فتق ناف چیست؟

فتق ناف (به انگلیسی: Umbilical hernia) زمانی رخ می دهد که بخشی از روده یا بافت چربی از ناحیه نزدیک ناف عبور کرده و از طریق یک نقطه ضعیف در دیواره اطراف شکم، به سمت بیرون برآمده شود.

فتق انواع مختلف دارد و فتق ناف واقعی زمانی اتفاق می‌ افتد که نقصی در دیواره قدامی شکم که زیر ناف قرار دارد وجود داشته باشد. این عارضه در نوزادان شایع است اگرچه می تواند بزرگسالان را نیز درگیر کند.

در ادامه قصد داریم درباره فتق ناف و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

فتق ناف چیست؟

فتق ناف وضعیتی است که به دلیل بیرون زدگی بخشی از روده یا بافت چربی از طریق یک سوراخ در قسمت ناف رخ می دهد. این عارضه به راحتی قابل درمان است اما در موارد نادر می تواند به یک بیماری جدی تبدیل شود.

فتق ناف در نوزادان خردسال شایع است اما درصد دقیق آن مشخص نیست زیرا بسیاری از موارد گزارش نشده و بدون نیاز به درمان خود به خود برطرف می شوند. این عارضه به خصوص در نوزادان نارس بیشتر دیده می شود، گفته شده تا 75 درصد از نوزادان با وزن کمتر از 1.5 کیلوگرم دچار فتق ناف هستند.

زمانی که جنین در رحم مادر در حال رشد است، بند ناف از سوراخی در دیواره شکم عبور کند. این ناحیه باید بلافاصله بعد از تولد بسته شود، با این حال عضلات همیشه به طور کامل بسته نمی‌ شوند و یک نقطه ضعیف باقی می گذارند که فتق ناف می‌ تواند از آن عبور کند.

در اکثر موارد فتق ناف نوزاد در سن 3 تا 4 سالگی خود به خود بسته می شود. اگر تا 4 سالگی هنوز فتق وجود داشته باشد ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.

تشخیص فتق ناف معمولا با معاینه فیزیکی قابل تایید است. این عارضه در اغلب موارد دردناک نیست اما در صورت بروز درد باید با پزشک مشورت شود.

فتق ناف در بزرگسالان

فتق ناف گاهی در بزرگسالان ایجاد می شود، به خصوص افرادی که دچار اضافه وزن هستند، اجسام سنگین بلند می کنند یا سرفه مداوم دارند. خانم هایی که چند قلو باردار شده اند نیز بیشتر از سایرین در معرض خطر بروز به فتق ناف هستند.

لازم به ذکر است درصد بروز این عارضه در نوزادان دختر و پسر تقریبا یکسان است اما زنان بزرگسال بیشتر از مردان به آن دچار می شوند.

علائم فتق ناف

فتق ناف شبیه یک توده در ناف است که هنگامی که نوزاد می خندد، گریه می کند، دستشویی یا سرفه می کند، ممکن است بیشتر مشخص شود در حالی که وقتی نوزاد دراز کشیده یا آرام است کوچک به نظر می رسد.

این وضعیت در کودکان و نوزادان معمولا دردناک نیست، با این حال بزرگسالان ممکن است از فتق های بزرگ دچار درد یا ناراحتی شوند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟

در موارد زیر لازم است به پزشک مراجعه شود :

توده دردناک می شود
استفراغ همراه با توده رخ می دهد
توده بیشتر ورم کرده یا تغییر رنگ می دهد
فرد قبلا می توانسته توده را فشار دهد اما در حال حاضر با فشار آن دچار درد یا حساسیت می شود

عوامل خطر زای فتق ناف

عوامل خطر زای اصلی فتق ناف عبارتند از :

سن : نوزادان به خصوص نوزادان نارس بیشتر از بزرگسالان در معرض خطر فتق ناف هستند
چاقی : کودکان و بزرگسالان مبتلا به چاقی در مقایسه با افراد دارای وزن طبیعی بر حسب قد و سن با خطر بیشتری مواجه هستند
سرفه : سرفه کردن برای مدت طولانی می تواند خطر فتق را افزایش دهد زیرا نیروی ایجاد شده با سرفه به دیواره شکم فشار وارد می کند
بارداری چند قلو : زمانی که یک زن چند قلو باردار است خطر فتق ناف افزایش پیدا می کند

علت فتق ناف

علت بروز فتق ناف در گروه های سنی مختلف متفاوت است.

نوزادان

با رشد جنین در رحم، سوراخ کوچکی در عضلات شکم ایجاد می شود که بند ناف می تواند از آن عبور کند.

حول و حوش زمان تولد یا کمی بعد از آن باید دهانه بسته شود. اگر این فرایند به طور کامل اتفاق نیفتد، بافت چربی یا بخشی از روده می‌تواند از آن عبور کرده و باعث فتق ناف شود.

بزرگسالان

اگر فشار زیادی به دیواره شکم وارد شود، بافت چربی یا بخشی از روده ممکن است از طریق بخش ضعیف عضله شکم خارج شود.

تشخیص فتق ناف

پزشک طی معاینه فیزیکی قادر به تشخیص فتق ناف خواهد بود. همچنین ممکن است نوع فتق را نیز مشخص کند. به عنوان مثال اگر روده درگیر شده باشد ممکن است خطر انسداد وجود داشته باشد.

اگر پزشک بخواهد عوارض این وضعیت را نیز بررسی کند ممکن است از سونوگرافی شکمی، اشعه ایکس یا آزمایش خون استفاده کند.

درمان فتق ناف

فتق ناف در همه موارد نیاز به درمان ندارد زیرا برخی موارد خود به خود برطرف می شوند. با این حال به خصوص در بزرگسالان ممکن است گاهی نیاز به درمان باشد.

نوزادان و کودکان

فتق ناف در اکثر نوزادان بدون درمان تا سن 12 ماهگی بسته می شود. گاهی اوقات پزشک ممکن است بتواند توده را به داخل شکم برگرداند. توجه شود که این کار باید تنها توسط پزشک انجام شود.

در موارد زیر ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد :

فتق بعد از 1 تا 2 سالگی کودک همچنان رشد کند
این برآمدگی در سن 4 سالگی وجود داشته باشد
روده ها داخل کیسه فتق قرار داشته باشند و از حرکت روده جلوگیری یا آن را کاهش می دهند
فتق گیر کرده باشد

بزرگسالان

معمولا برای بزرگسالان عمل جراحی توصیه می شود. این کار می تواند از عوارض احتمالی جلوگیری کند به خصوص اگر فتق رشد کرده یا دردناک باشد.

عمل جراحی

جراحی فتق ناف یک عمل کوچک و سریع برای برگرداندن برآمدگی به جای خود و تقویت دیواره شکم است. در اکثر موارد، فردی که تحت عمل جراحی قرار گرفته می تواند همان روز مرخص شود.

برای این منظور ممکن است از جراحی باز یا لاپاراسکوپی استفاده شود. طی عمل جراحی یک برش در پایه ناف ایجاد شده و توده چربی یا روده به داخل شکم فشرده می شود.

در جراحی باز جراح ناحیه را باز کرده و با استفاده از مش و دوختن عضله، فتق را ترمیم می کند. در لاپاراسکوپی جراح مش و بخیه ها را از طریق برش های کوچک انجام می دهد. در این روش ها برای تقویت ناحیه ضعیف دیواره شکم، لایه های عضلانی روی آن دوخته می شوند.

برای بستن زخم از بخیه های جذبی یا چسب مخصوص استفاده می شود. گاهی نیز یک پانسمان فشاری روی فتق اعمال می شود که به مدت 4 تا 5 روز در جای خود باقی می ماند.

عمل فتق ناف معمولا حدود 20 تا 30 دقیقه طول می کشد.