سرخچه یا سرخجه (به انگلیسی: Rubella) نوعی عفونت ویروسی واگیر دار است که معمولا با علائم خفیف همراه بوده و از طریق قطرات تنفسی به دیگران منتقل می شود.
این بیماری اغلب کودکان بین 5 تا 9 سال را تحت تاثیر قرار می دهد اما بزرگسالان نیز ممکن است به آن دچار شوند. همچنین حدود 25 تا 50 درصد افراد مبتلا هرگز از بیماری خود اطلاع پیدا نمی کنند اما ابتلای خانم های باردار به این بیماری می تواند عواقب ناگواری به دنبال داشته باشد.
در ادامه قصد داریم درباره سرخچه و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سرخچه چیست؟
سرخچه یا سرخک آلمانی نوعی عفونت ناشی از ویروس روبولا است که باعث بثورات قرمز رنگ روی بدن شده و معمولا با تب و ورم غدد لنفاوی همراه می باشد.
این بیماری اغلب در کودکان رخ می دهد و در بسیاری از موارد حتی بدون درمان طی یک هفته بهبود می یابد اما در زنان باردار می تواند به یک بیماری جدی تبدیل و به سندرم سرخچه مادرزادی در جنین منجر شود.
سندرم سرخچه مادرزادی می تواند رشد نوزاد را مختل کرده و باعث نقایص جدی هنگام تولد مانند ناهنجاری های قلبی، ناشنوایی و آسیب مغزی شود.
عفونت سرخچه از طریق تماس با قطرات تنفسی موجود در عطسه یا سرفه فرد مبتلا به دیگران منتقل شود. همچنین اگر فرد سالم بعد از لمس اشیایی که به قطرات تنفسی فرد مبتلا آلوده است به دهان، بینی یا چشم خود دست بزند ممکن است به این بیماری مبتلا شود.
استفاده از غذا یا نوشیدنی فرد مبتلا نیز می تواند آن را به دیگران منتقل کند.
سرخچه قابل پیشگیری است و از سال 1969 که برنامه واکسیناسیون آن در دستور کار سازمان بهداشت قرار گرفته موارد ابتلا به آن تا حد چشمگیری کاهش یافته است اما در بسیاری از نقاط دنیا هنوز افرادی به آن مبتلا می شوند.
علائم سرخچه
علائم سرخچه معمولا به قدری خفیف است که تشخیص آن دشوار می باشد. این علائم اغلب طی 2 تا 3 هفته بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می شوند و بین 3 تا 7 روز ادامه دارند.
شایع ترین علائم سرخچه عبارتند از :
- بثورات صورتی یا قرمز رنگ که از صورت شروع شده و به سمت پایین بدن گسترش می یابد
- تب خفیف معمولا کمتر از 38.3 درجه سانتی گراد
- غدد لنفاوی متورم و حساس
- آب ریزش یا گرفتگی بینی
- سردرد
- درد عضلانی
- قرمزی یا التهاب چشم
اگرچه علائم ممکن است جدی به نظر نرسند اما افرادی که به این بیماری مشکوک هستند باید با پزشک خود مشورت کنند. این مسئله به خصوص در خانم های باردار اهمیت ویژه ای دارد.
سرخچه در موارد نادر می تواند به عفونت گوش و ورم مغز منجر شود. در صورت مشاهده علائم زیر در دوره بیماری یا بعد از آن لازم است بلافاصله به پزشک مراجعه شود :
- سردرد طولانی مدت
- گوش درد
- گرفتگی گردن
علت سرخچه
سرخچه توسط ویروس سرخچه یا روبولا ایجاد می شود که یک ویروس بسیار مسری است و می تواند از طریق تماس نزدیک یا از هوا به دیگران منتقل شود.
فرد مبتلا به سرخچه با عطسه و سرفه کردن قطره های کوچک تنفسی بینی و گلوی خود را در هوا پخش کرده و ویروس با استنشاق این قطرات وارد بدن فرد دیگر می شود.
روش دیگر سرایت ویروس لمس اشیا آلوده به قطرات تنفسی فرد مبتلا می باشد. همچنین می تواند از طریق جریان خون زن باردار به جنین منتقل شود.
افرادی که به این بیماری مبتلا هستند از هفته قبل از ظاهر شدن بثورات پوستی تا حدود 2 هفته بعد از بهبود بثورات قادر به انتقال بیماری هستند، بنابراین حتی زمانی که از بیماری خود مطلع نیستند ناقل بیماری محسوب می شوند.
چه کسانی در معرض ابتلا به سرخچه قرار دارند؟
خوشبختانه با تولید واکسن موثر برای ایجاد ایمنی مادام العمر در برابر سرخچه، امروزه موارد ابتلا به این بیماری نسبت به گذشته کاهش قابل توجهی یافته است اما هنوز در کشورهایی که واکسیناسیون علیه این بیماری انجام نمی شود افراد زیادی درگیر آن هستند.
واکسن سرخچه معمولا در سن 12 تا 15 ماهگی و سپس در سنین 4 تا 6 سالگی به کودکان تزریق می شود، بنابراین نوزادان و کودکان نوپا که هنوز تمام واکسن ها را دریافت نکرده اند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
ابتلا به سرخچه در دوران بارداری نیز چالش های جدی به همراه دارد. برای جلوگیری از عوارض ناشی از سرخچه در دوران بارداری برای بسیاری از زنان باردار آزمایش خون تجویز می شود تا ایمنی بدن آن ها در برابر ویروس سرخچه تایید شود.
خانم های بارداری که واکسن دریافت نکرده اند و حدس می زنند در معرض این ویروس قرار گرفته اند لازم است هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنند.
سرخچه و بارداری
هنگامی که زن باردار به سرخچه مبتلا می شود، ویروس می تواند از طریق جریان خون به بدن جنین منتقل شود که به آن سندرم سرخچه مادرزادی گفته می شود.
این مورد یک وضعیت نگران کننده و جدی است که می تواند به سقط جنین و مرده زایی منجر شود. همچنین ممکن است نقایص مادرزادی در نوزادان به همراه داشته باشد، از جمله :
- تاخیر در رشد
- ناتوانی های ذهنی
- نقایص قلبی
- ناشنوایی
- عملکرد ضعیف اندام ها
زنان در سنین باروری باید قبل از بارداری از ایمنی بدن خود در برابر سرخچه اطمینان حاصل کنند و در صورت نیاز به واکسن، حداقل 28 روز قبل از اقدام به بارداری آن را دریافت کنند.
تشخیص سرخچه
از آن جا که سرخچه بسیار شبیه سایر ویروس هایی عمل می کند که باعث بروز بثورات می شوند، پزشک می تواند از طریق آزمایش خون آن را تشخیص دهد.
در آزمایش خون وجود انواع مختلف آنتی بادی های سرخچه در خون بررسی می شود. آنتی بادی ها پروتئین هایی هستند که مواد مضر مانند ویروس ها و باکتری ها را تشخیص داده و از بین می برند.
نتایج آزمایش خون نشان می دهد که فرد در حال حاضر حامل ویروس است یا بدنش نسبت به آن ایمنی دارد.
درمان سرخچه
سرخچه در اکثر موارد در خانه درمان می شود. احتمالا پزشک به فرد توصیه می کند در رختخواب استراحت کرده و برای تسکین درد و کاهش تب از استامینوفن استفاده کند.
همچنین برای جلوگیری از سرایت بیماری به دیگران لازم است بیمار مدتی در منزل مانده و در محل کار یا مدرسه حاضر نشود.
در مورد زنان باردار مبتلا به سرخچه احتمالا از آنتی بادی های گلوبولین فوق ایمنی که می توانند با ویروس مبارزه کنند استفاده می شود. این تکنیک به کاهش علائم کمک می کند اما این احتمال وجود دارد که نوزاد به سندرم سرخچه مادرزادی مبتلا شود.
در صورت ابتلای نوزاد به این عارضه، نیاز است اقدامات لازم توسط تیم پزشکی مخصوص انجام شود.
پیشگیری از سرخچه
در مورد اکثر افراد، واکسیناسیون روش مطمئن و موثر برای پیشگیری از سرخچه می باشد. واکسن سرخچه معمولا با واکسن های سرخک و اوریون و همچنین واریسلا (ویروس عامل آبله مرغان) ترکیب می شود.
این واکسن ترکیبی اغلب در سنین بین 12 تا 15 ماهگی تزریق شده و در سنین بین 4 تا 6 سال دوز تقویت کننده آن دریافت می شود.
از آن جا که واکسن حاوی دوز کمی از ویروس ها می باشد ممکن است عوارضی همچون تب خفیف و بثورات به دنبال داشته باشد.
افرادی که مطمئن نیستند قبلا به سرخچه مبتلا شده اند یا خیر، به خصوص در موارد زیر بهتر است از ایمنی خود مطمئن شوند :
- زنان در سنین باروری که باردار نیستند
- افرادی که در یک مرکز آموزشی حضور داشته اند
- افرادی که در مراکز پزشکی یا مدارس مشغول به کار هستند
- افرادی که قصد سفر به منطقه ای دارند که در آن جا واکسیناسیون سرخچه انجام نمی شود
واکسن سرخچه معمولا خطرناک نیست اما ویروس موجود در آن ممکن است در برخی افراد واکنش های منفی ایجاد کند. افرادی که به دلیل ابتلا به بیماری های دیگر از سیستم ایمنی ضعیف برخوردار هستند یا قصد دارند طی یک ماه آینده باردار شوند نباید واکسیناسیون انجام دهند.
منبع: healthline
