آفتاب سوختگی (به انگلیسی: Sunburn) اصطلاحی است که برای آسیب های ناشی از قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشید یا منابع دیگر مانند چراغ های خورشیدی یا تخت برنزه به کار می رود.
این وضعیت ممکن است خفیف تا شدید باشد و با توجه به نوع پوست و میزان قرار گرفتن فرد در معرض منبع نور به علائم مختلفی منجر شود.
در ادامه قصد داریم درباره آفتاب سوختگی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
آفتاب سوختگی چیست؟
آفتاب سوختگی وضعیت آزار دهنده ای است که معمولا در فصل تابستان به دلیل قرار گرفتن بیش از حد در برابر نور خورشید و همچنین در برخی موارد به دلیل استفاده از دستگاه های برنزه کننده و چراغ های خورشید رخ می دهد.
میزان و شدت این عارضه به نوع پوست و میزان قرار گرفتن فرد در معرض آفتاب بستگی دارد. پوست های روشن در این حالت معمولا صورتی یا قرمز رنگ و پوست های سبزه تیره تر می شوند.
آفتاب سوختگی ممکن است با درد و سوزش نیز همراه باشد و خطر سرطان پوست، چین و چروک، لکه های قهوه ای و کک و مک را افزایش دهد. گاهی نیز پوست متورم و احتمالا تاول دار به نظر می رسد.
علائم آفتاب سوختگی
به نظر می رسد آفتاب سوختگی شامل التهاب هایی است که می توانند به اریتم (بثورات پوستی) و ادم (تورم) ناشی از تجمع مایعات منجر شوند.
همچنین ممکن است تغییراتی در سلول های پوست ایجاد کند که به رشد سلول های آفتاب سوخته منجر خواهد شد. این سلول ها می توانند سرطانی شوند و تعدا ماست سل ها را که نقش مهمی در سیستم ایمنی بدن دارند کاهش دهند.
علائم آفتاب سوختگی در افراد مختلف متفاوت است. این وضعیت می تواند همه افراد را تحت تاثیر قرار دهد اما افرادی که پوست روشن تر دارند بیشتر در معرض آن قرار دارند.
برخی علائم پوستی بعد از قرار گرفتن در معرض آفتاب شدید عبارتند از :
- داغی
- حساسیت به لمس
- درد
- تحریک پوست
- خارش
- تاول
در این حالت پوست های روشن ممکن است قرمز شده و پوست های تیره درجه تیرگی بیشتری پیدا کنند.
آفتاب سوختگی شدید می تواند کل بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد که از علائم آن توان به موارد زیر اشاره کرد :
- تب
- لرز
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- احساس ناخوشی عمومی
فرد مبتلا به آفتاب سوختگی شدید ممکن است نیاز به مراقبت های پزشکی داشته باشد.
در موارد شدید ممکن است خستگی گرمایی یا گرمازدگی (که شدت بیشتری دارد) رخ دهد. در صورت ظاهر شدن علائم زیر لازم است فرد فورا به پزشک مراجعه کند :
- افت فشار خون
- غش و سرگیجه
- نبض سریع
- درد عمومی در سراسر بدن
- ضعف شدید
- تنفس کم عمق
- تغییر در رفتار مانند تحریک پذیری، گیجی، مشکل در فکر کردن یا توهم
در صورتی که دمای بدن بعد از قرار گرفتن در معرض آفتاب بیش از حد معمول بالا برود اما از 40 درجه سانتیگراد بیشتر نشود خستگی گرمایی در نظر گرفته می شود اما در فرد مبتلا به گرمازدگی، دمای بدن بیش از 40 درجه سانتی گراد خواهد بود. گرمازدگی یک وضعیت بالقوه کشنده است که نیاز به توجه فوری دارد.
به طور کلی فردی که دچار آفتاب سوختگی شده است احتمالا مراحل زیر را تجربه خواهد کرد :
- بثورات معمولا 2 تا 6 ساعت بعد از قرار گرفتن در معرض نور خورشید ظاهر می شوند
- علائم پوستی حدود 12 تا 24 ساعت بعد از قرار گرفتن در معرض نور خورشید رخ می دهند
- حدود 4 تا 7 روز بعد پوست پوسته پوسته می شود
عوامل خطر زای آفتاب سوختگی
افرادی که به مشکلات زیر دچار هستند بیشتر از سایرین ممکن است به آفتاب سوختگی دچار شوند :
- بیماری پیسی
- آلوپسی
- آلبینیسم (زالی)
- حساسیت به نور به دلیل :
– لوپوس اریتماتوز سیستمیک
– پورفیری
– مصرف برخی داروها مانند تتراسایکلین
– مشکلات ژنتیکی خاص
به علاوه آفتاب سوختگی در شرایط زیر بیشتر رخ می دهد :
- در مکان های نزدیک خط استوا
- در ارتفاعات بالا
- زمانی که خورشید وسط آسمان است
- در آسمان صاف و بدون ابر
- در موقعیت هایی که نور ماوراء بنفش منعکس می شود مانند آب، یخ یا برف
- هنگام استفاده از چراغ های خورشیدی
در این شرایط لازم است افراد بیشتر مراقب باشند.
درمان آفتاب سوختگی
در صورت بروز آفتاب سوختگی لازم است اقدامات زیر انجام شود :
- در معرض نور خورشید نمانید و تا حد امکان به داخل منزل بروید
- تا بهبودی کامل آفتاب سوختگی از قرار گرفتن در معرض نور خورشید خودداری کنید
- پوست را با یک پارچه یا حوله مرطوب خنک کنید یا دوش آب سرد بگیرید
- از مرطوب کننده یا کرم بعد از آفتاب مانند آلوئه ورا استفاده کنید
- برای تسکین درد و کاهش ورم از داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی استفاده کنید
- برای کاهش التهاب و خارش از کرم هیدروکورتیزون استفاده کنید
- آب فراوان بنوشید تا از کم آبی بدن جلوگیری شود
- برای جلوگیری از عفونت از لمس یا خراشیدن تاول های کوچک اجتناب کنید. تاول ها در واقع از پوست محافظت می کنند
- از خاراندن یا جدا کردن پوسته ها خودداری کنید
- در دوره بهبودی لباس های گشاد بپوشید
در آفتاب سوختگی های شدید ممکن است برای کاهش التهاب استروئیدهای خوراکی تجویز شود. همچنین برای رفع کم آبی شدید یا استرس گرمایی احتمالا مایعات درون وریدی نیاز خواهد بود.
برخی افراد برای درمان این عارضه از تکنیک های اشتباه استفاده می کنند که ممکن است علائم یا آسیب پوستی را تشدید کند، از جمله :
- قرار دادن کره در محل سوختگی
- استفاده از وازلین
- استفاده از یخ یا کمپرس سرد
پیشگیری از آفتاب سوختگی
بهترین راه برای جلوگیری از آفتاب سوختگی این است که هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید به یک سری نکات توجه شود، از جمله :
- نشستن در مکان های سایه دار
- پوشیدن لباس های پوشش دهنده بدن که بهتر است از جنس پارچه محکم باشند
- پوشیدن کلاه لبه پهن
- محافظت از چشم ها با عینک آفتابی
- اجتناب از خارج شدن از منزل در گرم ترین ساعات روز
- استفاده منظم از کرم ضد آفتاب با SPF 30+
- محافظت بیشتر از بخش هایی همچون صورت، گردن، تنه و بخش هایی که معمولا در معرض نور خورشید نیستند
لازم به ذکر است قرار گرفتن در معرض نور خورشید برای تولید ویتامین D در بدن ضروری است، با این حال از آن جا که عدم رعایت نکات محافظتی در این شرایط می تواند خطر سرطان پوست را افزایش دهد، به جای آن توصیه شده افراد برای بهبود سطح ویتامین D بدن خود بیشتر روی منابع غذایی مانند ماهی چرب و غذاهای غنی شده تکیه داشته باشند.
نکات مهم در انتخاب ضد آفتاب مناسب
امروزه کرم های ضد آفتاب در برندها و انواع مختلف در دسترس هستند و افراد با اعمال آن ها روی پوست خود می توانند از پوست در برابر اشعه ماورای بنفش محافظت کنند.
این ضد آفتاب ها دارای SPF های گوناگون هستند که میزان توانایی آن ها در جلوگیری از آفتاب سوختگی را نشان می دهد. هر چه درجه SPF ضد آفتاب بالاتر باشد حفاظت بیشتری در برابر اشعه UVB ایجاد و آسیب مستقیم کمتری به پوست وارد می شود.
علاوه بر این کرم ضد آفتاب باید از پوست در برابر اشعه UVA نیز محافظت کند. این اشعه باعث بروز آفتاب سوختگی نمی شود اما پیری پوست و افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست را به همراه دارد.
در حال حاضر بسیاری از کرم های ضد آفتاب عرضه شده از پوست در برابر طیف وسیعی از پرتوها از جمله UVA و UVB محافظت می کنند.
به توصیه آکادمی پوست آمریکا بهتر است همه افراد از ضد آفتاب هایی با خصوصیات زیر استفاده کنند :
- دارای SPF 30+
- محافظت در برابر UVA و UVB
- مقاومت در برابر آب
همچنین توصیه می شود هنگام استفاده از ضد آفتاب ها به موارد زیر توجه داشته باشید :
- از مقدار زیادی کرم برای پوشاندن پوست استفاده کنید. بسیاری از مردم تنها به اندازه 25 تا 50 درصد مقدار مورد نیاز، ضد آفتاب به پوست اعمال می کنند
- به نواحی همچون بالای گوش، پا، گردن و سایر نقاطی که به راحتی نادیده گرفته می شوند توجه داشته باشید
- 15 دقیقه قبل از قرار گرفتن در معرض نور خورشید از ضد آفتاب استفاده کنید
- کرم را روی پوست خشک بمالید
- هر 2 ساعت یک بار یا بعد از شنا یا عرق کردن، ضد آفتاب را تجدید کنید
- از بالم لب با SPF 30+ استفاده کنید
- قبل از استفاده، دستورالعمل درج شده روی بسته بندی را مطالعه کنید
سایر مواردی که هنگام خرید ضد آفتاب باید به ان ها توجه داشته باشید عبارتند از :
- محصولاتی انتخاب کنید که حاوی ذرات ریز یا غیر نانو هستند زیرا سمیت آن ها کمتر از نانو ذرات می باشد
- از لوسیون به جای اسپری ضد آفتاب استفاده کنید زیرا لوسیون ها خطرات کمتری برای سلامتی ممکن است داشته باشند
- ضد آفتابی انتخاب کنید که حداقل مقدار پلاستیک و بسته بندی را داشته باشد
- از ضد آفتابی استفاده کنید که حاوی مواد آلاینده نباشد
منبع: medicalnewstoday
