دیسلکسیا یا نارساخوانی (به انگلیسی: Dyslexia) از مشکلات یادگیری است که طی آن فرد در خواندن و نوشتن دچار مشکل می شود.
این عارضه نوعی بیماری عصبی محسوب می شود که ارتباطی با هوش فرد یا آموزش و پرورش نادرست ندارد و معمولا در دوران کودکی یا نوجوانی تشخیص داده می شود.
در ادامه قصد داریم درباره نارساخوانی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشد؛
نارساخوانی چیست؟
نارساخوانی نوعی اختلال عصبی شایع است که با نحوه پردازش نمادهای گرافیکی، مطالب نوشتاری و صدای کلمات توسط مغز ارتباط داشته و روی تشخیص کلمات، املا و توانایی تطبیق حروف با صداها در افراد مبتلا تاثیر می گذارد و آن را دشوارتر می کند.
برخی کارشناسان معتقدند این عارضه 5 تا 10 درصد افراد را درگیر می کند در حالی که برخی دیگر شیوع آن را 17 درصد تخمین زده اند.
اثر نارساخوانی از فردی به فرد دیگر متفاوت می باشد اما افراد مبتلا معمولا در خواندن سریع و بدون اشتباه مشکل دارند و ممکن است در درک مطالبی که می خوانند دچار مشکل شوند.
گفته شده این عارضه نمی تواند نتیجه هوش پایین یا آموزش و پرورش نادرست باشد، همچنین ممکن است در میان اعضای یک خانواده رخ دهد.
تشخیص نارساخوانی و دریافت راهنمایی و آموزش های صحیح در این زمینه از دوران کودکی می تواند تاثیر به سزایی در کاهش اثر آن روی زندگی فرد داشته باشد.
علائم نارساخوانی
علائم نارسا خوانی می تواند در هر سن و سالی ظاهر شود اما اغلب در دوران کودکی بروز می کند و ممکن است چالش هایی در زندگی به همراه داشته باشد که عبارتند از :
1. تاخیر در رسیدن به نقاط عطف رشدی
کودکان مبتلا به نارساخوانی ممکن است دیرتر از همسالان خود خزیدن، راه رفتن، صحبت کردن و دوچرخه سواری را یاد بگیرند.
2. یادگیری صحبت کردن
یک کودک مبتلا به نارساخوانی ممکن است مدت زمان بیشتری طول بکشد تا صحبت کردن را بیاموزد. همچنین احتمالا کلمات را اشتباه تلفظ کرده، در خواندن شعرهای قافیه دار مشکل پیدا می کند و نمی تواند بین صداهای کلمات مختلف تمایز قائل شود.
3. یادگیری خواندن
مشکل در یادگیری خواندن می تواند در دوران پیش دبستانی و مهد کودک شروع شود. در این حالت کودک ممکن است در تطبیق حروف با صداها مشکل داشته باشد و نتواند صداها در کلمات را به درستی تشخیص دهد.
علائم نارساخوانی همچنین ممکن است زمانی ایجاد شود که فرد شروع به یادگیری مهارت های پیچیده تر در سنین نواجوانی کند. به عنوان مثال می تواند در موارد زیر مشکل به وجود بیاورد :
- دستور زبان
- درک مطلب
- روان خواندن
- ساختار جملات
- و غیره
معلم یا والدین ممکن است متوجه شوند که کودک تمایلی به خواندن ندارد و از قرار گرفتن در موقعیت هایی که نیاز به خواندن دارد اجتناب می کند.
4. یادگیری نوشتن
فرد مبتلا به نارساخوانی ممکن است بدون این که خودش متوجه باشد اعداد و حروف را به صورت معکوس روی کاغذ بنویسد.
همچنین برخی کودکان مبتلا از الگوهای مورد انتظار در پیشرفت یادگیری پیروی نمی کنند. برای مثال ممکن است امروز یاد بگیرند یک کلمه را هجی کنند و روز بعد آن را فراموش کنند.
5. پردازش صداها
اگر یک کلمه بیش از دو هجا داشته باشد پردازش صداها می تواند بسیار چالش برانگیزتر باشد.
6. مجموعه ای از داده ها
کودکان مبتلا به نارساخوانی ممکن است نیاز به زمان بیشتری برای یادگیری حروف الفبا و نحوه تلفظ آن ها داشته باشند. همچنین احتمالا در به خاطر سپردن روزهای هفته، ماه های سال، رنگ ها و برخی جداول مربوط به حساب مشکل دارند.
7. هماهنگی
فرد مبتلا به نارساخوانی ممکن است نسبت به همسالان خود هماهنگی فیزیکی کمتری داشته باشد. به عنوان مثال گرفتن توپ برایش دشوار باشد و چپ و راست را با هم اشتباه بگیرد.
کاهش هماهنگی دست و چشم می تواند نشانه سایر بیماری های عصبی مشابه از جمله دیس پراکسی باشد.
8. تمرکز
افراد مبتلا به نارساخوانی معمولا به سختی می توانند تمرکز کنند. این مسئله ممکن است به این دلیل باشد که پس از چند دقیقه تلاش برای خواندن یا نوشتن از نظر ذهنی خسته می شوند.
این افراد در مقایسه با افراد عادی بیشتر احتمال دارد به اختلال بیش فعالی ناشی از نقص توجه دچار باشند.
برخی منابع تخمین زده اند 30 درصد افراد مبتلا به نارساخوانی دچار بیش فعالی ناشی از نقص توجه نیز می باشند در حالی که این عارضه در میان جمعیت عمومی در مدارس حدود 3 تا 5 درصد می باشد.
9. توالی ایده ها
فرد مبتلا به نارساخوانی ممکن است ایده های خود را به صورت یک توالی بیان کند که برای هم سن و سالانش غیر منطقی یا نامربوط به نظر برسد.
10. بیماری های خود ایمنی
افراد مبتلا به نارساخوانی بیشتر در معرض بیماری های خود ایمنی مانند آلرژی های فصلی، آسم و اگزما قرار دارند.
علت نارساخوانی
علت دقیق ابتلای برخی افراد به نارساخوانی هنوز مشخص نشده اما به نظر می رسد یک مسئله ژنتیکی در بروز آن دخالت داشته باشد زیرا این عارضه در اعضای یک خانواده دیده می شود.
برخی محققان تغییر در ژن DCDC2 را با مشکلات خواندن و نارساخوانی مرتبط می دانند. اگرچه اکثر افراد مبتلا به نارساخوانی از بدو تولد به آن دچار هستند اما این امکان وجود دارد که فرد به دلیل آسیب مغزی یا سکته مغزی به آن مبتلا شود.
زبان مادری می تواند روی تجربه ای که فرد از این بیماری دارد تاثیر بگذارد. به عنوان مثال ممکن است برای فرد مبتلا به نارساخوانی خفیف تا متوسط، یادگیری زبانی که در آن ارتباط واضحی بین فرم نوشتاری و صداهای آن وجود دارد و از قواعد دستور زبان سازگاری برخوردار می باشد (مانند زبان ایتالیایی یا اسپانیایی) آسان تر باشد.
این در حالیست که یادگیری زبان هایی که در آن ها ارتباط نا مشخصی بین اشکال نوشتاری و صداهای کلمات آن ها وجود دارد (مانند لغات cough و dough در زبان انگلیسی) می تواند برای فرد مبتلا به نارساخوانی چالش بر انگیزتر باشد.
تشخیص نارساخوانی
نارساخوانی معمولا در دوران کودکی یا نوجوانی تشخیص داده می شود. در مواردی که بیماری در سنین بزرگسالی مشخص می شود نیز معمولا از ابتدا این عارضه وجود داشته و دیر تشخیص داده شده است. اگرچه گاهی عواملی همچون آسیب مغزی نیز می تواند به نارساخوانی منجر شود.
در صورتی که والدین یا معلمان مدرسه حدس بزنند که کودک یا نوجوانی به این بیماری مبتلا است باید با یک متخصص در این زمینه صحبت کنند زیرا تشخیص زود هنگام می تواند به کنترل بهتر این عارضه کمک زیادی کرده و راه را برای حمایت بیشتر از کودک یا نوجوان باز کند.
طبق توصیه انجمن بین المللی نارساخوانی، ارزیابی های تشخیصی در این زمینه اغلب شامل موارد زیر می باشد :
- اطلاعات زمینه ای از جمله سابقه خانوادگی و وضعیت رشد در دوران کودکی
- هوش
- مهارت های زبان شفاهی
- تشخیص کلمات
- مهارت های سلاست و روانی
- درک مطلب
- دانش واژگان
- رمزگشایی یا توانایی خواندن کلمات جدید با استفاده از دانش حرف – صدا
- پردازش واجی یا این که مغز چگونه صداهای کلمات را پردازش می کند
هدف متخصص در طول ارزیابی، رد سایر مشکلات و بیماری هایی است که می توانند علائم مشابه داشته باشند و از جمله آن ها می توان به مشکلات بینایی، اختلالات شنوایی، فقدان آموزش مناسب و عوامل اجتماعی و اقتصادی اشاره کرد.
درمان نارسا خوانی
هیچ درمانی برای نارساخوانی وجود ندارد اما با کمک برخی تکنیک ها می توان توانایی فرد در زمینه کارهای روزمره را بهبود بخشید.
نارساخوانی روی هر فرد به صورت متفاوت تأثیر می گذارد و بیشتر افراد مبتلا راه هایی برای سازگاری با مشکل خود پیدا کرده و پیشرفت می کنند. تشخیص و پیگیری این عارضه در دوران کودکی می تواند در بلند مدت مزیت های متعدد داشته باشد.
برای مدیریت نارساخوانی در کودکان معمولا اقدامات زیر انجام می شود :
- ارزیابی نیازهای فردی : به معلمان کمک می کند تا یک برنامه هدفمند برای کودک ایجاد کنند
- استفاده از ابزارهای یادگیری سازگار کننده : استفاده از ابزارهای یادگیری کمک کننده حواس مختلف مانند لامسه، بینایی و شنوایی برای کودکان مبتلا به نارساخوانی مفید است
- راهنمایی و پشتیبانی : مشاوره می تواند به کاهش تاثیر این عارضه روی عزت نفس کمک کند. سایر اشکال حمایتی شامل دادن وقت اضافی در امتحانات می باشد
مرکز ییل برای مطالعه افراد مبتلا به نارساخوانی نکات زیر را توصیه کرده است :
- به کارگیری استراتژی های مدیریت زمان مانند تقسیم پروژه ها به قطعات کوچک تر و تهیه پیش نویسی از طرح کلی قبل از شروع کار
- استفاده از ابزارهایی مانند فلش کارت و فناوری های مربوط به تبدیل متن به صدا
- سازماندهی کردن یادداشت ها به صورت بصری با استفاده از هایلایت یا سیستم کد گذاری رنگی
- کار در یک فضای ساکت و آرام همراه با گوش گیر یا هدفون های کاهنده صدا در صورت لزوم و کاهش عوامل حواس پرتی
نارساخوانی در کودکان و بزرگسالان
علائم نارساخوانی با افزایش سن تغییر می کند که در ادامه به نحوه بروز این بیماری در مراحل مختلف زندگی اشاره خواهیم کرد.
کودکان مبتلا به این عارضه قبل از ورود به مدرسه ممکن است علائم زیر را از خود بروز دهند :
- تاخیر در مهارت های گفتاری و واژگان
- مشکل در ایجاد و انتخاب کلمات، به عنوان مثال در ترکیب کلمات با صداهای مشابه
- مشکل در حفظ داده هایی همچون اعداد، الفبا و نام رنگ ها
زمانی که کودک به سن مدرسه می رسد ممکن است علائم زیر را از خود بروز دهد :
- نسبت به گروه سنی خود سطح پایین تری در خواندن دارد
- در پردازش داده ها و به خاطر سپردن توالی ها مشکل دارد
- در پردازش صداهای کلمات نا آشنا دچار مشکل می شود
- خواندن و نوشتن او بیشتر طول می کشد
- از کارهایی که شامل خواندن است اجتناب می کند
نوجوانان و بزرگسالان ممکن است علائم زیر را از خود بروز دهند :
- در خواندن با صدای بلند مشکل داشته باشند
- خواندن و نوشتن آن ها مدت طولانی زمان ببرد
- در املا دچار مشکل باشند
- کلمات را اشتباه تلفظ کنند
- در به یاد آوردن کلمات اشیا یا موضوعات خاص مشکل داشته باشند
- در یادگیری سایر زبان ها، به خاطر سپردن متن ها و انجام محاسبات ریاضی با مشکل مواجه شوند
- خلاصه کردن یک داستان برای آن ها دشوار شود
انواع نارساخوانی
در حال حاضر انواع رسمی و خاصی برای نارساخوانی وجود ندارد اما محققان در حال بررسی و دسته بندی گروه هایی از علائم هستند که برخی از افراد تجربه می کنند.
به طور کلی شناسایی چالش های خاصی که هر فرد مبتلا ممکن است با آن ها مواجه شود کمک می کند تا حمایت های بهتری دریافت کند. برخی افراد موارد زیر را تجربه می کنند :
- نارساخوانی واجی : به آن نارساخوانی شنیداری نیز گفته می شود و شامل مشکل در تجزیه کلمات به واحدهای کوچک تر است که تطبیق صداها با شکل نوشتاری آن ها را دشوار می کند
- نارساخوانی سطحی : به آن نارساخوانی دیسیدتیک یا بصری نیز می‌گویند و شامل مشکل در تشخیص بصری کلمات است که یادگیری و به خاطر سپردن آن ها را سخت می کند
- نقص نام گذاری سریع : در این وضعیت فرد در نام گذاری حرف یا عددی که می بیند مشکل دارد
- نارساخوانی مضاعف : شامل مشکل در جداسازی صداها برای نام گذاری حروف و اعداد است
نوع دیگری از نارساخوانی نیز وجود دارد که به آن نارساخوانی جهت دار گفته می شود و فرد مبتلا در تشخیص چپ و راست مشکل دارد.
به علاوه اگر فرد با اعداد و ریاضیات مشکل داشته باشد از اصطلاح پزشکی اختلال یادگیری ریاضی برای آن استفاده می شود که گاهی همراه با نارساخوانی و گاهی به تنهایی رخ می دهد.
منبع: medicalnewstoday
