروئید استفاده می کند که شامل مصرف داروی لووتیروکسین می باشد. این دارو فرم مصنوعی هورمون تیروئید است و می تواند هاشیموتو را به طور کامل کنترل کند.
معمولا لازم است روزی یک عدد قرص مصرف شود اما دوز مصرف به موارد زیر بستگی دارد :
- سن
- وزن
- شدت بیماری
- سایر بیماری های احتمالی
- داروهای مصرفی
توجه داشته باشید :
این دارو معمولا صبح و به صورت ناشتا مصرف می شود و چند هفته طول می کشد تا علائم بهبود یابند.
پزشک در مورد افراد مسن و کسانی که به بیماری قلبی مبتلا هستند معمولا از دوزهای کمتر شروع کرده و به تدریج و در صورت لزوم دوز را افزایش می دهد.
معمولا لازم است فرد به صورت دوره ای آزمایش انجام دهد تا مشخص شود نیاز به تغییر دوز دارو می باشد یا خیر. بدن حتی نسبت به تغییرات اندک هورمون های تیروئید بسیار حساس است.
برخی داروها و مکمل ها ممکن است در جذب لووتیروکسین در بدن تداخل ایجاد کنند. برخی غذاها مانند محصولات سویا و غذاهای پر فیبر نیز این گونه هستند. داروها و مکمل هایی که احتمالا روی جذب لووتیروکسین اثر می گذارند عبارتند از :
- ضد اسیدهای حاوی هیدروکسید آلومینیوم
- مکمل های کلسیم
- مکمل های آهن و بسیاری از مولتی ویتامین های حاوی آهن
- برخی داروهای کاهنده کلسترول مانند کلستیرامین
- سدیم پلی استیرن سولفونات که برای درمان سطوح بالای پتاسیم در خون استفاده می شود
عوارض هاشیموتو
هاشیموتو در صورت عدم درمان می تواند به عوارض زیادی منجر شود، از جمله :
- کلسترول بالا
- ناباروری
- سقط جنین
- ناهنجاری های هنگام تولد
در موارد شدیدتر نیز عدم درمان می تواند به نارسایی قلبی، تشنج و کما منجر شده و کشنده باشد.
این مسئله ممکن است با آنسفالوپاتی هاشیموتو که نوعی التهاب مغز است و باعث ایجاد سر درگمی، تشنج و تکان های ناگهانی عضلات می شود مرتبط باشد. اگرچه مشخص نیست ارتباط مستقیم بین آن ها وجود دارد یا چطور ممکن است با هم ارتباط داشته باشند.
هاشیموتو و تغذیه
تغییرات رژیم غذایی می تواند به بهبود یا پیشگیری از هاشیموتو کمک کند. با این حال یک بیماری خود ایمنی اغلب به همراه بیماری های خود ایمنی دیگر رخ می دهد. به عنوان مثال گفته شده تیروئیدیت با بیماری سلیاک و همچنین عدم تحمل لاکتوز ارتباط دارد.
اگر فرد مبتلا به تیروئیدیت یکی از این بیماری های خود ایمنی را داشته باشد پرهیز از گلوتن یا لبنیات می تواند به کاهش علائم مربوط به تیروئید کمک کند.
توصیه می شود در مورد هر گونه تغییر مورد نیاز در رژیم غذایی یا سایر مکمل های جدید با پزشک مشورت کنید.
منبع: medicalnewstoday
