خار پاشنه (به انگلیسی: Heel Spur) نوعی عارضه شایع در پا است که به دلیل تشکیل یک ضایعه استخوان مانند به نام رسوب کلسیم در پا ایجاد شده و بین استخوان پاشنه و قوس پا گسترش پیدا می کند.
خار پاشنه ممکن است دردناک باشد اما بر خلاف تصور عموم مردم، همه دردهای پاشنه پا به خار پاشنه مرتبط نیستند بلکه عوامل متعدد ممکن است باعث بروز این نوع درد شوند.
در ادامه قصد داریم درباره خار پاشنه و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
خار پاشنه چیست؟
خار پاشنه که به آن استئوفیت نیز گفته می شود از مشکلات پا است که طی آن ضایعه استخوانی در پاشنه پا (اغلب جلو و زیر پاشنه) ایجاد شده و در نهایت سایر بخش های پا را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
تشخیص این عارضه همیشه آسان نیست زیرا گاهی دردناک نبوده و در صورت بروز درد نمی توان گفت علت آن به طور حتم خار پاشنه می باشد.
خار پاشنه ممکن است نوک تیز یا قلاب دار باشد و طول آن در تصویر های به دست آمده از اشعه ایکس می تواند تا 1.2 سانتی متر نیز برسد، اگرچه لزوما با چشم غیر مسلح قابل دیدن نمی باشد.
لازم به ذکر است این عارضه ممکن است خود به خود رخ داده یا به یک بیماری زمینه ای مرتبط باشد.
علائم خار پاشنه
علائم خار پاشنه ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- درد
- التهاب
- ورم در قسمت جلوی پاشنه
به علاوه ممکن است هنگام لمس، ناحیه آسیب دیده داغ به نظر برسد. این علائم احتمالا به قوس پا سرایت می کنند و در نهایت یک برجستگی استخوانی کوچک قابل مشاهده خواهد بود.
در برخی موارد ممکن است هیچ علامتی ظاهر نشود، همچنین گاهی هیچ تغییری در بافت های نرم یا استخوان های اطراف پاشنه به وجود نمی آید.
به طور کلی این عارضه در اغلب موارد تنها با کمک اشعه ایکس و طی انجام سایر آزمایش هایی که برای تشخیص مشکلات دیگر تجویز می شوند کشف می شود.
علت خار پاشنه
خار پاشنه در اثر کشیدگی طولانی مدت عضلات و رباط ها ایجاد می شود. این فشار بیش از حد در نهایت به استخوان پاشنه فشار وارد کرده و باعث ایجاد خار می شود.
این ضایعه استخوانی به مرور زمان تشکیل می شود و این طور نیست که به طور ناگهانی مثلا بعد از یک تمرین یا مسابقات ورزشی رخ دهد بلکه معمولا زمانی که علائم اولیه مانند درد پاشنه پا نادیده گرفته شود به وجود می آید.
فشار مکرر ایجاد شده هنگام راه رفتن، دویدن یا پریدن روی سطوح سخت و همچنین پوشیدن کفش هایی که از پاها به خوبی محافظت نمی کنند از علل بروز این عارضه می باشند.
خار پاشنه ممکن است به دلایل زیر نیز ایجاد شود :
- آرتریت
- کوبیده شدن پاشنه پا
- وزن اضافی بدن
- استفاده از کفش های نامناسب
- مشکلات در راه رفتن
- پوشیدن بیش از حد دمپایی
- استفاده از کفش های بیش از حد کهنه
بسیاری از افرادی که دچار خار پاشنه هستند از التهاب فاشیای پلانتار (نیام کف پایی) نیز رنج می برند. این وضعیت دردناک بافت سفت و فیبری بین پاشنه و انگشتان پا را درگیر می کند و خطر ابتلا به خار پاشنه را افزایش می دهد.
تشخیص خار پاشنه
همان طور که قبلا اشاره کردیم علائم خار پاشنه بسیار شبیه سایر دردهای پاشنه و مشکلات پا می باشد و این مسئله تشخیص آن را دشوار کرده است.
برای تشخیص این عارضه لازم است حتما به جراح ارتوپد مراجعه شود تا از اشعه ایکس برای این منظور استفاده کند.
برجستگی های استخوانی در خار پاشنه معمولا با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند، به همین دلیل در صورت بروز هر گونه درد و التهاب پا لازم است نسبت به تصویر برداری اقدام شود.
پزشک معمولا قبل از تصویر برداری پا را معاینه کرده و علائمی همچون قرمزی یا التهاب و همچنین هر گونه حساسیت قابل توجه را بررسی می کند. حساسیت به لمس یکی دیگر از نشانه های خار پاشنه می باشد.
گاهی پزشک از فرد می خواهد تست های فیزیکی همچون ایستادن روی یک پا یا یک قدم زنی کوتاه مدت انجام دهد.
درمان خار پاشنه
درمان خار پاشنه شامل استراحت و تغییراتی در سبک زندگی می باشد. در صورتی که به این عارضه مبتلا هستید درباره گزینه های درمانی زیر با پزشک خود صحبت کنید :
1. کمپرس سرد
استفاده از کمپرس یخ یا سرد (هر بار به مدت 15 دقیقه) ممکن است با ایجاد بی حسی موقتی ناحیه به تسکین درد کمک کرده و باعث کاهش ورم شود.
استفاده از کمپرس سرد نسبت به کمپرس گرم برای خار پاشنه مناسب تر است زیرا گرما معمولا دردهای مفصلی و عضلانی را تسکین می بخشد.
2. تزریق داروهای ضد التهاب
پزشک برای دردهای شدید ممکن است کورتون تزریقی تجویز کند. این داروهای ضد التهابی برای تسکین درد و التهاب در سراسر پاشنه و قوس پا مفید هستند.
3. داروهای ضد درد بدون نسخه
درد حاد یا کوتاه مدت احتمالا با مصرف داروهای ضد درد بدون نسخه همچون استامینوفن، آسپرین یا ایبوپروفن تسکین پیدا می کند.
در صورت مصرف داروهای دیگر مانند داروهای رقیق کننده خون یا هر گونه مشکل کبدی یا کلیوی قبلی ممکن است لازم باشد از مصرف داروهای ضد درد بدون نسخه اجتناب کنید و در این مورد با پزشک مشورت کنید.
4. تمرینات فیزیوتراپی و حرکات کششی
پزشک ممکن است برای تسکین طولانی مدت درد فیزیوتراپی توصیه کند، به خصوص این که مصرف داروهای ضد التهاب تنها برای مدت کوتاه موثر هستند.
تمرینات خار پاشنه شامل کشش ماهیچه های پاشنه و کف پا می باشد و فیزیوتراپیست نحوه انجام تمرینات در منزل را به فرد آموزش می دهد. این تمرینات را می توان هر زمان از روز انجام داد اما انجام حرکات کششی هنگام شب به خصوص قبل از خواب مفیدتر می باشند.
5. استراحت
استراحت یکی از مهم ترین مواردی است که برای رفع التهاب کف پا و بهبود خار پاشنه توصیه شده است.
استراحت علاوه بر کاهش دردهای حاد، به پیشگیری از تشدید وضعیت نیز کمک می کند. به خصوص استراحت دادن پا بعد از ایستادن طولانی مدت و سایر فعالیت ها بسیار مهم است.
در صورت بروز درد حاد ناشی از خار پاشنه، ممکن است پزشک توصیه کند پا را تا زمانی که علائم بر طرف شود استراحت دهید. طبیعی است تحمل وزن بدن توسط پاشنه پا درد آن را تشدید و مدت زمان بهبودی را طولانی می کند.
6. استفاده از پدهای ارتوپدی
استفاده از پد کفش ارتوپدی مانند پد پاشنه به کاهش درد در قوس و پاشنه پا کمک کرده و از ساییدگی و پارگی بیشتر جلوگیری می کند.
7. عمل جراحی
پزشک در مواردی که درد خار پاشنه شدید و دائمی باشد ممکن است عمل جراحی توصیه کند که طی آن خار پاشنه برداشته شده و گاهی فاشیای پلانتار پا نیز آزاد می شود.
جراحی خار پاشنه پا نه تنها درد را کاهش می دهد بلکه باعث افزایش تحرک در کل پا نیز می شود. اکثر افرادی که این نوع عمل جراحی را انجام می دهند دچار التهاب فاشیای پلانتار نیز هستند.
با همه این ها با توجه به درمان های غیر جراحی متعدد، معمولا از عمل جراحی برای درمان این عارضه استفاده نمی شود.
پزشک قبل از توصیه به جراحی تصویر برداری اشعه ایکس، نوار قلب و همچنین آزمایش جریان خون در پا انجام می دهد تا مطمئن شود امکان عمل جراحی وجود دارد.
ناگفته نماند مدت زمان بهبودی بعد از عمل جراحی طولانی است و مدتی طول می کشد تا فرد بتواند دوباره روی پاهای خود راه برود.
تمرینات مناسب برای خار پاشنه
انجام تمرینات کششی کمک می کند تا عضلات دردناک و رباط های سفت بدون آسیب دیدگی ورزش داده شوند. این مسئله در مورد کنترل و بهبود درد خار پاشنه نیز صدق می کند.
تمرینات کششی مختلف می تواند به بهبود درد و التهاب در ناحیه پاشنه و ساق پا کمک کند، از جمله :
- کشش ساق پا روی دیوار
- کشش ساق پا روی پله
- چرخاندن توپ گلف یا تنیس
- خم کردن پایین پا در حالت نشسته
- گرفتن حوله با انگشت پا
روغن های ضروری برای خار پاشنه
برخی روغن های ضروری به عنوان ضد التهاب طبیعی عمل می کنند و درد و ورم را کاهش می دهند. به نظر می رسد استفاده از این روغن ها برای ماساژ می تواند به تسکین پاشنه پا نیز کمک کند.
برخی از مهم ترین روغن ضروری ضد التهابی عبارتند از :
- روغن ترنج
- روغن اکالیپتوس
- روغن رازیانه
- روغن اسطوخودوس
- روغن پرتقال
- روغن رزماری
- روغن کنجد
- روغن آویشن
لازم به ذکر است مطالعات در این زمینه ادامه دارد و تاثیر مثبت روغن های ضروری برای درمان خار پاشنه اثبات نشده است.
به علاوه این روغن ها در صورت استفاده نادرست می توانند عوارض جانبی داشته باشند. بنابراین حتما قبل از استفاده، چند قطره روغن را با حداقل 3 برابر آن روغن حامل ترکیب کرده و قبل از مصرف موضعی تست حساسیت انجام دهید.
پیشگیری از خار پاشنه
برای پیشگیری از خار پاشنه لازم است به سلامت عمومی بدن توجه بیشتری شود. همچنین توصیه می شود به فشار روزمره که به پاهای شما وارد می شود دقت کرده و حتما در پایان روز به پاهای خود استراحت بدهید.
فراموش نکنید راه رفتن، ورزش یا پوشیدن کفش هایی که باعث درد پاشنه می شوند می تواند به مشکلات طولانی مدت همچون خار پاشنه منجر شود. اگر بعد از هر گونه فعالیت دچار درد در ناحیه پاشنه پا شده اید توصیه می شود کمپرس سرد روی آن قرار داده و به پای خود استراحت دهید تا بهتر شود.
منبع: healthline
