سرطان سر و گردن (به انگلیسی: Head and neck cancer) به خانواده ای از سرطان های مختلف ناحیه سر و گردن اشاره دارد و چندین سرطان شناخته شده را در خود جای داده است.
علائم این سرطان با توجه به ناحیه درگیر و نوع آن متفاوت بوده و به شیوه های مختلف ممکن است درمان شود.
در ادامه قصد داریم درباره سرطان سر و گردن و علل، علائم و شیوه های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سرطان سر و گردن چیست؟
سرطان سر و گردن طیف وسیعی از انواع مختلف سرطان را پوشش می دهد که شامل سرطان دهان، گلو، جعبه صدا یا حنجره، حفره بینی، سینوس های پارانازال و غدد بزاقی می باشد.
سرطان سر و گردن معمولا از سلول های سنگفرشی موجود در سطوح نرم ناحیه سر و گردن آغاز می شود که شامل دهان، بینی و گلو می باشد.
انواع سرطان سر و گردن
با توجه به نواحی درگیر با سلول های سرطانی، انواع مختلف سرطان های سر و گردن وجود دارد که عبارتند از :
1. سرطان حفره دهان
این سرطان می تواند در نواحی زیر ایجاد شود :
- لب ها
- دو سوم جلوی زبان
- لثه ها
- گونه ها
- کف دهان
- سقف دهان
- ناحیه پشت دندان عقل
2. سرطان گلو یا حلق
سرطان گلو می تواند در مکان های زیر ایجاد شود :
- نازوفارنکس که بخشی از گلو در پشت بینی است
- حلق دهانی که به ناحیه گلو در پشت دهان اشاره دارد
- هیپو فارنکس که به ناحیه زیر دهان اشاره دارد
3. سرطان حنجره
سرطان جعبه صدا یا حنجره می تواند موارد زیر را تحت تاثیر قرار دهد :
- جعبه صدا و تارهای صوتی
- اپی گلوت که مانع ورود غذا به مجاری تنفسی می شود
4. سینوس های پارانازال
این سرطان می تواند روی فضای بین استخوان های اطراف بینی اثر بگذارد.
5. سرطان حفره بینی
این نوع سرطان در فضای داخل بینی رخ می دهد.
6. سرطان غدد بزاقی
سرطان غدد بزاقی در غدد بزاقی کف دهان ایجاد می شود.
لازم به ذکر است نواحی زیر سرطان خاص خودشان را دارند و در گروه سرطان سر و گردن قرار نمی گیرند :
- سرطان چشم
- سرطان مغز
- سرطان مری
- سرطان تیروئید
- سرطان استخوان
- سرطان پوست
- سرطان عضلات
- سرطان پوست سر
علائم سرطان سر و گردن
علائم سرطان سر و گردن به محل شروع سرطان بستگی دارد و در مورد انواع مختلف به صورت زیر می باشد :
سرطان حفره دهان
- زخم های داخل دهان که خوب نمی شوند
- درد دهان
- مشکل در بلع
- کاهش حرکات فک
- ظاهر شدن یک توده در گردن
- کاهش وزن بی دلیل
- افتادن دندان
- بوی بد دهان
- لکه های قرمز در دهان
- لکه های سفید در دهان
اگرچه وجود لکه ها نشانه سرطان نیست اما می تواند باعث بروز سرطان شود.
سرطان حلق
علائم سرطان نازوفارنکس عبارتند از :
- توده هایی در گردن
- کاهش شنوایی در یک طرف
- وز وز گوش
- مایع در گوش
- مسدود شدن بینی در یک طرف
- خون دماغ شدن
- سردرد
- دو بینی
- بی حسی صورت
- تغییرات صوتی
این سرطان گاهی بدون علامت است.
سرطان حنجره
- تغییر در صدا مانند گرفتگی صدا
- مشکل در بلع
- کاهش وزن بدون دلیل
- سرفه مداوم
- تنگی نفس
- گوش درد
سرطان سینوس های پارانازال و حفره بینی
علائم سرطان بینی و پارانازال شامل مشکلات بینی، چشم و گاهی دهان یا گوش می باشد.
از جمله علائم مرتبط با بینی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- احتقان و گرفتگی
- خون دماغ شدن
- کاهش حس بویایی
- خلط که از بینی ترشح می شود
- خلطی که به گلو می ریزد
از جمله علائم مرتبط با چشم می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- برآمدگی در یک چشم
- کاهش بینایی
- دو بینی
- چشم درد
- آب ریزش چشم
- ورم چشم
سایر علائمی که ممکن است ایجاد شود عبارتند از :
- برآمدگی روی صورت، بینی یا دهان
- بی حسی صورت
- سردرد
- از دست دادن شنوایی
سرطان غدد بزاقی
- توده یا ورم نزدیک فک
- درد در صورت
- بی حسی در ناحیه صورت
- افتادگی یا تغییرات در صورت
- مشکل در بلع
- کاهش حرکات فک
- ضعیف شدن عضلات صورت
گفته شده 75 درصد تومورهای غدد بزاقی سرطانی نیستند و این نوع سرطان به ندرت رخ می دهد.
علت سرطان سر و گردن
گفته شده دو عامل مهم در ابتلا به سرطان سر و گردن نقش دارند که شامل نوشیدن الکل و استفاده از توتون و تنباکو از جمله جویدن تنباکو یا انفیه می باشد.
طبق گفته سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری ها، ویروس پاپیلومای انسانی عامل تقریبا 70 درصد سرطان های حلق دهانی می باشد که لوزه ها، نرم کام و پایه زبان (به سمت گلو) را درگیر می کند.
عوامل خطر زای سرطان سر و گردن
جنسیت یکی از عوامل دخیل در بروز سرطان سر و گردن می باشد و گفته شده مردان دو برابر بیشتر از زنان به این سرطان مبتلا می شوند. به علاوه احتمال ابتلا به این بیماری در افراد بالای 50 سال بیشتر است.
سایر عوامل خطر زا عبارتند از :
- استفاده از آجیل فوفل
- ویروس اپشتین بار
- قرار گرفتن در معرض تشعشعات
- قرار گرفتن در معرض نور ماورای بنفش
تشخیص سرطان سر و گردن
برای تشخیص این سرطان، پزشک ابتدا سابقه پزشکی فرد را بررسی کرده، معاینات فیزیکی انجام می دهد و از چند آزمایش کمک می گیرد که عبارتند از :
1. اسکن ها
این تست ها احتمالا شامل سونوگرافی از گردن یا نازاندوسکوپی می باشد که با کمک آن ناحیه پشت دهان، بینی، حلق و حنجره بررسی می شود.
از دیگر آزمایش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- سی تی اسکن
- پت اسکن
- اشعه ایکس
- اسکن ام آر آی
2. آندوسکوپی
هنگام استفاده از این تکنیک ممکن است لازم باشد فرد تحت بیهوشی قرار بگیرد تا پزشک با کمک آندوسکوپ ناحیه را از نزدیک بررسی کند.
اگر شرایط بیهوشی کامل بیمار فراهم نباشد پزشک احتمالا از اسپری بی حس کننده در ناحیه بینی و گلو استفاده می کند تا بتواند آندوسکوپی را انجام دهد.
درمان سرطان سر و گردن
درمان به نوع سرطان و مرحله آن بستگی دارد و می تواند شامل عمل جراحی، پرتو درمانی، شیمی درمانی، درمان های هدفمند یا ترکیبی از این موارد باشد.
در صورت سرایت سرطان به نواحی دیگر بدن، ممکن است درمان نیز تغییراتی داشته باشد.
عمل جراحی و پرتو درمانی
سرطان سر و گردن در مراحل ابتدایی معمولا به عمل جراحی یا رادیو تراپی نیاز دارد. افراد مبتلا به سرطان پیشرفته سر و گردن نیز تحت عمل جراحی، رادیوتراپی یا رادیو شیمی درمانی قرار می گیرند.
همچنین ممکن است بیمار بعد از عمل جراحی درمان سرطان، نیاز به عمل های جراحی اضافی داشته باشد. به عنوان مثال اگر قادر به بلعیدن غذا نباشد احتمالا به لوله غذا نیاز خواهد بود.
آزمایش های بالینی
بیماران در صورت تمایل می توانند در آزمایش های بالینی سرطان سر و گردن شرکت کنند. در این آزمایش ها از درمان هایی که هنوز عمومی نشده اند مانند درمان های دارویی جدید، انواع ایمن تر پرتو درمانی و رویکردهای جدید مراقبت های پس از درمان استفاده می شود.
عوارض درمانی
برخی عوارض جانبی درمان های سرطان سر و گردن عبارتند از :
- درد در ناحیه دهان، گلو، گردن، شانه ها، چشم ها و گوش ها
- مشکل خواب
- کاهش وزن
- مشکلات هضم
- ورم دست
- از دست دادن شنوایی
- سرگیجه
- تغییراتی در دندان و لثه ها
- آسیب عصبی
مراقبت های بعد از درمان
هیچ استاندارد خاصی برای مراقبت از سرطان گردن و سر تعریف نشده و نوع مراقبت با توجه نیازهای فردی تغییر می کند. به طور کلی هدف از مراقبت های بعد از درمان جلوگیری از عدم عود سرطان و همچنین تشخیص به موقع آن می باشد.
سرایت سرطان به سایر اندام ها
سرطان سرو گردن نیز مانند بسیاری از سرطان های دیگر می تواند به سایر قسمت های بدن سرایت کند، به عنوان مثال سلول های سرطانی ممکن است به ریه ها گسترش یافته و در آن جا تکثیر شوند.
این سرطان می تواند از محل اصلی به مناطق مجاور منتقل شود، همچنین ممکن است به غدد لنفاوی سرایت کرده و از طریق سیستم لنفاوی، اعصاب و عروق خونی گسترش پیدا کند.
گفته شده سرطان سر و گردن معمولا به غدد لنفاوی گردن منتقل می شود و اگر در غدد لنفاوی قسمت تحتانی گردن باشد احتمالا به نواحی دورتر بدن گسترش خواهد یافت.
منبع: medicalnewstoday
