درماتیت سبوره ای (به انگلیسی: Seborrheic dermatitis) نوعی بیماری پوستی شایع است که با علائمی همچون قرمزی، لکه های پوسته پوسته و شوره سر همراه می باشد.
این بیماری در نوزادان به نام کلاهک گهواره شهرت پیدا کرده و اغلب پوست سر و گاه نواحی چرب همچون صورت، بالای سینه و پشت را درگیر می کند.
در ادامه قصد داریم درباره درماتیت سبوره ای و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
درماتیت سبوره ای چیست؟
درماتیت سبوره ای نوعی بیماری پوستی و در واقع فرم مزمن اگزما است که اغلب پوست سر را درگیر می کند.
این عارضه در نوزادان به نام کلاهک گهواره شهرت دارد که معمولا طی چند هفته اول تولد ایجاد می شود و به تدریج طی چند هفته تا چند ماه از بین می رود.
علائم درماتیت سبوره ای
عوامل مختلف ممکن است باعث تشدید علائم درماتیت سبوره ای شوند، از جمله :
- استرس
- تغییر فصل
- مصرف شدید الکل
علائم این بیماری می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و در بخش های مختلف بدن به خصوص پوست سر رخ می دهد اما ممکن است در نواحی زیر نیز دیده شود :
- داخل و اطراف گوش
- ابروها
- روی بینی
- پشت بدن
- قسمت بالایی قفسه سینه
درماتیت سبوره ای ظاهر و علائم واضحی دارد که به صورت زیر می باشد:
- لکه های پوسته پوسته سفید یا زرد رنگ که شوره نامیده شده و ممکن است در پوست سر، مو، ابروها یا ریش رخ دهد
- در موارد شدید پلاک های اریتماتوز روی پوست ظاهر می شود. این پلاک ها نواحی سفت و برجسته ای از پوست ضخیم شده به رنگ زرد و چرب هستند
- پوست ناحیه آسیب دیده ممکن است قرمز شود
- پوست در ناحیه آسیب دیده ممکن است خارش داشته باشد
- ممکن است در ناحیه آسیب دیده ریزش مو رخ دهد
علت درماتیت سبوره ای
پزشکان هنوز از علت دقیق درماتیت سبوره ای اطلاع ندارند اما بر این باور هستند که دو عامل اصلی در این بیماری نقش دارند.
اولین عامل بروز این عارضه تولید بیش از حد چربی در پوست است که مقدار اضافی آن می تواند به عنوان یک عامل تحریک کننده عمل کرده و باعث قرمز و چرب شدن پوست شود. این مسئله ممکن است با تولید هورمون مرتبط باشد.
دومین عامل محرک درماتیت سبوره ای ماده ای به نام مالاسزیا است که نوعی مخمر می باشد و به طور طبیعی در چربی پوست وجود دارد. گاهی اوقات مقدار زیادی از این ماده در پوست تکثیر شده که می تواند به واکنش التهابی و افزایش چربی پوست و در نهایت درماتیت سبوره ای منجر شود.
درماتیت سبوره ای در نوزادان می تواند به دلیل تغییرات هورمونی مادر در دوران بارداری رخ دهد. به این صورت که نوسان هورمون ها غدد چربی نوزاد را تحریک کرده و باعث تولید بیش از حد چربی شود.
عوامل خطر زای درماتیت سبوره ای
پزشکان مطمئن نیستند که چرا برخی افراد به درماتیت سبوره ای مبتلا و برخی دیگر به آن مبتلا نمی شوند اما به نظر می رسد کسانی که در خانواده خود سابقه ابتلا به این بیماری را داشته اند بیشتر در معرض بروز آن هستند.
سایر عواملی که ممکن است خطر ابتلا به درماتیت سبوره ای را افزایش دهند عبارتند از :
- چاقی
- عدم مراقبت صحیح از پوست
- استرس
- عوامل محیطی مانند آلودگی
- ابتلا به سایر مشکلات پوستی مانند آکنه
- استفاده از برخی محصولات مراقبت از پوست به خصوص محصولات حاوی الکل
- برخی بیماری ها مانند اچ آی وی و پارکینسون
- شوینده های قوی مانند صابون ها و مواد شیمیایی
- هوای سرد و خشک
- داروهایی همچون پسورالن، اینترفرون و لیتیوم
- تغییرات هورمونی
درماتیت سبوره ای روی پوست سر
درماتیت سبوره ای معمولا پوست سر و خط رویش مو را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث ایجاد علائم متغیر از شوره خفیف گرفته تا لکه های ضخیم و متراکم پوست خشک می شود.
شوره سر یکی از مشخصه های شایع درماتیت سبوره ای است که ممکن است اثر آن در موها یا روی لباس های تیره قابل مشاهده باشد.
اگر درماتیت سبوره ای شدید باشد ممکن است پلاک های اریتماتوز ایجاد شود. این پلاک ها لکه های برجسته و سفتی از پوسته های ضخیم روی پوست سر و اطراف آن هستند که در صورت عدم درمان ضخیم تر، زرد رنگ و چرب شده و ممکن است عفونت ثانویه به دنبال داشته باشند.
تشخیص درماتیت سبوره ای
پزشک برای تشخیص دقیق این بیماری ابتدا معاینه فیزیکی انجام داده و نواحی آسیب دیده را به دقت بررسی می کند. همچنین ممکن است درباره علائم، زمان شروع آن ها و این که فرد چند بار آن ها را تجربه کرده سوالاتی بپرسد.
پزشک گاهی برای تایید تشخیص خود نمونه برداری انجام می دهد و طی آن بخش کوچکی از ناحیه آسیب دیده را جدا کرده و به آزمایشگاه ارسال می کند. نتیجه به دست آمده از نمونه برداری به رد سایر بیماری هایی که ممکن است باعث بروز علائم شده باشند کمک می کند.
درمان درماتیت سبوره ای
درمان خانگی
پزشکان برای درمان درماتیت سبوره ای ابتدا استفاده از روش های خانگی را توصیه می کنند.
بسیاری از افراد از شامپوهای ضد شوره برای درمان این عارضه روی پوست سر استفاده می کنند که نیاز به استفاده روزانه برای اثر بخش بودن دارد. در صورت استفاده از این محصولات لازم است بروشور محصول به دقت مطالعه شود.
سایر داروهایی که ممکن است در درمان درماتیت سبوره ای مفید باشند عبارتند از :
- کرم های ضد قارچ و ضد خارش بدون نسخه
- صابون و مواد شوینده ضد حساسیت
- شست و شوی کامل صابون و شامپو از پوست سر
- تراشیدن سبیل و ریش
- پوشیدن لباس های نخی گشاد برای جلوگیری از تحریک پوست
درمان های پزشکی
درماتیت سبوره ای یک بیماری پوستی طولانی مدت است که نیاز به درمان مداوم دارد اما خوشبختانه می توان آن را به خوبی کنترل کرد.
برای درمان لازم است فرد به طور منظم به پزشک مراجعه کند، یک روتین مناسب مراقبت پوست در پیش بگیرد و عوامل محرک علائم را شناسایی و حذف کند.
اگر علائم با درمان های خانگی بهبود نیابد احتمالا باید با پزشک درباره درمان های دارویی مشورت شود، از جمله :
1. شامپوها و پمادهای قوی
شامپوها و پمادهای قوی برای درماتیت سبوره ای حاوی هیدروکورتیزون، فلوئوسینولون یا دزوناید هستند و می توان آن ها را مستقیم روی ناحیه آسیب دیده اعمال کرد.
توجه شود اگرچه این داروها در درمان این عارضه بسیار موثر هستند اما در صورت استفاده طولانی مدت می توانند عوارض جانبی ایجاد کنند.
2. داروهای ضد قارچ
پزشک در موارد نادر ممکن است یک داروی ضد قارچ تجویز کند اما این داروها به دلیل عوارض جانبی جدی مانند واکنش های آلرژیک و مشکلات کبدی به ندرت استفاده می شوند.
به طور کلی استفاده از داروهای ضد قارچ به فرم های شامپو، محلول موضعی یا کرم نسبت به داروهای خوراکی عوارض کمتری به دنبال دارد.
3. مترونیدازول
استفاده از مترونیدازول روش درمانی دیگری است که با مقابله با باکتری ها می تواند علائم را تسکین دهد. این دارو به دو شکل پماد و ژل موجود است و برای درمان لازم است 1 یا 2 بار در روز روی پوست اعمال شود تا علائم بهبود یابد.
4. ترکیب پسورالن و نور درمانی
پزشک می تواند از ترکیب پسورالن و نور درمانی برای مدیریت علائم درماتیت سبوره ای استفاده کند، به این صورت که ابتدا پسورالن به صورت خوراکی یا موضعی مصرف شده و سپس پزشک به مدت کوتاه پوست آسیب دیده را در معرض نور فرا بنفش قرار می دهد.
درمان کلاهک گهواره
کلاهک گهواره معمولا به درمان نیاز ندارد و اغلب طی 6 ماه برطرف می شود. با این حال می توان از برنامه روتین زیر برای کنترل علائم در کودک استفاده کرد :
- با ماساژ دادن پوست سر کودک یا استفاده از یک برس نرم می توان لکه های پوسته پوسته را نرم و برطرف کرد
- موهای کودک را با یک شامپوی ملایم بشویید
- موها و پوست سر را کاملا آب کشی کنید
- موهای کودک را با یک برس تمیز و نرم برس بزنید
اگر نرم کردن و شستن پوسته ها دشوار است می توان پوست سر کودک را قبل از شامپو زدن با روغن زیتون ماساژ داد.
توصیه می شود حتما قبل از استفاده از کورتیزون بدون نسخه یا پمادهای ضد قارچ با پزشک اطفال مشورت کنید زیرا برخی از این داروها پس از جذب از طریق پوست خاصیت سمی پیدا می کنند.
شامپوهای شوره سر که حاوی سالیسیلیک اسید هستند نیز ممکن است برای نوزاد خطرناک باشند.
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
همه موارد درماتیت سبوره ای را نمی توان تنها با استفاده از شامپوهای شوره سر بدون نسخه کنترل کرد و در موارد شدیدتر و جدی تر ممکن است به داروهای خوراکی، شامپوها و پمادها یا ژل های دارویی تجویزی برای پوست سر و سایر نواحی بدن نیاز باشد.
به طور کلی در موارد زیر لازم است با پزشک مشورت شود :
- شوره سر با شامپوی معمولی بهبود نمی یابد
- ناحیه هایی از پوست به شدت قرمز هستند
- بخش هایی از ناحیه آسیب دیده دردناک هستند
- در برخی نواحی چرک و ترشحات ایجاد شده و پوست پوسته پوسته می شود
- علائم آزار دهنده است و فرد احساس می کند باید به پزشک مراجعه کند
به علاوه در صورتی که علائم کلاهک گهواره شدید یا ادامه دار شود لازم است با پزشک اطفال مشورت شود تا در صورت نیاز شامپو یا لوسیون های مناسب تجویز کند.
مقایسه درماتیت سبوره ای با سایر بیماری های پوستی
از آن جا که علائم درماتیت سبوره ای با برخی بیماری های پوستی از جمله روزاسه و پسوریازیس شباهت دارد، در ادامه به مقایسه علائم آن ها پرداخته ایم :
- علائم شوره سر : پوسته های سفید، چرب و خارش دار روی پوست سر که در ماه های پاییز و زمستان که هوا خشک است تشدید پیدا می کند
- علائم پسوریازیس : لکه های ضخیمی از پوست خشک، قرمز و ملتهب که با فلس های سفید نقره ای پوشیده شده و اغلب خارش دارد
- اگزما : پوست خشک و خارش دار که به بثورات قرمز رنگ تبدیل می شود
- روزاسه : برجستگی های کوچک، قرمز و پر از چرک روی پوست که به صورت دوره ای شعله ور می شوند
- تینه آ ورسیکالر : لکه های پوسته پوسته کوچک که رنگ آن ها بین سفید تا قهوه ای و صورتی متغیر می باشد
چشم انداز درماتیت سبوره ای
درماتیت سبوره ای نوعی بیماری مزمن است، به عبارت دیگر ممکن است لازم باشد فرد تا پایان عمر آن را مدیریت کند. گاهی فرد برای مدت طولانی علائمی تجربه نمی کند یا علائم بسیار ناچیزی دارد و گاهی نیز علائم شعله ور و شدید می شوند.
افراد مبتلا به مرور زمان یک روتین مراقبت پوستی مناسب برای خود خواهند یافت که علائم بیماری را به حداقل می رساند. شناسایی و اجتناب از محرک ها نیز می تواند به کنترل هر چه بهتر درماتیت سبوره ای کمک کند.
این عارضه معمولا به بیماری خاص یا عارضه جدی منجر نمی شود و کلاهک گهواره در نوزادان نیز اغلب بدون نیاز به درمان طی 6 ماه برطرف می شود.
منبع: healthline
