شبدر (به انگلیسی : Clover) و (نام علمی : Trifolium) از خانواده حبوبات است. شبدر سرشار از آنتی اکسیدان است و در بسیاری از فرهنگ ها در طب سنتی برای درمان التهاب مفاصل و به عنوان داروی سرفه استفاده شده است.
امروزه شبدرها محصولات علوفه ای مهمی هستند که در بسیاری از سیستم های کشاورزی به عنوان غذا برای چرای حیوانات استفاده می شوند یا به عنوان خوراک دام فرآوری می شوند.
بیشتر انواع شبدرها برای انسان خوراکی هستند اگرچه تنها تعداد کمی از آن ها برای ایمنی و فواید آن ها مورد مطالعه قرار گرفته است.
در ادامه این مقاله با خواص دارویی و درمانی شبدرها برای سلامتی بدن و همچنین عوارض و مضرات آن ها آشنا می شوید. با سومیتا همراه باشید؛
انواع شبدرها
تقریبا 250 گونه شبدر در سراسر حوزه مدیترانه، آفریقا، آمریکای شمالی و جنوبی، نیوزلند و استرالیا یافت می شود. از این تعداد 25 گونه منبع غذایی قابل توجهی برای حیوانات نشخوار کننده هستند.
شبدر نیتروژن را وارد خاک می کند و کیفیت آن را بهبود می بخشد و نیاز به کودهای نیتروژنی را کاهش می دهد.
هنگامی که شبدر با چمن کاشته می شود این منجر به افزایش تولید علف تازه برای حیوانات علوفه می شود. به همین دلیل است که این گیاه در برخی از سیستم های کشاورزی از نظر اقتصادی مهم است.
با این حال با توجه به بانک میکروب نیوزیلند، اصل و نسب تنها شش گونه شبدر در مرکز ژرم پلاسم مارگوت فورد به خوبی مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است.
تا به امروز گونه های کمی از نظر علمی برای مصرف انسان مورد بررسی قرار گرفته اند.
شبدر قرمز
شبدر قرمز (نام علمی : T. pratense) پرتحقیق ترین گونه برای استفاده انسان است و در طب سنتی رایج است.
شبدر قرمز برای مزایای سلامتی آن مورد بررسی قرار گرفته است. این نوع شبدر نقش درمانی بالقوه ای در درمان برخی از علائم یائسگی از جمله گرگرفتگی دارد.
شبدر سفید
شبدر سفید (نام علمی : T. repens) در تحقیقات انسانی و محیطی محبوبیت زیادی دارد.
تحقیقات روی موش ها نشان داده است که پمادهای موضعی تهیه شده با شبدر سفید ممکن است بهبود زخم را تسریع کند در حالی که تحقیقات لوله آزمایش نشان داده است که عصاره شبدر سفید رشد سلول های سرطانی سرطان خون را متوقف می کند.
اگرچه این یافته ها نوید بخش این است که عصاره شبدر سفید را می توان به عنوان درمان استفاده کرد، تحقیقات انسانی بیشتری مورد نیاز است.
علاوه بر این شبدر سفید ممکن است برای محیط زیست نیز مفید باشد. به عنوان مثال نشان داده شده است که فلزات سنگین مانند سرب و کادمیوم را از خاک جذب می کند.
فلزات سنگین از رشد برخی گیاهان جلوگیری می کند. در انسان قرار گرفتن در معرض زیاد می تواند به سیستم عصبی و باروری آسیب برساند و خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
شبدر گاوی
شبدر گاوی (نام علمی : T. medium) بومی اروپا است و با شبدر قرمز ارتباط نزدیکی دارد و نسبت به شبدر قرمز در شرایط سخت محیطی تحمل بیشتری دارد.
به علاوه برای مزایای بالقوه آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی آن در حال مطالعه است اگرچه تحقیقات به تازگی در حال ظهور است.
شبدرهای دورگه (ISH)
اصلاح نژاد شبدر در دهه 1950 با هدف افزایش صفات مطلوب مانند تحمل خشکی آغاز شد.
شبدر سفید به عنوان شبدر والد برای بسیاری از گونه های پرورشی استفاده شده است، اگرچه ژنوم شبدرهای دیگر مانند شبدر گاوی نیز ممکن است به عنوان پایه برای پرورش عمل کند.
شبدر شیرخواره (نام علمی : T. dubium) نمونه ای از شبدرهای دورگه است. حدس زده می شود که شبدر سفید یکی از اولین شبدرهای هیبریدی است.
انواع دیگر
شبدر پاخرگوشی (نام علمی : T. arvense) یک شبدر یک ساله است که در زمین های شنی با آب کمی رشد می کند.
شبدر کورا (نام علمی : T. ambiguum) با شرایط محیطی سخت سازگار است و برای افزایش عملکرد حبوبات استفاده می شود.
شبدر زیرزمینی (نام علمی : T. subterraneum) نیز در مناطق با کیفیت پایین خاک و خشکسالی رشد می کند و بیشترین سهم را در تولید خوراک دام دارد.
فواید و مزایای شبدر برای سلامتی بدن
1. سرشار از مواد مغذی است
شبدر منبعی غنی از فیتوکمیکال ها، عمدتا انواعی به نام ایزوفلاون ها و پلی ساکاریدها است.
اینها ترکیبات گیاهی ضد التهابی هستند که فواید بالقوه ای برای سلامتی در انسان دارند. به عنوان مثال آن ها ممکن است گرگرفتگی را در طول یائسگی به حداقل برسانند و التهاب ناشی از سرطان و آسیب سلولی را کاهش دهند.
به ویژه ایزوفلاون های شبدر قرمز به طور گسترده مورد تحقیق قرار گرفته اند. در این میان خواص درمانی سایر شبدرها محدود است.
مطالعات قدیمی تر نیز کوئرستین و سویاساپونین را به عنوان سایر مواد شیمیایی گیاهی در گونه های شبدر با مزایای بالقوه سلامتی برای انسان شناسایی کرده اند.
1 فنجان (85 گرم) جوانه شبدر حاوی مواد مغذی زیر است :
- کالری : 25
- کربوهیدرات : 3 گرم
- پروتئین : 3 گرم
- چربی ها : 0.5 گرم
- ویتامین C : حدود 10 درصد مقدار مورد نیاز روزانه
- آهن : 4 درصد مقدار مورد نیاز روزانه
- فیبر : 8 درصد مقدار مورد نیاز روزانه
2. گرگرفتگی یائسگی را کاهش می دهد
یک بررسی نشان داد که تجویز روزانه 80 میلی گرم ایزوفلاون شبدر قرمز به مدت 3 ماه به طور ایمن گرگرفتگی یائسگی را کاهش می دهد.
این یافته ها در بررسی دیگری نیز مشاهده شد که در آن گرگرفتگی یائسگی تا 4 ماه کاهش یافت. با این حال این مزایا تا 12 ماه پس از درمان مشهود نبود.
این بدان معنی است که عصاره ها یا مکمل های شبدر قرمز ممکن است باعث تسکین موقت اما نه طولانی مدت گرگرفتگی ناشی از یائسگی شوند.
جوانه شبدر ترکیبات استروژن مانندی را فراهم می کند که نشان داده شده است علائم یائسگی را نیز کاهش می دهند.
3. باعث کاهش کلسترول خون بالا می شود
مطالعات بر روی بیش از 1200 زن یائسه و قبل از یائسگی نشان داد که مکمل ایزوفلاون های شبدر قرمز کلسترول تام، کلسترول بد (LDL) و سطوح تری گلیسیرید را کاهش می دهد.
علاوه بر این در طول مدت مطالعه 4 هفته تا 18 ماه کلسترول HDL (خوب) به طور قابل توجهی بهبود یافت.
مطالعه دیگری نشان داد که استفاده از شبدر قرمز – هنگامی که با تغییرات سبک زندگی ترکیب می شود – باعث کاهش علائم مشابه یائسگی در زنان یائسه مبتلا به سرطان سینه با گیرنده استروژن مثبت می شود.
با این حال این پیشرفت ها را نمی توان به تنهایی به استفاده از شبدر نسبت داد بلکه ترکیب آن با تغییرات سبک زندگی همراه است.
4. سایر مزایای سلامتی شبدر
مطالعات لوله آزمایش نشان داده است که ایزوفلاون های شبدر سفید می توانند رشد و گسترش رده های سلولی سرطان خون را بدون آسیب رساندن به سلول های سالم کاهش دهند.
این نشان می دهد که شبدر سفید دارای پتانسیل به عنوان یک درمان کمکی طبیعی برای سرطان است.
علاوه بر درمان کمکی احتمالی سرطان، تحقیقات حیوانی نشان داده است که پماد عصاره شبدر سفید باعث بهبود زخم می شود. این می تواند به دلیل افزایش تولید رگ های خونی شناخته شده به عنوان رگ زایی باشد.
با این حال تحقیقات بیشتری به ویژه در انسان مورد نیاز است تا مشخص شود شبدر چگونه می تواند برای درمان سرطان و بهبود زخم مفید باشد.
عوارض و مضرات شبدر
به طور کلی مطالعات نشان داده اند که عصاره شبدر قرمز و شبدر سفید ممکن است بی خطر باشند. با این حال به دلیل تحقیقات محدود مشخص نیست که آیا سایر گونه های شبدر به همان اندازه ایمن هستند یا خیر.
شایان ذکر است که ایزوفلاون ها که به آن ها فیتواستروژن نیز گفته می شود، از نظر ساختاری مشابه استروژن در انسان هستند که ممکن است اثرات هورمونی استروژن را در بدن تقویت کرده یا کاهش دهند.
همچنان یافته های بحث برانگیز در مورد تاثیر ایزوفلاون ها بر سلامتی وجود دارد به ویژه هنگامی که صحبت از ایزوفلاون های سویا می شود. برخی از مطالعات نشان می دهد که آن ها ممکن است خطر ابتلا به سرطان سینه را کاهش دهند، در حالی که برخی دیگر نشان می دهند که ممکن است مختل کننده ی هورمونی باشند.
در نهایت اثرات ایزوفلاون های شبدر نیاز به بررسی بیشتر دارد.
تحقیقات انسانی دقیق تری برای کشف دوزها، محدودیت های ایمنی و کاربردهای عصاره شبدر مورد نیاز است و ما هنوز چیزهای زیادی برای یادگیری داریم که کدام گونه ممکن است برای سلامت انسان مفیدتر باشد.
روش های استفاده از شبدر در رژیم غذایی
شکوفه های شبدر
چای شبدر قرمز را می توان از فروشگاه ها خریداری کرد.
از طرف دیگر می توانید چای شبدر قرمز را با خیساندن شکوفه های شبدر قرمز خشک شده در آب داغ به مدت حدود 15 دقیقه در خانه درست کنید.
از شکوفه شبدر برای تهیه مربا و ژله نیز استفاده می شود.
جوانه شبدر
جوانه شبدر را می توان در سالاد، ساندویچ، اسموتی ها یا آبمیوه ها استفاده کرد.
جوانه شبدر همچنین به عنوان یک جایگزین بالقوه برای تخم مرغ در سس مایونز مورد بررسی قرار گرفته است. در واقع جوانه شبدر به عنوان یک امولسیفایر برای جلوگیری از جدا شدن روغن و آب عمل می کند.
استفاده های دیگر
برگ های شبدر را می توان تفت داد، به سیب زمینی سرخ کرده اضافه کرد یا به صورت خام در سالاد و ساندویچ تازه خورد.
به نظر می رسد که هیچ استفاده رایجی در آشپزی از غلاف های دانه شبدر وجود ندارد، زیرا این بخش های گیاه عمدتا برای تولید خوراک دام استفاده می شوند.
خلاصه
شبدر از محصولات علوفه ای مهمی است که از دیرباز در طب سنتی مورد استفاده قرار گرفته است.
اگرچه 250 گونه شبدر شناسایی شده است اما تنها حدود 25 گونه آن ها منابع مهم غذایی برای حیوانات نشخوار کننده هستند. کمتر از 6 مورد برای سلامت انسان به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته است.
بر اساس مطالعات حیوانی عصاره شبدر قرمز گرگرفتگی و سطح کلسترول خون یائسگی را بهبود می بخشد، در حالی که ایزوفلاون های شبدر سفید ممکن است بهبود زخم را بهبود بخشند و از درمان کمکی بالقوه سرطان حمایت کنند.
با این حال تحقیقات بیشتری برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این مزایای بالقوه مورد نیاز است.
به نظر می رسد تمام قسمت های گیاه شبدر خوراکی باشد. از شکوفه شبدر برای تهیه چای و ژله استفاده می شود در حالی که برگ ها را می توان به صورت پخته یا خام مصرف کرد.
غلاف های دانه شبدر ممکن است برای تولید خوراک دام ذخیره شوند.
منبع : healthline
