زندگی با دیابت می تواند خطر عوارض مختلف از جمله بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) را افزایش دهد.
در این شرایط چربی اضافی در کبد جمع می شود. حدود 24 درصد از افراد در ایالات متحده به کبد چرب غیر الکلی مبتلا هستند اما برای بزرگسالانی که هم با چاقی و هم با دیابت نوع 2 زندگی می کنند این میزان بیش از 70 درصد است.
در ادامه این مقاله به بررسی ارتباط کبد چرب و دیابت و تاثیر هر کدام از بیماری ها بر روی دیگری می پردازیم. با سومیتا همراه باشید؛
بیماری کبد چرب چیست؟
کبد چرب غیر الکلی گاهی اوقات بیماری کبد چرب یا استئاتوز کبدی نامیده می شود. این بیماری به عنوان تجمع چربی اضافی در کبد تعریف می شود. همانطور که از نام آن پیداست مصرف زیاد الکل باعث ایجاد این نوع بیماری کبدی نمی شود.
کبد چرب غیر الکلی در کشورهای غربی به ویژه در ایالات متحده رایج تر بوده و یکی از شایع ترین بیماری های کبد در این کشور است.
طبق گفته موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی تا دو سوم افراد مبتلا به دیابت نوع 2 مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی هستند.
احتمال ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی به دلایل زیر بیشتر می شود :
- چاقی
- فشار خون بالا
- فشار خون مزمن که در افراد مبتلا به دیابت شایع تر است
برخی از افرادی که بیماری کبد چرب غیر الکلی دارند ممکن است به استئاتو هپاتیت غیر الکلی (NASH) مبتلا شوند. این بیماری یک شکل تهاجمی از بیماری کبد چرب غیر الکلی است که با التهاب و همچنین تجمع چربی در کبد مشخص می شود.
استئاتو هپاتیت غیر الکلی ممکن است به اسکار و آسیب کبدی (سیروز) و نارسایی کبدی تبدیل شود که می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
علل کبد چرب در افراد دیابتی چیست؟
علت اصلی کبد چرب غیر الکلی در افراد مبتلا به دیابت، اضافه وزن یا چاقی است. کاهش وزن یکی از راه های کاهش پیشرفت یا معکوس کردن کبد چرب غیر الکلی است.
مطالعات نشان می دهد که از دست دادن تنها 7 تا 10 درصد وزن بدن بهترین راه برای دستیابی به کاهش وزن پایدار است. شما می توانید این کار را از طریق ورزش منظم بدنی و محدودیت کالری انجام دهید.
مصرف بالای فروکتوز نیز با ایجاد کبد چرب غیر الکلی مرتبط است. محدود کردن یا پرهیز از غذاها و نوشیدنی های با قند بالا مانند غذاهای فرآوری شده و نوشابه های گازدار نیز می تواند در پیشگیری یا کند کردن پیشرفت کبد چرب غیر الکلی مفید باشد.
کبد چرب غیر الکلی همچنین در افراد مبتلا به فشار خون و کلسترول بالا شایع است.
اگر کبد چرب غیر الکلی دارید که به استئاتو هپاتیت غیر الکلی پیشرفت کرده است برخی مطالعات مصرف استاتین ها را با بهبود عملکرد کبد و کاهش حوادث قلبی عروقی مرتبط دانسته اند. تحقیقات نشان داه که مزایای مربوط به استاتین مخصوص افرادی است که بعد از 3 سال هیچ مشکل کبدی ندارند.
تشخیص بیماری کبد چرب
اغلب کبد چرب غیر الکلی تا زمانی که به مراحل پیشرفته (سیروز یا نارسایی کبد) نرسد، هیچ علامتی ندارد.
علائم بیماری کبدی پیشرفته عبارتند از :
- حالت تهوع
- کاهش وزن
- از دست دادن اشتها
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان)
- شکم و پاهای متورم
- سردرگمی ذهنی
- خستگی مفرط
- ضعف عضلانی
اگر هر یک از این علائم را تجربه می کنید و عوامل خطر کبد چرب غیر الکلی را دارید، برای آزمایش بیشتر با پزشک خود تماس بگیرید.
عوامل خطر برای کبد چرب غیر الکلی عبارتند از :
- فشار خون بالا
- کلسترول خون بالا
- اضافه وزن یا چاقی
- دیابت نوع 2
کبد چرب چه تاثیری بر قند خون دارد؟
ابتلا به کبد چرب غیر الکلی ممکن است در ابتدا تاثیری بر زندگی روزانه شما نداشته باشد اما می تواند به مرور زمان بدتر شود. یکی از عوامل موثر بر تشدید بیماری کبد چرب غیر الکلی بالا بودن سطح گلوکز خون است.
یک مطالعه در سال 2021 نشان داد که میانگین سطح گلوکز خون 3 ماهه افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی احتمال ابتلا به سیروز شدیدتر را که می تواند منجر به نارسایی کبدی شود، تعیین می کند.
یک مطالعه در سال 2019 نشان داد که کبد چرب غیر الکلی می تواند منجر به تولید بیش از حد گلوکز شود که منجر به مقاومت به انسولین و سطوح غیر طبیعی قند خون شود. با گذشت زمان این می تواند به پیش دیابت و دیابت نوع 2 تبدیل شود.
به طور خلاصه در حالی که کبد چرب غیر الکلی و دیابت باعث یکدیگر نمی شوند، می توانند یکدیگر را تشدید کنند و مدیریت هر دو شرایط را سخت تر کنند.
آیا رژیم غذایی خاصی برای دیابت و بیماری کبد چرب وجود دارد؟
هیچ رژیم غذایی خاصی برای مدیریت دیابت و کبد چرب غیر الکلی وجود ندارد. در عوض یک هدف کاهش و مدیریت وزن برای کمک به کند کردن پیشرفت هر دو بیماری نیاز است.
یکی از راه هایی که می توانید وزن خود را کنترل کنید، داشتن یک رژیم غذایی متعادل و مغذی است. غذاهای کامل یکی از راه های انجام این کار است. اضافه کردن بیشتر این غذاها را به رژیم غذایی خود را در نظر بگیرید :
- میوه ها و سبزیجات
- پروتئین های بدون چربی مانند مرغ، ماهی و بوقلمون
- عدس و حبوبات
- غلات کامل
- چربی های سالم مانند روغن زیتون، دانه ها و آجیل
اگر سیگار می کشید یا الکل می نوشید، مهم است که آن را ترک کنید. ترک سیگار و الکل می تواند دشوار باشد اما لازم نیست به تنهایی این کار را انجام دهید. پزشک می تواند به شما کمک کند تا برنامه ای برای ترک سیگار ایجاد کنید که برای شما و نیازهای شما مناسب باشد.
پزشکان همچنین توصیه می کنند که از مصرف غذاهای حاوی چربی‌های اشباع شده و قند پرهیز کنید مانند :
- بیسکویت ها
- کیک ها
- بستنی
- دسرهای دیگر
چگونه با دیابت نوع 2، می توانید بیماری کبد چرب را معکوس کنید؟
هیچ دارویی وجود ندارد که بتواند کبد چرب غیر الکلی را معکوس کند. اما می توانید با استراتژی های خاص سبک زندگی پیشرفت آن را کاهش دهید و در برخی موارد آسیب های آن را معکوس کنید.
این استراتژی ها شامل موارد زیر می باشد :
- مدیریت وزن خود
- داشتن یک رژیم غذایی متعادل و مغذی
- افزایش فعالیت بدنی
- مدیریت سطح قند خون، فشار خون و کلسترول
اکثر متخصصان توصیه می کنند 3 تا 5 درصد وزن بدن خود را کاهش دهید تا نتایج را در کبد مشاهده کنید. با این حال کاهش وزن پایدار مهم است. کاهش وزن سریع ممکن است در واقع باعث بدتر شدن کبد چرب غیر الکلی شود بنابراین سعی کنید بیش از 0.5 کیلوگرم تا 1 کیلوگرم در هفته وزن کم نکنید.
پزشک می تواند به شما کمک کند سالم ترین و پایدارترین گزینه های کاهش وزن را برای خود برنامه ریزی کنید.
یک مطالعه آزمایشی در سال 2014 در ژاپن نشان می دهد که مصرف آنالوگ پپتید شبه گلوکاگون 1 (GLP-1) می تواند به کاهش وزن در صورت ابتلا به دیابت و کبد چرب غیر الکلی کمک کند.
محققان در مطالعه ای در سال 2013 اشاره کردند که مصرف تیازولیدین دیون ها، دارویی برای دیابت نوع 2 ممکن است برای افرادی که کبد چرب غیر الکلی دارند مفید باشد. این داروها به کاهش مقاومت به انسولین کمک می کنند و ممکن است منجر به کاهش وزن شوند.
طبق یک مطالعه در سال 2014 مهارکننده های دی پپتیدیل پپتیداز 4 (DPP-4) در صورت ابتلا به کبد چرب غیر الکلی و دیابت نوع 2 ممکن است مفید باشند زیرا می توانند منجر به موارد زیر شوند :
- کاهش وزن
- کاهش شاخص توده بدنی (BMI)
- بهبود سطح HbA1c
خلاصه
بیماری کبد چرب غیر الکلی بر دو سوم افراد مبتلا به دیابت نوع 2 تاثیر می گذارد. کبد چرب غیر الکلی اغلب در مراحل اولیه خود هیچ علامتی ندارد اما در صورت عدم درمان می تواند منجر به نارسایی کبد شود.
قند خون بالا می تواند درمان کبد چرب غیر الکلی را دشوارتر کند و داشتن کبد چرب غیر الکلی می تواند قند خون را افزایش دهد.
بهترین درمان برای کبد چرب غیر الکلی کاهش وزن است. داشتن یک رژیم غذایی متعادل و قرار دادن ورزش بیشتر در برنامه روزانه می تواند به شما در مدیریت وزن کمک کند.
همچنین ممکن است بخواهید با پزشک در مورد مصرف برخی داروها مانند آنالوگ پپتید شبه گلوکاگون 1، تیازولیدین دیون ها یا مهارکننده های دی پپتیدیل پپتیداز 4 (DPP-4) صحبت کنید تا به کاهش وزن و بهبود حساسیت به انسولین کمک کنید.
هنگامی که کبد چرب غیر الکلی درمان نمی شود می تواند منجر به استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH)، شکل تهاجمی کبد چرب غیر الکلی شود. همچنین ممکن است به سیروز و نارسایی کبدی تبدیل شود که می تواند زندگی را تهدید کند.
منبع : healthline
