زردی نوزادان (به انگلیسی: Infant jaundice) نوعی بیماری شایع در نوزادان است که با زرد شدن پوست و بخش سفیدی چشم (صلبیه) مشخص می شود و بسیاری از نوزادان را درگیر می کند.
گفته شده بیش از نیمی از نوزادان تازه متولد شده دچار زردی می شوند و والدین آن ها از این وضعیت احساس نگرانی می کنند، با این حال در اکثر موارد علائم خود به خود رفع شده و به جز در برخی موارد شدید، نیاز به درمان نمی باشد.
در ادامه قصد داریم درباره زردی نوزادان و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
زردی نوزادان چیست؟
زردی یکی از بیماری های نام آشنا برای بسیاری از والدینی است که به تازگی صاحب فرزند شده اند. این عارضه به دلیل افزایش بیش از حد سطح بیلی روبین در بدن نوزاد رخ می دهد و طی آن پوست و سفیدی چشم نوزاد به رنگ زرد تغییر می کند.
زردی به خصوص در نوزادان نارس و پسران شایع تر است و معمولا در هفته اول زندگی ظاهر می شود.
بروز این وضعیت در یک نوزاد سالم که در زمان موعد متولد شده به ندرت نگران کننده است و معمولا به خودی خود از بین برود. در صورتی که نیاز به درمان باشد اغلب از روش های غیر تهاجمی استفاده می شود اما در موارد نادر عدم درمان می تواند به آسیب مغزی و حتی مرگ نوزاد منجر شود.
علت زردی نوزادان
زردی نوزاد به دلیل تولید بیش از حد بیلی روبین در بدن رخ می دهد. این ماده زائد هنگام تجزیه گلبول های قرمز تولید شده و در حالت طبیعی به وسیله کبد تجزیه و همراه با مدفوع از بدن خارج می شود.
لازم به ذکر است قبل از تولد نوزاد، شکل متفاوتی از هموگلوبین در بدن وجود دارد که بعد از تولد به سرعت تجزیه شده و بیلی روبین زیادی تولید می کند.
این ماده باید توسط کبد از جریان خون فیلتر شده و برای دفع به روده فرستاده شود. با این حال از آن جا که کبد یک نوزاد هنوز به طور کامل رشد نکرده و نمی تواند بیلی روبین را با همان سرعتی که تولید می شود فیلتر کند، ممکن است وضعیتی به نام هیپربیلی روبینمی (بیلی روبین بیش از حد) رخ دهد.
زردی نوزاد ناشی از شیر مادر یکی از انواع شایع زردی است و در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می شوند به دو شکل متفاوت بروز می کند که عبارتند از :
- زردی به دلیل شیردهی : اگر نوزاد در هفته اول زندگی خود به اندازه کافی تغذیه نشود یا شیر مادر به سرعت از سینه او خارج نشود ممکن است این وضعیت رخ دهد
- زردی به دلیل شیر مادر : این نوع زردی به دلیل تداخل مواد موجود در شیر مادر در روند تجزیه بیلی روبین رخ می دهد که معمولا بعد از یک هفته ایجاد شده و 2 تا 3 هفته بعد از تولد به اوج خود می رسد
زردی شدید نوزادان در برخی موارد با یک بیماری زمینه ای ارتباط دارد، از جمله :
- بیماری کبدی
- کم خونی داسی شکل
- خونریزی زیر پوست سر به دلیل زایمان دشوار
- سپسیس یا عفونت خون
- ناهنجاری گلبول های قرمز خون
- انسداد مجرای صفراوی یا روده
- ناسازگاری رزوس، زمانی رخ می دهد که مادر و نوزاد گروه خونی متفاوت داشته باشند، در این حالت آنتی بادی های مادر به گلبول های قرمز نوزاد حمله می کنند
- تعداد بالای گلبول های قرمز خون که در نوزادان کوچک تر و دو قلوها شایع تر است
- کمبود آنزیم
- عفونت های باکتریایی یا ویروسی
- کم کاری تیروئید
- هپاتیت یا التهاب کبد
- هیپوکسی یا سطح پایین اکسیژن
- برخی عفونت ها از جمله سفلیس و سرخچه
عوامل خطر زای زردی نوزادان
عوامل خطر زای شایع برای زردی نوزادان عبارتند از :
- تولد زودرس : در نوزادان نارس کبد به اندازه کافی رشد نکرده و فیلتر و دفع بیلی روبین در آن ها کندتر انجام می شود
- تغذیه با شیر مادر : نوزادانی که مواد مغذی یا کالری کافی از شیر مادر دریافت نمی کنند یا دچار کم آبی می شوند بیشتر در معرض ابتلا به زردی هستند
- ناسازگاری رزوس : زمانی که مادر و نوزاد گروه خونی متفاوت داشته باشند، آنتی بادی های بدن مادر از جفت عبور کرده، به گلبول های قرمز جنین حمله می کنند و باعث تجزیه سریع آن ها می شوند
- کبودی در هنگام تولد : این مسئله می تواند باعث تجزیه سریع تر گلبول های قرمز خون و در نتیجه افزایش سطح بیلی روبین شود
علائم زردی نوزادان
شایع ترین علامت زردی نوزادان، زردی پوست و سفیدی چشم است. این علامت معمولا از سر شروع شده و به قفسه سینه، شکم، دست ها و پاها گسترش می یابد.
برخی دیگر از علائم عبارتند از :
- خواب آلودگی
- مدفوع کم رنگ، کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند باید مدفوع زرد مایل به سبز داشته باشند در حالی که مدفوع کودکانی که با شیر خشک تغذیه می شوند باید به رنگ خردلی مایل به سبز باشد
- مکیدن یا تغذیه ضعیف
- ادرار تیره، ادرار نوزاد باید بی رنگ باشد
برخی علائم زردی شدید در نوزادان عبارتند از :
- زردی شکم یا دست و پا
- خواب آلودگی
- عدم افزایش وزن
- تغذیه ضعیف
- تحریک پذیری
تشخیص زردی نوزادان
پزشکان توصیه می کنند همه نوزادان قبل از مرخص شدن از بیمارستان و همچنین 3 تا 5 روز بعد از تولد (که سطح بیلی روبین به بالاترین حد خود می رسد) آزمایش زردی بدهند.
پزشک معمولا تنها با معاینه ظاهری نوزاد زردی را تشخیص می دهد، با این حال شدت زردی با اندازه گیری سطح بیلی روبین در خون مشخص می شود. سطح بیلی روبین را می توان از طریق آزمایش خون SBR یا دستگاه بیلی روبین متر پوستی بررسی کرد که میزان تابش نور خاصی از پوست را اندازه گیری می کند.
اگر زردی نوزاد بیش از 2 هفته ادامه داشته باشد ممکن است نیاز به انجام آزمایش خون و آزمایش ادرار بیشتر برای بررسی بیماری های زمینه ای باشد.
با این حال در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند اگر حال عمومی آن ها خوب است، تغذیه خوبی دارند و به طور طبیعی وزن اضافه می کنند احتمالا مشکل خاصی وجود ندارد.
درمان زردی نوزادان
درمان زردی خفیف در نوزادان معمولا غیر ضروری است و این بیماری در عرض 2 هفته خود به خود بر طرف می شود اما اگر نوزاد زردی شدید داشته باشد ممکن است برای کاهش سطح بیلی روبین در جریان خون نیاز به بستری شدن در بیمارستان باشد.
در برخی موارد کمتر شدید احتمالا نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست و می توان در منزل به درمان نوزاد ادامه داد.
برخی گزینه های درمانی برای زردی شدید عبارتند از :
1. نور درمانی
در این تکنیک کودک زیر نور مخصوص قرار می گیرد که توسط یک محافظ پلاستیکی پوشانده شده تا نور ماوراء بنفش را فیلتر کند. نور ساختار مولکول های بیلی روبین را دست کاری می کند تا بدن بتواند آن ها را دفع کند.
2. تبادل خون
در این روش درمانی خون نوزاد بارها و بارها از بدن خارج شده و با خون اهدایی جایگزین می شود. این روش تنها در صورتی استفاده می شود که نور درمانی موثر نباشد زیرا برای انجام آن نیاز است نوزاد در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان بستری شود.
3. ایمونوگلوبولین داخل وریدی
در موارد ناسازگاری رزوس ممکن است تزریق ایمونوگلوبولین انجام شود که نوعی پروتئین در خون است و سطح آنتی بادی های مادر را که به گلبول های قرمز خون نوزاد حمله می کنند کاهش می دهد.
اگر زردی به دلایل دیگر ایجاد شده باشد ممکن است به جراحی یا درمان دارویی نیاز باشد.
عوارض زردی نوزادان
زردی درمان نشده ممکن است به عوارض زیر منجر شود :
1. انسفالوپاتی بیلی روبین حاد
وضعیتی است که در اثر تجمع بیلی روبین در مغز ایجاد می شود زیرا بیلی روبین برای سلول های مغزی سمی است.
علائم این عارضه در نوزادان مبتلا به زردی شامل تب، بی حالی، گریه شدید، تغذیه ضعیف و قوس شدن بدن یا گردن است و اقدام فوری به درمان آن ممکن است از آسیب بیشتر جلوگیری کند.
2. کرن ایکتروس (زردی هسته ای)
نوعی سندرم بالقوه کشنده است و در مواردی که انسفالوپاتی بیلی روبین حاد باعث آسیب دائمی مغز شود رخ می دهد.
سایر عوارض جدی اما نادر زردی در نوزادان شامل ناشنوایی و فلج مغزی می باشد.
پیشگیری از زردی نوزادان
بهترین راه برای کاهش احتمال ابتلای نوزاد به زردی این است که از تغذیه کافی او اطمینان حاصل شود.
نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند در هفته اول زندگی باید روزانه 8 تا 12 مرتبه شیر بخورند، در حالی که کودکانی که با شیر خشک تغذیه می شوند باید هر 2 تا 3 ساعت یک بار 30 تا 60 سی سی شیر خشک مصرف کنند.
منبع: medicalnewstoday
