پیسی (به انگلیسی: Vitiligo) از بیماری های پوستی با علائم آزار دهنده و ناخوشایند است که طی آن بخش هایی از پوست رنگ خود را از دست داده و لکه هایی روی پوست ایجاد می شود.
این عارضه می تواند در هر سن و سال، جنسیت و نژادی رخ دهد و حدود 0.5 تا 2 درصد مردم دنیا درگیر آن هستند.
در ادامه قصد داریم درباره پیسی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
پیسی چیست؟
پیسی از بیماری های پوستی طولانی مدت و غیر مسری است که در آن به دلیل از بین رفتن ملانوسیت های داخل پوست، بخش هایی از پوست رنگ خود را از دست داده و لکه هایی ایجاد می شود.
ملانوسیت ها سلول های مسئول تولید رنگدانه پوست یعنی ملانین هستند که به پوست رنگ داده و از آن در برابر اشعه ماورا بنفش خورشید محافظت می کند.
این عارضه معمولا مادام العمر است و درمان قطعی برای آن وجود ندارد. همچنین علت دقیق آن مشخص نشده اما ممکن است به دلایل خود ایمنی یا ویروسی رخ دهد.
مقدار وسعت پوست که ممکن است تحت تاثیر پیسی قرار بگیرد در افراد مختلف متفاوت است و می تواند چشم ها، داخل دهان و موها را نیز تحت تاثیر قرار دهد. متاسفانه در اکثر موارد، نواحی آسیب دیده تا پایان عمر به همان صورت باقی می ماند.
لازم به ذکر است لکه های پوستی ایجاد شده بیشتر از پوست سالم به نور خورشید حساس می باشند. به سختی می توان گفت این لکه ها گسترش پیدا می کنند یا خیر، گاهی گسترش آن ها ممکن است هفته ها طول بکشد یا طی ماه ها و سال ها ثابت بماند.
لکه های روشن تر در افرادی که پوست تیره یا سبزه دارند بیشتر مشخص است.
انواع پیسی
به طور کلی دو نوع پیسی وجود دارد که عبارتند از :
1. پیسی غیر سگمنتال
این نوع پیسی شایع ترین نوع است و تا 90 درصد موارد ابتلا را شامل می شود. لکه ها اغلب به طور مساوی در دو طرف بدن ظاهر می شوند و تا اندازه ای متقارن هستند.
محل لکه ها معمولا در نواحی از پوست همچون صورت، گردن و دست ها که در معرض نور خورشید قرار دارند می باشد. برخی نواحی متداول عبارتند از :
- پشت دست ها
- بازو
- چشم ها
- زانو
- آرنج
- پایین مچ پا
- دهان
- ناف
- زیر بغل و کشاله ران
- بینی
- دستگاه تناسلی و ناحیه مقعدی
پیسی غیر سگمنتال دارای چندین زیر گروه می باشد که عبارتند از :
- تعمیم یافته : در این نوع که شایع ترین زیر گروه است لکه ها در ناحیه خاص یا اندازه خاص ظاهر نمی شوند
- آکروفیشیال : در این حالت لکه ها بیشتر در صورت، پوست سر، اطراف ناحیه تناسلی و روی انگشتان دست یا پا ظاهر می شوند
- مخاطی : در این حالت لکه ها بیشتر در اطراف غشای مخاطی و لب ظاهر می شوند
- فراگیر : در این نوع که بسیار نادر است لکه ها بیشتر نقاط بدن را می پوشانند
- کانونی : در این حالت یک یا چند لکه سفید پراکنده در یک ناحیه مجزا ایجاد می شود. این نوع بیشتر در کودکان خردسال دیده می شود
2. پیسی سگمنتال
پیسی سگمنتال با سرعت بیشتری گسترش پیدا می کند اما نسبت به نوع غیر سگمنتال وضعیت منظم تر و پایدارتر و شیوع کمتری دارد و نا متقارن است.
گفته شده این نوع پیسی حدود 20 درصد موارد ابتلا را تشکیل می دهد، اغلب در گروه های سنی پایین تر دیده می شود و حدود 30 درصد کودکان مبتلا به پیسی را تحت تاثیر قرار می دهد.
پیسی غیر سگمنتال معمولا نواحی از پوست را که به عصب های متصل به ریشه های پشتی ستون فقرات وصل شده اند درگیر کرده و به خوبی به درمان های موضعی پاسخ می دهد.
علت پیسی
علت دقیق پیسی مشخص نیست اما عوامل مختلف ممکن است در بروز آن دخیل باشند، از جمله :
- اختلال خود ایمنی که در آن سیستم ایمنی بیش از حد فعال شده و ملانوسیت ها را از بین می برد
- عدم تعادل استرس اکسیداتیو ژنتیکی
- رخدادهای استرس زا
- آسیب پوستی به دلیل آفتاب سوختگی یا بریدگی شدید
- قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی
- عوامل عصبی
- وراثت
- ویروس
پیسی مسری نیست و امکان ندارد از فردی به فرد دیگر انتقال پیدا کند.
این عارضه ممکن است در هر سن و سالی رخ دهد اما احتمال شروع آن در حدود 20 سالگی بیشتر است.
علائم پیسی
تنها علامت پیسی ظاهر شدن لکه های سفید روی پوست می باشد. اولین نقطه سفید واضح اغلب در ناحیه ای رخ می دهد که در معرض نور خورشید قرار دارد.
این عارضه با یک نقطه ساده که کمی رنگ پریده تر از بقیه قسمت های پوست است شروع و با گذشت زمان به رنگ سفید متمایل می شود.
شکل لکه های پوستی نا منظم است و گاهی اوقات حاشیه آن ها کمی ملتهب و قرمز و در برخی موارد خارش دار می شود.
پیسی در حالت معمول هیچ گونه ناراحتی، سوزش، درد یا خشکی در پوست ایجاد نمی کند اما گستردگی آن در افراد مختلف متفاوت است.
برخی افراد ممکن است تنها چند نقطه سفید رنگ روی پوست خود مشاهده کنند که گسترش پیدا نمی کند اما در برخی دیگر لکه های بزرگ تری ایجاد و به هم وصل می شوند که نواحی گسترده ای از پوست را تحت تاثیر قرار می دهد.
درمان پیسی
به گفته متخصصان پیسی چیزی فراتر از یک مشکل زیبایی است و نوعی بیماری محسوب می شود که نیاز به مراجعه به پزشک دارد.
این عارضه درمان قطعی ندارد و معمولا لکه های ناشی از آن تا پایان عمر روی پوست باقی می مانند اما با کمک برخی داروها و تکنیک های درمانی می توان به کاهش در معرض دید بودن آن ها کمک کرد، از جمله :
1. استفاده از کرم ضد آفتاب
افرادی که دچار پیسی در پوست خود شده اند لازم است از کرم ضد آفتاب استفاده کنند زیرا لکه های روشن تر پوست به خصوص به نور خورشید حساس هستند و ممکن است به راحتی دچار آفتاب سوختگی شوند.
در مورد انتخاب کرم ضد آفتاب مناسب بهتر است با پزشک مشورت شود.
2. نور درمانی با نور UVB
قرار گرفتن در معرض لامپ های ماورا بنفش UVB از گزینه های درمانی رایج برای پیسی محسوب می شود. فرد مبتلا با تهیه لامپ مخصوص می تواند هر روز در خانه تحت درمان قرار بگیرد که اثر بخشی آن نیز بیشتر خواهد بود.
در غیر این صورت باید برای انجام درمان در مطب پزشک، 2 تا 3 بار در هفته مراجعه کند، به همین دلیل زمان مورد نیاز برای درمان طولانی تر خواهد شد.
این روش معمولا در شرایطی که لکه های سفید رنگ نواحی گسترده ای از بدن را پوشانده اند استفاده می شود. گاهی نیاز است برای درمان کل بدن به بیمارستان مراجعه شود.
استفاده از این تکنیک همراه با روش های دیگر می تواند اثر مثبتی روی علائم پیسی داشته باشد. با این حال نتایج قطعی نیست زیرا هنوز راه حلی برای برگرداندن رنگدانه های پوستی به ناحیه آسیب دیده پیدا نشده است.
3. نور درمانی با نور UVA
درمان با نور UVA معمولا در مطب پزشک و طی چند جلسه انجام می شود. در این تکنیک بیمار دارویی مصرف می کند که حساسیت پوست به اشعه ماورا بنفش را افزایش می دهد، سپس پوست آسیب دیده در معرض دوز بالای نور UAV قرار می گیرد.
اثر بخشی این روش درمانی بعد از 6 تا 12 ماه (2 بار در هفته) مشهود خواهد بود.
4. استتار پوست
در موارد خفیف می توان لکه های سفید در معرض دید را با کرم های رنگی و آرایشی استتار کرد. برای این منظور باید رنگ هایی انتخاب شود که با خصوصیات پوست فرد مطابقت داشته باشد.
کرم های مخصوص می توانند 12 تا 18 ساعت روی پوست صورت و تا 96 ساعت روی پوست سایر بخش های بدن باقی بمانند. اکثر محصولات موضعی در این زمینه ضد آب هستند.
5. کاهش رنگدانه پوست
زمانی که ناحیه آسیب دیده گسترده باشد و تقریبا نیمی از پوست یا بیشتر را بپوشاند احتمالا از این گزینه استفاده خواهد شد.
در این روش با استفاده از لوسیون ها یا پمادهای موضعی قوی همچون مونوبنزون، مکوئینول یا هیدروکینون رنگ پوست در بخش های سالم کاهش می یابد تا با مناطق روشن تر پوست هماهنگ شود.
این تکنیک اثر دائمی دارد اما ممکن است باعث شکنندگی پوست شود و کسانی که از آن استفاده می کنند نباید برای مدت طولانی در معرض نور خورشید قرار بگیرند. همچنین بسته به عوامل مختلف مانند عمق رنگ پوست اولیه، ممکن است 12 تا 14 ماه زمان ببرد.
6. کورتون های موضعی
پمادهای کورتون حاوی استروئید هستند و به نظر می رسد استفاده از آن ها روی لکه های سفید رنگ می تواند گسترش لکه ها را متوقف کند. برخی افراد گزارش داده اند بعد از استفاده از این پمادها رنگ پوست اصلی آن ها برگشته است.
توصیه می شود هرگز از این محصولات روی پوست صورت استفاده نشود.
در صورتی که بعد از یک ماه علائم تا حدی بهبود پیدا کند قبل از شروع مجدد لازم است به مدت چند هفته درمان متوقف شود، اما اگر بعد از یک ماه هیچ گونه بهبودی حاصل نشود یا عوارض جانبی رخ دهد درمان باید به طور کامل متوقف شود.
7. کلسیپوتریول
این دارو نوعی ویتامین D است که به صورت پماد موضعی و احتمالا همراه با پمادهای کورتون یا نور درمانی استفاده می شود و از جمله عوارض جانبی آن می توان به بثورات، خشکی پوست و خارش اشاره کرد.
8. داروهای موثر روی سیستم ایمنی بدن
پمادهای حاوی تاکرولیموس یا پیمکرولیموس از داروهای مهار کننده کلسی نورین هستند که می توانند به بهبود لکه های کوچک تر کمک کنند.
لازم به ذکر است به گفته سازمان غذا و داروی ایالات متحده ممکن است بین استفاده از این داروها و سرطان پوست و لنفوم ارتباط وجود باشد.
9. پسورالن
این روش ممکن است همراه با نور درمانی UAV یا UVB مورد استفاده قرار بگیرد زیرا پوست را به نور UV حساس تر می کند.
بعد از بهبود ممکن است پوست رنگ طبیعی تری به خود بگیرد، اما احتمالا نیاز است درمان به مدت 6 تا 12 ماه و هر هفته 2 یا 3 بار تکرار شود.
ناگفته نماند پسورالن خطر آفتاب سوختگی، آسیب پوستی و در نتیجه ابتلا به سرطان پوست را در طولانی مدت افزایش می دهد و استفاده از آن در کودکان کمتر از 10 سال توصیه نمی شود.
10. پیوند پوست
پزشک در پیوند پوست تکه هایی از بخش های سالم پوست جدا کرده و از آن ها در مناطق آسیب دیده استفاده می کند.
این روش چندان رایج نیست زیرا زمان بر می باشد و می تواند باعث زخم نواحی درگیر در پیوند شود.
پیوند تاول روش دیگری است که طی آن معمولا با ساکشن روی پوست تاول ایجاد کرده، سپس قسمت بالای تاول در ناحیه فاقد رنگدانه قرار داده می شود. خطر زخم شدن پوست در این روش کمتر است.
11. تاتو
در این روش از عمل جراحی برای کاشت رنگدانه در پوست استفاده می شود و اثر بخشی آن به خصوص در اطراف لب و در افرادی که پوست تیره تر دارند بیشتر است.
از جمله ایرادهای این روش می توان به مشکل در تطبیق پوست و محو شدن تاتو اشاره کرد. گاهی نیز آسیب پوستی ناشی از تاتو می تواند باعث ایجاد لکه پیسی دیگری شود.
عوارض پیسی
بیماری پیسی خطر ابتلا به بیماری های دیگر را افزایش نمی دهد اما افراد مبتلا به آن ممکن است بیشتر در معرض موارد زیر قرار داشته باشند :
- آفتاب سوختگی های دردناک
- از دست دادن شنوایی
- تغییراتی در بینایی و تولید اشک
احتمال این که فرد مبتلا به پیسی به بیماری های خود ایمنی همچون مشکلات تیروئید، بیماری آدیسون، تیروئیدیت هاشیموتو، دیابت نوع 1 یا کم خونی کشنده دچار شود بیشتر است.
اکثر افرادی که درگیر پیسی هستند به چنین بیماری هایی مبتلا نیستند اما بهتر است برای اطمینان با پزشک مشورت شود.
زندگی با پیسی
از آن جا که پیسی اغلب مادام العمر است، فرد مبتلا ممکن است در طول زندگی اش از لکه های پوستی واضحی که روی بخش های مختلف بدن به خصوص نواحی در معرض دید ظاهر می شود رنج ببرد و این مسئله چالش های اجتماعی برای او به همراه داشته باشد.
به عنوان مثال فرد مبتلا به پیسی ممکن است دچار کمبود اعتماد به نفس، اضطراب و افسردگی شود.
این مسئله در افرادی که پوست تیره تر دارند بیشتر دیده می شود زیرا لکه های پیسی در پوست های تیره وضوح بیشتری دارند. جالب است بدانید در هند به این بیماری جذام سفید گفته می شود.
در این میان افزایش آگاهی درباره پیسی، صحبت با عزیزان و دوستان درباره چالش ها و ارتباط با افرادی که به آن مبتلا هستند می تواند به غلبه بر مشکلات این بیماری کمک کند.
منبع: medicalnewstoday
