سرطان بیضه (به انگلیسی: Testicular cancer) نوعی سرطان نسبتا نادر و از بیماری های مردانه است که معمولا در مراحل اولیه و با مشاهده تغییراتی که در بیضه ها رخ می دهد قابل شناسایی می باشد.
این سرطان در صورت تشخیص به موقع امید به زندگی بسیار بالایی دارد و مانند بسیاری از انواع سرطان با روش های مختلف قابل درمان می باشد.
در ادامه قصد داریم درباره سرطان بیضه و علل، علائم و شیوه های درمان این بیماری صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سرطان بیضه چیست؟
سرطان بیضه نوعی سرطان نسبتا نادر است که بیضه ها در مردان را درگیر می کند. این اندام نقش مهمی در تولید مثل داشته و برای تولید تستوسترون و ذخیره اسپرم در مردان ضروری می باشد.
تستوسترون یکی از هورمون های مردانه است که رشد اندام های تولید مثل و سایر خصوصیات فیزیکی مردانه را کنترل می کند، در حالی که سرطان بیضه باعث ایجاد تداخل در نحوه عملکرد بیضه ها در تولید این هورمون می شود.
متوسط سن تشخیص سرطان بیضه در مردان 33 سال است و این بیماری بیشتر در افراد جوان و میانسال و در موارد بسیار نادر ممکن است قبل از بلوغ رخ دهد. گفته شده تنها 8 درصد موارد ابتلا بعد از 55 سالگی اتفاق می افتد.
علائم سرطان بیضه
علائم سرطان بیضه اغلب در مراحل اولیه ظاهر می شود، با این حال در برخی بیماران این علائم تا زمانی که سرطان به مراحل پیشرفته نرسیده قابل تشخیص نبوده است.
سرطان بیضه معمولا با تغییراتی در بیضه ها که توسط خود فرد یا طی معاینه فیزیکی روتین توسط پزشک مشاهده شده تشخیص داده می شود.
وجود توده یا ورم بدون درد در بیضه معمولا اولین علامت متداول این بیماری می باشد. لازم به ذکر است تغییر در بیضه ها ممکن است به دلایل مختلف رخ دهد و وجود توده همیشه به معنای سرطان نیست اما همه آقایان در صورت مشاهده تغییرات در این ناحیه لازم است به پزشک مراجعه کنند.
از دیگر علائم اولیه سرطان بیضه می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- درد شدید در بیضه یا کیسه بیضه
- احساس سنگینی در کیسه بیضه
- تفاوت در اندازه بین بیضه ها
در برخی موارد تغییرات هورمونی باعث بزرگ شدن و زخم پستان ها می شود.
علائم دیگر
در مراحل بعدی و با گسترش سرطان به سایر اندام ها ممکن است علائم زیر ظاهر شود :
- کمر درد، اگر سرطان به غدد لنفاوی گسترش پیدا کند
- تنفس دشوار اگر ریه ها تحت تاثیر قرار بگیرد
- درد شکمی اگر کبد را تحت تاثیر قرار دهد
- سردرد و گیجی اگر سرطان به مغز سرایت کند
علت سرطان بیضه
بیشتر سرطان های بیضه از سلول های ژرم در بیضه ها که اسپرم نا بالغ تولید می کنند شروع می شوند. هنوز علت سرطانی شدن این سلول ها مشخص نشده اما به نظر می رسد برخی عوامل ژنتیکی خطر این مسئله را افزایش می دهد.
برخی عوامل خطر زای سرطان بیضه عبارتند از :
- کریپتورکیدیسم یا بیضه نزول نکرده
- سابقه خانوادگی سرطان بیضه
- سفید پوست بودن (نسبت به سیاه پوست یا آسیایی بودن)
گفته شده افرادی که به اچ آی وی مبتلا هستند بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به سرطان بیه قرار دارند. توجه داشته باشید انجام وازکتومی باعث افزایش احتمال ابتلا به این سرطان نمی شود.
تشخیص سرطان بیضه
پزشک برای تشخیص سرطان بیضه معمولا از آزمایش های زیر استفاده می کند :
- آزمایش خون : طی آزمایش خون میزان آلفا فتوپروتئین، گنادوتروپین جفتی انسان و لاکتات دهیدروژناز سنجیده می شود. این موارد می توانند وجود تومور را تایید کنند
- سونوگرافی : این آزمایش تصویر برداری می تواند وجود و اندازه تومور را نشان دهد
- نمونه برداری : پزشک طی نمونه برداری، یک نمونه بافت کوچک از بیضه جدا می کند و با بررسی آن ابتلا به سرطان (در صورت وجود) تایید می شود
خود آزمایی بیضه
خود آزمایی بیضه یکی از بهترین روش ها برای تشخیص زود هنگام سرطان بیضه و درمان موفق آن در مراحل اولیه می باشد. بهترین زمان برای بررسی بیضه ها معمولا بعد از دوش آب گرم یا استحمام است که پوست بیضه کاملا شل می شود.
برای انجام خودآزمایی به شیوه زیر عمل کنید :
1. کیسه بیضه را به آرامی با کف هر دو دست بگیرید. جلوی آینه بایستید و به دنبال هر گونه ورم روی پوست کیسه بیضه بگردید
2. ابتدا اندازه و وزن بیضه ها را بررسی کنید
3. با انگشتان دست و شست اطراف بیضه ها را فشار دهید و به دنبال هر گونه توده یا ورم مشکوک باشید
4. هر بیضه را جداگانه لمس کنید، به این صورت که انگشتان اشاره و وسطی را زیر یک بیضه و انگشت شصت را بالای آن قرار دهید. سپس بیضه را به آرامی بین انگشتان شست و دو انگشت دیگر بچرخانید. بیضه باید صاف، بیضی شکل و تا حدی سفت و بدون توده و ورم باشد. قسمت بالا و پشت هر بیضه باید دارای یک قسمت لوله مانند به نام اپیدیدیم باشد که اسپرم در آن ذخیره می شود
توصیه می شود هر ماه یک بار خود آزمایی انجام دهید و هر گونه تغییر در اندازه، وزن یا احساسی که هنگام لمس کردن بیضه ها ایجاد می شود را بررسی کنید. در بسیاری از مردان یکی از بیضه ها کمتر از دیگری آویزان بوده یا بزرگ تر است، تا زمانی که این نسبت ها با گذشت زمان تغییر نکند جای نگرانی نخواهد بود.
انواع سرطان بیضه
در صورتی که نتایج آزمایش ها ابتلای فرد به سرطان بیضه را تایید کند، پزشک برای انتخاب درمان مناسب سعی می کند اطلاعات بیشتری درباره نوع و مرحله سرطان به دست آورد.
به طور کلی دو نوع سرطان بیضه وجود دارد که عبارتند از :
- سرطان بیضه سمینوما : این نوع سرطان بیضه پیشرفت آهسته ای دارد و فقط سلول های سمینوم را درگیر می کند. همچنین دارای دو زیر گروه کلاسیک و اسپرموسیتیک می باشد
- سرطان بیضه غیر سمینوما : این نوع سرطان بیضه می تواند انواع مختلف سلول های سرطانی را درگیر کند و از جمله زیر گروه های آن می توان به کارسینومای جنینی، کارسینومای کیسه زرده، کوریوکارسینوما و تراتوم اشاره کرد
برخی تومورهای غیر سرطانی در ناحیه بیضه نیز شامل تومورهای استرومال، لیدیگ سل و استرولی سل می باشند.
مراحل سرطان بیضه
تعیین مرحله سرطان بیضه نیز تاثیر بسزایی در انتخاب تکنیک مناسب برای درمان دارد. مراحل این سرطان عبارتند از :
- محلی : در این مرحله سرطان تنها بیضه را درگیر کرده و به سایر نواحی گسترش پیدا نکرده است
- منطقه ای : در این مرحله سرطان به غدد لنفاوی در شکم رسیده است
- دور : در این مرحله سرطان به سایر بخش های بدن مانند ریه ها، کبد، مغز و استخوان ها سرایت کرده است
درمان سرطان بیضه
سرطان بیضه به خصوص در مراحل اولیه قابل درمان است و اکثر مردان مبتلا بعد از تشخیص حداقل 5 سال زنده می مانند.
درمان معمولا ترکیبی از موارد زیر می باشد :
- عمل جراحی
- پرتو درمانی
- شیمی درمانی
- درمان مبتنی بر سلول های بنیادی
- نظارت
عمل جراحی
پزشک طی عمل جراحی و برای جلوگیری از گسترش تومور به سایر اندام های بدن، یک یا هر دو بیضه را خارج می کند. این عمل با بیهوشی کامل انجام می شود و پزشک با ایجاد یک برش کوچک در کشاله ران بیضه را از بدن جدا می کند.
برداشتن یک بیضه معمولا روی زندگی جنسی یا باروری فرد تاثیر نمی گذارد اما برداشتن هر دو بیضه باعث می شود فرد قادر به باروری طبیعی نباشد.
سایر عوارض برداشتن بیضه ها عبارتند از :
- کاهش میل جنسی
- مشکل نعوظ
- خستگی
- گر گرفتگی
- کاهش توده عضلانی بدن
برای رفع این مشکلات و پیشگیری از عوار احتمالی، معمولا مکمل های تستوسترون تجویز می شود. همچنین می توان با کمک پروتز ظاهر بیضه را بهبود بخشید.
لازم به ذکر است مردانی که در مراحل اولیه سرطان، عمل جراحی انجام می دهند احتمالا به درمان های بیشتر نیاز نخواهند داشت.
جراحی غدد لنفاوی
در مواردی که سرطان به غدد لنفاوی سرایت کرده باشد (معمولا آن هایی که اطراف عروق خونی بزرگ پشت شکم قرار دارند) احتمالا یک جراح این غدد را از بدن خارج خواهد کرد. این عمل جراحی به صورت باز یا از طریق لاپاراسکوپی انجام می شود.
این روش اگرچه به طور مستقیم روی باروری تاثیر نمی گذارد اما هر گونه آسیب عصبی ممکن است باعث اختلال در انزال شود که احتمالا نشانه این است اسپرم به جای خارج شدن از طریق مجاری ادراری وارد مثانه می شود. این اختلال اگرچه خطرناک نیست اما باعث کاهش تعداد اسپرم ها شده و می تواند روی باروری اثر منفی بگذارد.
پرتو درمانی
پرتو درمانی با آسیب رساندن به دی ان ای سلول های تومور و از بین بردن توانایی تکثیر آن ها به درمان سرطان کمک کرده و از گسترش یا عود بیماری جلوگیری می کند.
پرتو درمانی معمولا بعد از عمل جراحی و برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده استفاده می شود. در مواردی که سرطان به غدد لنفاوی گسترش یافته باشد نیز ممکن است پرتو درمانی توصیه شود.
عوارض جانبی موقت این تکنیک عبارتند از :
- خستگی
- بثورات
- سفتی عضلات و مفصل
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع
این علائم باید بعد از پایان دوره درمان از بین بروند.
شیمی درمانی
در تکنیک شیمی درمانی با استفاده از داروهای تزریقی یا خوراکی سلول های سرطانی را از بین برده و از رشد و تکثیر آن ها جلوگیری می کنند. شیمی درمانی معمولا زمانی توصیه می شود که سرطان به سایر بخش های بدن سرایت کرده باشد.
از آن جا که در شیمی درمانی علاوه بر سلول های سرطانی، به سلول های سالم بدن نیز حمله می شود ممکن است عوارض زیر ظاهر شود :
- حالت تهوع و استفراغ
- ریزش مو
- زخم دهان
- خستگی و احساس کسالت عمومی
این علائم معمولا بعد از دوره درمان برطرف می شوند.
درمان مبتنی بر سلول های بنیادی
در برخی موارد درمان مبتنی بر سلول های بنیادی به فرد این امکان را می دهد تا دوزهای بالاتر شیمی درمانی را که در حالت عادی بسیار خطرناک است دریافت کند. به این صورت که هفته ها قبل از شروع درمان، سلول های بنیادی توسط دستگاه خاصی از بدن بیمار جدا شده و توسط افراد متخصص فریز و ذخیره می شوند.
سپس فرد دوز بالایی از داروهای شیمی درمانی دریافت کرده و سلول های بنیادی نیز به صورت داخل وریدی به او تزریق می شوند. این سلول ها خود را در مغز استخوان مستقر کرده و سلول های خونی جدید تولید می کنند که باعث می شود بدن فرد بتواند دوزهای بالاتر شیمی درمانی را تحمل کند.
از معایب این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- به دلیل استفاده از دوز بالای داروهای شیمی درمانی خطرناک است و ممکن است عوارض جانبی به دنبال داشته باشد
- گاهی نیاز است بیمار به مدت طولانی در بیمارستان بستری باشد
- هزینه بالایی دارد
نظارت
معمولا بعد از درمان سرطان بیضه وضعیت بیمار تحت نظارت قرار می گیرد تا از عود بیماری جلوگیری شود. نظارت شامل درمان فعال نیست بلکه کافیست فرد به طور منظم به پزشک مراجعه کرده و آزمایش های مورد نیاز را انجام دهد.
پیشگیری از سرطان بیضه
در حال حاضر نمی توان از سرطان بیضه جلوگیری کرد چون هیچ فاکتور خطر زای شناخته شده و مرتبط با سبک زندگی وجود ندارد که باعث ابتلای آن شود و بتوان آن را تغییر داد. با این حال مردانی که سابقه خانوادگی سرطان بیضه دارند با انجام آزمایش ژنتیک می توانند این بیماری را (در صورت ابتلا) به موقع تشخیص دهند.
خود آزمایی منظم و ماهانه نیز به تشخیص زودهنگام این سرطان کمک می کند.
چشم انداز سرطان بیضه
چشم انداز سرطان بیضه در مراحل اولیه بسیار خوب است و امید به زندگی 5 ساله آن بعد از تشخیص حدود 95 درصد می باشد. به علاوه حدود 11 درصد افراد زمانی متوجه بیماری خود می شوند که سرطان به سایر اندام ها سرایت کرده و امید به زندگی 5 ساله در آن ها حدود 74 درصد می باشد.
همان طور که قبلا اشاره کردیم اطلاع زود هنگام از هر گونه تغییر در این اندام می تواند به تشخیص سرطان بیضه در مراحل اولیه کمک کند.
منبع: medicalnewstoday
