یبوست در نوزادان شیر خوار چیست؟

یبوست در نوزادان شیر خوار (به انگلیسی: Constipation in breastfed babies) یکی از مشکلات آزار دهنده در نوزادان است که مشکلاتی را برای نوزاد و صد البته والدین او ایجاد می کند.

همان طور که می دانید وضعیت و طبیعت اجابت مزاج در نوزادان با هم تفاوت دارد و همه آن ها به دفعات یکسان در طول روز اجابت مزاج ندارند، با همه این ها گاهی علائمی وجود دارد که نشان می دهد نوزاد شیر خوار به یبوست دچار شده و لازم است برای رفع آن اقدام شود.

در ادامه قصد داریم درباره یبوست در نوزادان شیر خوار و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

یبوست در نوزادان شیر خوار چیست؟

شیر مادر از مواد بسیار مغذی و مناسب برای نوزادان است که هضم آن برای سیستم گوارش نوزاد آسان بوده و یک ملین طبیعی محسوب می شود. به همین دلیل نوزادانی که تنها با شیر مادر تغذیه می شوند به ندرت ممکن است دچار یبوست شوند، اگرچه این مسئله بعید نیز نمی باشد.

به طور کلی هر نوزاد، حتی نوزادانی که تنها با شیر مادر تغذیه می شوند، روتین متفاوتی برای اجابت مزاج خود دارند که گاهی این روتین دچار مشکل شده و مادر به یبوست فرزند خود مشکوک می شود.

اما چگونه می توان از این مسئله مطمئن شد و برای درمان آن لازم است چه اقداماتی انجام شود؟

علائم یبوست در نوزادان شیر خوار

اولین نکته ای که والدین باید به آن توجه داشته باشند این است که چطور متوجه یبوست نوزاد خود شوند. بر خلاف تصور، تعداد دفعات اجابت مزاج یا حتی زور زدن و صدا در آوردن نوزاد نشانه دقیق یبوست نمی باشد.

از سوی دیگر بسیاری از نوزادان هنگام اجابت مزاج وضعیتی دارند که گویی در حال هل دادن چیزی هستند، شاید به این دلیل که از عضلات شکم برای کمک به دفع مدفوع استفاده می کنند.

همچنین از آن جا که زمان زیادی را به پشت خود می خوابند و نیروی جاذبه به دفع بهتر آن ها کمکی نمی کند ممکن است تلاش بیشتری برای دفع داشته باشند.

برخی نشانه های دقیق تر یبوست در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند عبارتند از :

سفت شدن و ورم کردن شکم
مدفوع سفت و سنگ ریزه مانند
گریه کردن هنگام اجابت مزاج
شیر نخوردن نوزاد
مدفوع سفت و خونی که ممکن است به علت پاره شدن مقداری از بافت مقعد حین دفع مدفوع سفت باشد

علت یبوست در نوزادان شیرده

نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌ شوند اغلب از غذاهای جامد استفاده نمی کنند و به همین دلیل تقریبا تا 6 ماهگی یبوست ندارند.

برخی مواد غذایی که ممکن است باعث بروز یبوست شوند عبارتند از :

غلات برنج : برنج، آب موجود در روده را جذب و مدفوع را سفت می کند. بنابراین اگر نوزاد علائم یبوست داشته باشد بهتر است به جای برنج از بلغور جو دو سر یا غلات جو استفاده شود
شیر گاو : مصرف شیر گاو معمولا حدود یک سالگی آغاز می شود
موز : این میوه یکی دیگر از عوامل شایع بروز یبوست در نوزادان است. بهتر است این میوه به صورت پوره با مقداری آب یا آب میوه صد درصد طبیعی مخلوط شود
رژیم غذایی کم فیبر : پاستای سفید و نان ها مواد غذایی کم فیبر هستند و کمبود فیبر در بدن ممکن است دفع مدفوع را برای کودک دشوارتر باشد

سایر مواردی که ممکن است باعث بروز یبوست شوند عبارتند از :

عدم مصرف مایعات کافی : سعی کنید قبل از دادن غذای جامد به نوزاد، ابتدا به او شیر دهید زیرا مایعات به دفع راحت تر مدفوع کمک می کنند
استرس و فشار : مواردی همچون سفر، گرما، حرکت و موارد مشابه برای کودک استرس زا بوده و می توانند باعث یبوست شوند
بیماری : به عنوان مثال حشرات معده می توانند موجب استفراغ و اسهال شده که کم آبی بدن و یبوست را به دنبال دارد. حتی بیماری مانند سرما خوردگی نیز اشتهای نوزاد را کاهش داده و به دلیل گرفتگی بینی، شیر خوردن را برایش دشوار کند. به طور کلی مصرف مایعات کمتر به معنای افزایش احتمال یبوست است
مشکلات پزشکی : مشکل و اختلالات پزشکی مانند وجود ناهنجاری در دستگاه گوارش ممکن است باعث یبوست شود، اگرچه این مسئله نادر است

جدول زمانی اجابت مزاج برای نوزاد شیر خوار

میزان اجابت مزاج در نوزادان بر حسب سن و رژیم غذایی مورد استفاده متفاوت است. در ادامه یک نمونه جدول زمانی دفع مدفوع برای نوزادان شیر خوار آورده ایم که از بیمارستان کودکان سیاتل تهیه شده است :

روز اول تا چهارم

در این دوره نوزاد تقریبا یک بار در روز مدفوع می کند که رنگ آن از سبز تیره / سیاه اندکی به سبز تیره / قهوه ای تغییر می کند و با شیر خوردن شل تر می شود.

روزهای پنجم تا سی ام

در این دوره نوزاد حدود 3 تا 8 بار یا بیشتر در طول روز مدفوع می کند که رنگ آن از سبز تیره / سیاه اندکی به سبز تیره / قهوه ای تغییر می کند و با شیر خوردن شل تر و رنگ آن زردتر می شود.

ماه اول تا شش ماهگی

بدن نوزاد از سن حدود یک ماهگی تقریبا تمام شیر مادری که می نوشد را جذب می کند و ممکن است هر روز مقداری مدفوع نرم یا هر چند روز یک بار مدفوع نرم داشته باشد.

برخی نوزادان تا دو هفته نیز مدفوع نمی کنند و این مسئله می تواند طبیعی است.

شش ماهگی به بعد

زمانی که کودک شروع به خوردن غذاهای جامد (حدود 6 ماهگی) و شیر گاو (حدود یک سالگی) می کند ممکن است دفعات اجابت مزاج بیشتری داشته باشد زیرا سیستم گوارشی کودک هنوز به طور کامل بالغ نشده و باید نحوه هضم همه مواد غذایی جدید را یاد بگیرد.

از سوی دیگر در این دوره ممکن است کودک دچار یبوست شود زیرا برخی مواد غذایی به طور طبیعی یبوست زا هستند. همچنین هضم شیر گاو حتی برای برخی سیستم های گوارشی بالغ نیز دشوار است.

درمان یبوست نوزادان شیر خوار

برای پیشگیری و درمان یبوست نوزادان شیر خوار به نکات زیر توجه داشته باشید :

اگر کودک مصرف غذاهای جامد را شروع کرده، لازم است فیبر بیشتری به رژیم غذایی او اضافه شود و به جای برنج از جو که حاوی فیبر بیشتر است استفاده شود. همچنین زمانی که کودک شروع به مصرف میوه و سبزیجات می کند بهتر است خوراکی های سرشار از فیبر مانند پوره آلو و نخود فرنگی انتخاب شود
پاهای کودک را طوری به جلو و عقب حرکت دهید که گویی در حال دوچرخه سواری است
نوزاد را روی شکم بخوابانید و چند اسباب بازی جذاب با فاصله کمی دورتر برایش قرار دهید. سپس او را تشویق کنید تا به آن ها برسد. حرکت و فعالیت می تواند حرکات روده را افزایش دهد
ماساژ شکم انجام دهید، به این صورت که با دست خود ناحیه زیر ناف نوزاد را حدود یک دقیقه به آرامی و با حرکات دورانی ماساژ دهید

آیا تغذیه مادر می تواند روی یبوست نوزاد شیر خوار تاثیر بگذارد؟

به طور کلی مادران شیرده لازم نیست از هیچ نوع ماده غذایی اجتناب کنند مگر این که بدن کودک واکنش منفی واضحی نسبت به خوراکی خاصی نشان دهد.

توجه داشته باشید گاز و فیبر و همچنین اسید موجود در غذاهای اسیدی مانند مرکبات و گوجه فرنگی از شیر مادر به نوزاد منتقل نمی شوند و مادر شیرده می تواند تقریبا هر غذایی را در حد اعتدال مصرف کند.

از سوی دیگر به نظر می رسد آن چه که مادر می خورد یا می نوشد باعث تحریک جریان شیر نمی شود بلکه توانایی کودک در مکیدن است که جریان شیر را افزایش می دهد. به علاوه شیر مادر از آن چه در جریان خون است (نه از مواد داخل دستگاه گوارش) ساخته می شود.

با این حال مهم است مادران شیرده به خاطر سلامتی خودشان هم که شده در دوران شیردهی از یک رژیم غذایی مغذی و متعادل استفاده کنند.