عفونت گوش (به انگلیسی: Ear infection) نوعی عفونت باکتریایی یا ویروسی در گوش میانی است که باعث التهاب و تجمع مایعات در فضای داخلی گوش شده و معمولا با درد همراه می باشد.
این عارضه بسیار شایع است. گفته شده حدود 75 درصد کودکان قبل از رسیدن به 3 سالگی حداقل یک بار آن را تجربه می کنند و این عارضه شایع ترین علت مراجعه کودکان به پزشک می باشد.
در ادامه قصد داریم درباره عفونت گوش در کودکان و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
عفونت گوش چیست؟
عفونت گوش ویروسی یا باکتریایی معمولا در گوش میانی رخ می دهد که اغلب با درد، التهاب و تجمع مایعات همراه می باشد. این عفونت به نام های مختلف همچون اوتیت میانی ترشحی، عفونت گوش میانی یا اوتیت میانی سروز نیز شناخته شده است.
گوش میانی فضایی پر از هوا است که در پشت پرده گوش قرار دارد و دارای استخوان های ارتعاشی می باشد که صدای دریافتی از خارج گوش را به سیگنال های معنا دار برای مغز تبدیل می کنند.
عفونت گوش یک عارضه دردناک محسوب می شود زیرا التهاب و تجمع مایعات به پرده گوش فشار وارد می کنند. به علاوه دارای دو نوع حاد و مزمن می باشد که در صورت مزمن بودن ممکن است آسیب های دائمی به گوش وارد کند.
لازم به ذکر است عفونت گوش در پسر بچه ها شایع تر از دختر بچه ها است و در اکثر موارد بدون درمان بهبود می یابد. خوشبختانه واکسیناسیون کودکان در برابر آنفلوآنزا می تواند از بروز این عفونت پیشگیری کند.
علائم عفونت گوش
علائم عفونت گوش در بزرگسالان ساده است و این افراد معمولا درد و فشار در گوش، وجود مایع در گوش و کاهش شنوایی را تجربه می کنند اما کودکان معمولا با طیف گسترده تری از علائم مواجه می شوند.
برخی علائم عفونت گوش در کودکان عبارتند از :
- احساس کشیده شدن گوش
- گوش درد به خصوص هنگام دراز کشیدن
- مشکلات خواب
- گریه بیش از حد
- از دست دادن تعادل
- مشکل شنوایی
- تب
- بی اشتهایی
- سردرد
انواع عفونت گوش
به طور کلی عفونت گوش به 3 دسته تقسیم می شود که عبارتند از :
1. اوتیت میانی حاد
این نوع شایع ترین و جدی ترین نوع عفونت گوش است که در آن گوش میانی عفونی و متورم شده و مایعات در پشت پرده گوش گیر می افتند. این عارضه ممکن است با تب همراه باشد.
2. اوتیت میانی با افیوژن
بعد از این که عفونت گوش روند خود را طی کرد ممکن است مقداری مایع در پشت پرده گوش باقی بماند. فرد مبتلا به این نوع احتمالا علائمی تجربه نمی کند اما پزشک می تواند وجود مایعات باقی مانده در گوش را تشخیص دهد.
3. اوتیت میانی مزمن همراه با افیوژن
این نوع عفونت گوش به مایعاتی اشاره دارد که به صورت مکرر به گوش میانی بر می گردند، خواه عفونت رخ دهد یا ندهد. این مسئله باعث کاهش توانایی مقابله با سایر عفونت ها شده و روی شنوایی فرد اثر منفی می گذارد.
علت عفونت گوش
عفونت گوش اغلب با سرماخوردگی، آنفلوآنزا یا واکنش های آلرژیک بدن شروع می شود. این موارد باعث می شود مخاط در سینوس ها افزایش یافته و لوله یا شیپور استاش با سرعت آهسته تری مایعات را پاکسازی کند. همچنین باعث التهاب مجاری بینی، گلو و لوله استاش خواهد شد.
لوله استاش چیست؟
لوله استاش لوله باریکی است که گوش میانی را به پشت گلو وصل می کند و انتهای آن به منظور تنظیم فشار هوا در گوش میانی، فراهم سازی مجدد هوا برای ناحیه و تخلیه ترشحات طبیعی باز و بسته می شود.
ابتلا به عفونت تنفسی یا آلرژی ممکن است باعث مسدود شدن لوله استاش شده و به تجمع مایعات در گوش میانی منجر شود. در صورت آلوده شدن مایعات به عوامل باکتریایی عفونت گوش رخ می دهد.
لوله استاش در کودکان خردسال، کوچک تر و افقی تر از کودکان بزرگ تر و بزرگسالان می باشد، به همین دلیل احتمال تجمع مایع در لوله و ابتلا به عفونت گوش در این گروه بیشتر است.
آدنوئید چیست؟
آدنوئید یا لوزه سوم بافت نرمی است که در پشت حفره بینی قرار دارد. این اندام به باکتری ها و ویروس هایی که قصد ورود به گوش دارند واکنش نشان می دهد و در فعالیت سیستم ایمنی نقش دارد.
لوزه سوم گاهی باکتری ها را به دام می اندازد که نتیجه آن بروز عفونت و التهاب در لوله استاش و گوش میانی می باشد. از آن جا که این اندام نزدیک دهانه لوله استاش قرار گرفته، در صورت ورم کردن ممکن است باعث مسدود شدن لوله استاش شود.
لازم به ذکر است اندازه لوزه سوم در کودکان بزرگ تر از بزرگسالان می باشد و به همین دلیل کودکان بیشتر در معرض بروز عفونت گوش قرار دارند.
تشخیص عفونت گوش
تشخیص عفونت گوش معمولا با توجه به علائم ظاهر شده انجام می شود. برای این منظور پزشک از ابزاری به نام اتوسکوپ استفاده کرده و وجود مایعات در پشت پرده گوش را بررسی می کند.
گاهی از اتوسکوپ پنوماتیک برای تشخیص عفونت گوش استفاده می شود، این دستگاه با آزاد کردن هوا به داخل گوش کنترل می کند که آیا مایعات در گوش گیر کرده اند یا خیر. وجود هر گونه مایع در پشت پرده گوش باعث می شود این پرده کمتر از حد طبیعی خود حرکت کند.
در صورتی که پزشک از تشخیص خود مطمئن نباشد ممکن است از روش های دیگر برای تایید تشخیص استفاده کند، از جمله :
1. تمپانومتری
در این تکنیک پزشک از ابزاری خاص برای تنظیم فشار داخل مجرای گوش استفاده می کند. دستگاه حرکت پرده گوش را اندازه گیری کرده و به این ترتیب پزشک قادر است فشار در گوش میانی را تخمین بزند.
2. بازتاب سنجی صوتی
در این تکنیک از بازتاب صدا برای تشخیص استفاده می شود، به این صورت که میزان صوتی که اکو می شود میزان تجمع مایع را نشان می دهد. گوش سالم قسمت عمده صدا را جذب اما گوش عفونی بیشتر امواج صوتی را منعکس می کند.
3. تیمپانوسنتز
اگر استفاده از تکنیک های درمانی مختلف برای برطرف کردن عفونت گوش اثر بخش نباشد پزشک ممکن است از این روش استفاده کند که طی آن یک سوراخ کوچک در پرده گوش ایجاد و مقدار کمی از مایع گوش داخلی تخلیه می شود تا برای بررسی علت عفونت به آزمایشگاه ارسال شود.
درمان عفونت گوش
نوزادان کمتر از 6 ماه برای پیشگیری از گسترش عفونت به درمان آنتی بیوتیکی نیاز دارند که در اکثر موارد آموکسی سیلین می باشد.
برای کودکان 6 ماهه تا 2 ساله معمولا توصیه می شود والدین بدون خوراندن آنتی بیوتیک، وضعیت کودک را کنترل کنند و در صورت بروز علائم عفونت شدید به پزشک اطلاع دهند.
به طور کلی عفونت گوش اغلب بدون درمان برطرف می شود و ممکن است تنها به داروی ضد درد نیاز داشته باشد. داروهای آنتی بیوتیک تنها در موارد شدید یا طولانی تجویز می شوند. به همین دلیل توصیه شده والدین در موارد زیر تنها وضعیت کودک را زیر نظر بگیرند و از دارو استفاده نکنند :
- کودکان 6 تا 23 ماهه که دچار درد گوش داخلی خفیف در یک گوش به مدت کمتر از 48 ساعت هستند و دمای بدن آن ها کمتر از 39 درجه سانتی گراد است
- کودکان 2 ساله به بالا که درد گوش داخلی خفیف در یک یا هر دو گوش به مدت کمتر از 48 ساعت دارند و دمای بدن آن ها کمتر از 39 درجه سانتی گراد است
در مود کودکان بالای 2 سال معمولا آنتی بیوتیک تجویز نمی شود زیرا استفاده بیش از حد این دسته داروها می تواند مقاومت آنتی بیوتیکی ایجاد کند که درمان عفونت های جدی را دشوار خواهد کرد.
برای عفونت های مداوم می توان از داروهای ضد درد همچون استامینوفن، ایبوپروفن یا قطره گوش استفاده کرد، این موارد به تسکین ناراحتی و کاهش تب کمک می کنند. کمپرس گرم مانند حوله داغ نیز می تواند برای تسکین علائم گوش آسیب دیده مفید باشد.
اگر عفونت گوش به صورت دوره های مکرر طی چند ماه یا یک سال ادامه داشته باشد پزشک ممکن است از تکنیک درمانی میرنگوتومی استفاده کند.
در این روش ابتدا یک برش کوچک در پرده گوش ایجاد شده و مایعات تجمع یافته آزاد می شوند. سپس یک لوله میرنگوتومی بسیار کوچک در ناحیه قرار داده می شود تا به خارج شدن هوا از گوش میانی کمک کرده و از تجمع بیشتر مایعات جلوگیری کند. این لوله به مدت 6 تا 12 ماه در ناحیه می ماند.
پیشگیری از عفونت گوش
عفونت گوش به خصوص در کودکان بسیار شایع است و همان طور که قبلا گفتیم این مسئله به دلیل سیستم ایمنی نارس و تفاوت آناتومی گوش کودکان و بزرگسالان می باشد.
در واقع هیچ راه تضمینی برای جلوگیری از عفونت گوش وجود ندارد اما موارد زیر می تواند خطر ابتلا را تا حدی کاهش دهد :
- کودکانی که واکسینه شده اند کمتر به عفونت گوش مبتلا می شوند. بهتر است درباره واکسیناسیون مننژیت، پنوموکوک و آنفلوآنزا با پزشک مشورت کنید
- دست های خود و کودک تان را به طور مرتب بشویید. این کار از سرایت باکتری ها به کودک جلوگیری کرده و از بروز سرماخوردگی و آنفلوآنزا پیشگیری می کند
- از قرار دادن کودک در معرض دود سیگار دیگران اجتناب کنید. نوزادانی که اکثر اوقات در معرض دود سیگار هستند بیشتر به عفونت گوش دچار می شوند
- در صورت امکان به نوزاد خود شیر مادر بدهید، این کار به تقویت سیستم ایمنی او کمک می کند
- هنگام تغذیه نوزاد با شیر خشک او را به گونه ای بنشانید که خطر وارد شدن شیر به گوش وجود نداشته باشد. نگذارید کودک در حالت دراز کشیده از بطری شیر بخورد
- اجازه ندهید فرزندتان با کودکان بیمار بازی کند و سعی کنید میزان تماس او را با گروه های بزرگ کودکان به حداقل برسانید
- از آنتی بیوتیک ها مگر در مواقع ضروری استفاده نکنید. عفونت گوش در کودکانی که طی 3 ماه گذشته دچار عفونت گوش شده اند بیشتر است به خصوص اگر تحت درمان آنتی بیوتیک قرار گرفته باشند
عفونت گوش در برخی کودکان به بخشی از دوران کودکی آن ها تبدیل می شود که اگرچه می تواند دردناک و ناتوان کننده باشد اما مدیریت صحیح آن از بروز مشکلات طولانی مدت جلوگیری خواهد کرد.
منبع: medicalnewstoday
