خروسک چیست؟

خروسک (به انگلیسی: Croup) نوعی بیماری التهابی و اغلب ویروسی است که حنجره و نای را درگیر کرده و معمولا در کودکان کم سن و سال دیده می شود.

این بیماری با علائم متمایزی همچون سرفه پارس مانند، درجات مختلف انسداد مجاری تنفسی و گرفتگی صدا مشخص می شود و بیماری های عفونی مختلف ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند.

در ادامه قصد داریم درباره خروسک و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

خروسک چیست؟

بیماری خروسک نوعی بیماری التهابی است که باعث ایجاد ورم و التهاب در اطراف تارهای صوتی و نای می شود و علائم متعددی به همراه دارد که بارزترین آن ها سرفه پارس مانند می باشد.

این بیماری ممکن است توسط ویروس ها یا باکتری ها ایجاد شود و علائم آن معمولا طی چند روز برطرف می گردد اما گاهی بیماری به قدری شدت پیدا می کند که نیاز به بستری شدن در بیمارستان می باشد.

انواع خروسک

خروسک با توجه به علت یا علائم خاصی که همراه با سرفه وجود دارد به 2 دسته اصلی طبقه بندی می شود :

1. خروسک ویروسی

خروسک ویروسی شایع ترین نوع این بیماری است و خروسک حاد و اسپاسمی در اغلب موارد توسط عوامل ویروسی ایجاد می شوند.

این موارد علائم بسیار مشابهی دارند و تشخیص آن ها از هم دشوار است اما برخی محققان معتقدند خروسک اسپاسمی ممکن است با عوامل آلرژی زا مانند گرده یا نیش زنبور در ارتباط باشد یا در اثر واکنش آلرژیک به آنتی ژن های ویروسی (نه نتیجه مستقیم یک عفونت ویروسی) رخ دهد.

2. خروسک باکتریایی

این نوع خروسک توسط عفونت های باکتریایی ایجاد می شود و بسیار کمتر از خروسک ویروسی شیوع دارد.

این نوع خروسک به انواع تراکئیت باکتریایی، لارنگوتراکئوبرونشیت (LTB)، LTBP و دیفتری حنجره تقسیم می شود.

علائم خروسک

علامت اصلی خروسک، سرفه پارس مانند است که ممکن است به صورت ناگهانی در طول شب شروع شود.

همچنین ممکن است کودک از چند روز قبل از شروع سرفه دچار آب ریزش بینی، گلو درد، احتقان و تب خفیف شود. این عارضه معمولا شدید نیست و علائم آن کمتر از یک هفته ادامه دارد.

علائم این بیماری در 85 درصد از کودکانی که به اورژانس مراجعه می کنند خفیف است. خروسک شدید به ندرت رخ می دهد و کمتر از 1 درصد موارد را شامل می شود. گاهی به دلیل ورم بخش بالای نای در موارد شدید مشکلات تنفسی ایجاد می شود.

سایر علائم می تواند شامل موارد زیر باشد :

تنفس پر سر و صدا یا صدای خش دار هنگام تنفس
خشن شدن گلو
سایر مشکلات حین تنفس
حرکت بیش از حد قفسه سینه هنگام تنفس
بثورات
قرمزی چشم
ورم غدد لنفاوی
کم آبی بدن
پایین بودن سطح اکسیژن
کبود شدن پوست در انگشتان دست، انگشتان پا، لاله گوش، نوک بینی، لب ها، زبان و داخل گونه
به ندرت تب شدید

عوارض شایع خروسک شامل ذات الریه، ادم ریوی و تراکئیت باکتریایی می باشد.

علت خروسک

خروسک ممکن است به دلایل مختلف رخ دهد که عبارتند از :

خروسک ویروسی

انواع 1، 2 و 3 ویروس پارا آنفلوآنزای انسانی 80 درصد از کل موارد خروسک را تشکیل می دهد.

ویروس پارا آنفلوآنزای انسانی 1 (HPIV-1) شایع ترین علت ایجاد کننده خروسک است. نوع 4 با علائم خفیف تری همراه می باشد اما به خوبی شناخته نشده است.

سایر ویروس هایی که ممکن است باعث بروز خروسک شوند عبارتند از :

ویروس تنفسی سین سیشیال
متاپنومو ویروس
آنفلوآنزای A و B
آدنو ویروس
کرونا ویروس
مایکو پلاسما

عفونت ویروسی معمولا دوره زیر را طی می کند تا به خروسک تبدیل شود :

ویروس ابتدا بینی و گلو را آلوده می کند
سپس به پشت گلو و به سمت حنجره و نای گسترش می یابد
با تشدید عفونت بخش بالای نای متورم می شود
سپس فضای ورود هوا به ریه ها تنگ می شود
کودکان در این مرحله با تنفس سریع تر و عمیق تر کمبود اکسیژن را جبران می کنند که به علائم خروسک منجر می شود
با دشوار شدن تنفس، کودک ممکن است بی قرار یا مضطرب شود. این بی قراری گلو را تنگ کرده، مشکلات تنفسی را افزایش می دهد و آشفتگی کودک نیز تشدید می شود
تلاش برای تنفس سریع تر باعث خستگی کودک می شود به گونه ای که قادر نیست راحت نفس بکشد

خروسک دارای نشانه های ژنتیکی نیز می باشد. هر دو نوع خروسک اسپاسمی و حاد در مواردی که سابقه خانوادگی خروسک وجود داشته باشد بیشتر رخ می دهند. خطر خروسک اسپاسمی ممکن است با حمله قبلی افزایش پیدا کند.

خروسک باکتریایی

عفونت باکتریایی معمولا همان نواحی که ویروس ها روی آن ها اثر می گذارند را درگیر می کند اما معمولا شدیدتر بوده و درمان آن متفاوت می باشد.

خروسک باکتریایی در اکثر موارد به دلیل عفونت باکتریایی ثانویه ناشی از استافیلوکوکوس اورئوس رخ می دهد.

سایر باکتری هایی که ممکن است در بروز این بیماری نقش داشته باشند شامل استرپتوکوک پیوژنز، استرپتوکوک پنومونیه، هموفیلوس آنفلوانزا و موراکسلا کاتارالیس می باشند.

تشخیص خروسک

تشخیص می تواند نوع و شدت خروسک را تعیین کند. این بیماری به احتمال زیاد در نوزادان، کودکان خردسال و به طور کلی گروه سنی بین 3 ماه تا 6 سال رخ می دهد.

از آن جا که مجاری تنفسی در کودکان و نوجوانان بزرگ تر فضای بیشتری دارد، ورم و التهاب دستگاه تنفسی فوقانی معمولا باعث بروز علائم خروسک نمی شود. با این حال کودکان بالای 6 سال نیز به ندرت ممکن است به این عارضه دچار شوند.

برای ارزیابی شدت خروسک می توان از سیستم درجه بندی زیر استفاده کرد :

سطح 0 تا 2 (خفیف)

علائم شامل موارد زیر می باشد :

سرفه پارس مانند گاه به گاه
انسداد متناوب یا عدم انسداد مجاری تنفسی
عدم انقباض دیواره قفسه سینه یا سیانوز
ظاهر فیزیکی طبیعی

سطح 3 تا 5 (متوسط)

علائم شامل موارد زیر می باشد :

سرفه پارس مانند
تنفس پر سر و صدا یا صدای خش دار هنگام تنفس در حالت استراحت
انقباض نسبی دیواره قفسه سینه
بی قراری و آشفتگی که دائمی نیست
کودک هنوز نسبت به مراقب و محیط اطراف خود واکنش نشان می دهد

سطح 6 تا 11 (شدید)

علائم شامل موارد زیر می باشد :

سرفه پارس مانند مکرر
انسداد مجاری تنفسی قابل توجه هنگام استراحت
انقباض قابل توجه قفسه سینه
آشفتگی، ناراحتی و بی حالی شدید
ضربان قلب سریع با علائم انسدادی شدید

سطح 12 تا 17 (نارسایی تنفسی قریب الوقوع)

علائم شامل موارد زیر می باشد :

سرفه پارس مانند که چندان قابل توجه نیست
انسداد قابل شنیدن در هنگام استراحت که گاهی صدای آن به سختی شنیده می شود
انقباض دیواره قفسه سینه
بی حالی یا کاهش سطح هوشیاری
تیره شدن پوست در اثر کمبود اکسیژن

آیا خروسک مسری است؟

خروسک معمولا توسط ویروس هایی ایجاد می شود که می توانند با عطسه یا سرفه و از طریق مخاط و قطرات تنفسی در هوا پخش شوند. کودکان مبتلا احتمالا تا 3 روز بعد از شروع بیماری یا تا زمانی که تب آن ها برطرف شود می توانند بیماری را به دیگران منتقل کنند.

لازم به ذکر است عفونت ویروسی که ممکن است در یک کودک خردسال به خروسک منجر شود در کودکان بزرگ تر یا افراد بزرگسال می تواند تنها سرفه یا گلو درد ایجاد کند و بعید است مشکلات تنفسی خروسک به همراه داشته باشد.

با این حال در موارد نادر علائم خروسک در نوجوانان و بزرگسالان نیز دیده شده است.

درمان خروسک

خروسک در اکثر موارد خفیف بوده و می توان آن را در منزل درمان کرد. در این صورت ممکن است تحت نظر پزشک نیاز به مصرف یک دوز دگزامتازون خوراکی باشد و پزشک درباره نحوه کنترل علائم و زمان مراجعه به اورژانس (در صورت نیاز) با والدین صحبت خواهد کرد.

در موارد شدید نیاز است به پزشک مراجعه کرده و گاه کودک در بیمارستان بستری خواهد شد.

دارو درمانی

مشخص شده مصرف یک دوز تنها دگزامتازون خوراکی (نوعی داروی کورتون) در کودکان مبتلا به خروسک خفیف نیاز به مراقبت های پزشکی طی 7 تا 10 روز آینده را کاهش می دهد.

اگر کودک بسیار کم سن است، شرایط سلامتی خاص دارد یا بسیار بیمار به نظر می رسد ممکن است نیاز به معاینه کامل پزشکی قبل از تجویز هر گونه دارو باشد.

داروهای استروئیدی اگرچه طول دوره بیماری را کاهش نمی دهند اما دارای اثرات ضد التهابی هستند و به احتمال زیاد از شدت مشکلات تنفسی می کاهند.

مراقبت های خانگی

والدین می توانند با انجام برخی اقدامات ساده در منزل علائم این بیماری را کنترل کنند.

در درجه اول لازم است آرامش خود را حفظ کنند زیرا کودک مبتلا به خروسک به سادگی ناراحت می شود و گریه می تواند علائم بیماری اش را تشدید کند.

زمانی که تنفس کودک با سر و صدا همراه است بهتر است او را در وضعیت عمودی قرار دهند.

در صورت مشاهده علائم زیر حتما به پزشک مراجعه شود :

تنفس به سختی انجام شود
رنگ پوست کودک بسیار رنگ پریده یا کبود شود
کودک دچار آشفتگی، توهم یا بی قراری باشد
جناغ سینه کودک هنگام تنفس به عقب کشیده شود
دمای بدن کودک بالا باشد و آب دهانش سرازیر شود
کودک علاوه بر مشکلات تنفسی به شدت تحریک پذیر شده باشد

خروسک معمولا طی 48 ساعت برطرف می شود، اگرچه گاهی بعد از این مدت علائم عفونت دستگاه تنفسی فوقانی ادامه دارد. در صورت ظاهر شدن هر یک از علائم زیر بعد از این مدت لازم است به پزشک مراجعه شود :

علائم تنفسی تشدید شود، مانند تنفس سریع، تلاش برای تنفس بهتر، کشیده شدن عضلات قفسه سینه یا گردن در هر بار نفس کشیدن
آشفتگی یا بی قراری کودک
رنگ پریدگی غیر طبیعی کودک
ادامه یافتن تب بالا حتی بعد از مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن

در صورت مشاهده موارد زیر لازم است با اورژانس تماس گرفته شود :

کبود شدن
بی حالی
تقلای زیاد برای نفس کشیدن
آب از دهان سرازیر باشد و کودک نتواند آن را قورت دهد

اقدامات زیر در بیمارستان می تواند در تسکین علائم متوسط تا شدید خروسک موثر باشد :

اکسیژن درمانی : برای کودکانی که دچار کمبود اکسیژن و مشکلات تنفسی قابل توجه هستند استفاده می شود
اپی نفرین : این مورد تنها برای خروسک شدید نیاز است و تا 30 دقیقه بعد از تزریق، علائم خروسک حاد را بهبود می بخشد
گلوکوکورتیکوئیدها : دگزامتازون، بودزوناید و پردنیزون تا 12 ساعت بعد از درمان موثر است
لوله گذاری : این روش تنها در 1 درصد موارد ابتلا به خروسک که سایر درمان ها، انسداد مجاری تنفسی را بر طرف نکرده و وضعیت کودک رو به وخامت است استفاده می شود

مصرف استامینوفن و ایبوپروفن نیز می تواند به کنترل تب و درد کمک کند. برای رفع تب استفاده از اسفنج مرطوب توصیه می شود.

همچنین لازم است به آب رسانی بدن توجه شود. دستگاه مرطوب کننده هوا یا بخورهای سرد غالبا برای تسکین علائم خروسک استفاده می شوند، اگرچه تاثیر قابل توجهی ندارند.

به علاوه داروهای ضد سرفه و ضد احقان برای تسکین علائم خروسک موثر نیست.

والدین باید توجه داشته باشند اگر علائم ناگهانی در طول شب رخ دهد معمولا خود به خود بر طرف می شود. در این مواقع بهتر است کودک در معرض هوای خنک شبانه قرار بگیرد تا ناراحتی تنفسی خفیفی که ایجاد شده رفع شود.

در درمان خروسک ویروسی از آنتی بیوتیک استفاده نمی شود مگر این که عفونت باکتریایی ثانویه نیز وجود داشته باشد.