سرطان آمپولاری (به انگلیسی: Ampullary cancer) نوعی سرطان نادر است که ناحیه آمپول واتر در دستگاه گوارش را درگیر می کند.
یکی از نکات مثبت این سرطان، ظاهر شدن علائم در مراحل اولیه می باشد که به تشخیص زود هنگام و به دنبال آن درمان موثر این بیماری کمک می کند.
در ادامه قصد داریم درباره سرطان آمپولاری و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سرطان آمپولاری چیست؟
سرطان آمپولاری از سرطان های دستگاه گوارش است که به ندرت رخ داده و حدود 0.2 درصد از کل سرطان های دستگاه گوارش را شامل می شود.
این سرطان ناحیه آمپول واتر در دستگاه گوارش را درگیر کرده و در مقایسه با سایر سرطان های مشابه مانند سرطان پانکراس می تواند چشم انداز خوبی داشته باشد.
علت سرطان آمپولاری
پزشکان معتقد هستند اکثر سرطان های آمپولاری خود به خود ایجاد می شوند و عواملی همچون سبک زندگی، سابقه خانوادگی یا سایر خطرات احتمالی در بروز آن ها نقشی ندارند. با این حال به نظر می رسد این نوع سرطان بیشتر در افرادی که در دهه 70 زندگی خود به سر می برند دیده می شود.
همچنین مشخص شده سرطان آمپولاری با برخی بیماری های ارثی ارتباط دارد که از جمله آن ها می توان به سندرم پولیپوز ارثی و سرطان کولورکتال غیر پولیپوز ارثی اشاره کرد و می توانند خطر ابتلا به سرطان آمپولاری را افزایش دهند.
سندرم پولیپوز ارثی با افزایش احتمال تشکیل پولیپ در دستگاه گوارش، فرد را بیشتر در معرض سرطان کولورکتال قرار می دهد. سرطان کولورکتال غیر پولیپوز ارثی نیز خطر گسترش سرطان کولورکتال را در افرادی که دارای پولیپ های بسیار کوچک یا فاقد پولیپ هستند افزایش می دهد.
لازم به ذکر است ابتلا به هر یک از این بیماری ها خطر ابتلا به سرطان آمپولاری را 20 درصد افزایش می دهد.
علائم سرطان آمپولاری
برای درک علائم سرطان آمپولاری بهتر است ابتدا با محل این ناحیه در بدن آشنا شوید.
همان طور که می دانید کیسه صفرا اندام مسئول ترشح صفرا است که به بدن در هضم چربی ها کمک می کند. صفرای ترشح شده از این کیسه از مجرای صفراوی مشترک عبور کرده و به روده کوچک تخلیه می شود.
پانکراس نیز عضوی است که در کنار وظایف متعدد خود، ماده ای به نام آب پانکراس تولید می کند که به تضمین هضم کمک می کند. این ماده از مجرای پانکراس عبور کرده و به روده کوچک تخلیه شود.
مجرای پانکراس و مجرای صفراوی در ناحیه ای با هم تلاقی می کنند که آمپول واتر نامیده می شود و نقطه ای است که سرطان آمپولاری در آن جا رخ می دهد.
این سرطان می تواند روی عملکرد اندام های اطراف آمپول واتر از جمله کبد، پانکراس و روده کوچک تاثیر بگذارد که برخی علائم آن عبارتند از :
- اسهال
- خستگی
- خونریزی گوارشی که معمولا به صورت مدفوع تیره، قیری یا خونی ظاهر می شود
- دردی که به پشت بدن سرایت می کند
- کاهش وزن
ناگفته نماند شایع ترین علامت این بیماری زردی انسدادی است و زمانی اتفاق می افتد که صفرا نتواند به روده کوچک منتقل شود. برخی علائم مرتبط با زردی انسدادی عبارتند از :
- درد شکم
- ادرار تیره
- خستگی
- تب
- خارش پوست
- تغییر در وضعیت روانی مانند سردرگمی
- مدفوع کم رنگ
- بوی بد مدفوع
- زرد شدن چشم یا پوست
در صورت مشاهده این علائم لازم است به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش های لازم برای تعیین علت زمینه ای که می تواند شامل سرطان آمپولاری باشد مشخض شود.
علائم عود سرطان آمپولاری
عود زمانی رخ می دهد که سرطان بعد از درمان دوباره بازگشت کند. نکته مهم این که عود سرطان آمپولاری همیشه در آمپول واتر رخ نمی دهد بلکه طبق مطالعات انجام شده ممکن است سلول های سرطانی در مناطقی مانند کبد، پوشش حفره شکمی، ریه ها یا در چند ناحیه مختلف رشد کنند، اگرچه شایع ترین ناحیه ی عود کبد است.
بنابراین علائم عود می تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال علائم سرطان کبد ممکن است شامل کاهش وزن غیر قابل توضیح، کاهش اشتها و احساس سیری شدید حتی بعد از صرف مقدار کمی غذا باشد.
اگر علائمی تجربه کرده اید که مطمئن نیستید به سابقه سرطان آمپولاری شما مربوط می شود یا خیر، توصیه می شود حتما با پزشک خود صحبت کنید.
مراحل سرطان آمپولاری
پزشک برای تعیین مرحله سرطان معمولا از تصویر برداری و احتمالا نمونه برداری تومور استفاده می کند.
متداول ترین سیستم مرحله بندی سرطان، سیستم TNM است که مخفف تومور (T)، ندول ها (N) و متاستازها (M) می باشد و به صورت زیر است :
مرحله بندی تومور (T) محل گسترش تومور اولیه در بدن را توصیف می کند و دسته بندی آن به صورت زیر می باشد :
- T1a : تومور به اسفنکتر اودی (اسفنکتر کبدی – پانکراسی) محدود می باشد
- T1b : تومور به زیر مخاط دوازدهه حمله کرده است
- T2 : تومور به عضله حقیقی دوازدهه حمله کرده است
- T3a : تومور به اندازه کمتر یا مساوی 0.5 سانتی متر به پانکراس نفوذ کرده است
- T3b : تومور بیش از 0.5 سانتی متر به پانکراس نفوذ کرده است
- T4 : تومور شریان روده بندی بالایی را درگیر کرده است
مرحله بندی گره یا ندول (N) نشان می دهد سرطان به غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته که به صورت زیر می باشد :
- N0 : هیچ متاستاز گرهی رخ نداده است
- N1 : بین 1 تا 3 متاستاز گرهی رخ داده است
- N2 : بیش از 4 متاستاز گرهی رخ داده است
متاستاز (M) به متاستاز یا سرایت سرطان به اندام های مجاور اشاره دارد و هر چه سرطان بیشتر گسترش یافته باشد معمولا درمان آن دشوارتر خواهد بود :
- M0 : متاستاز دور وجود ندارد
- M1 : متاستاز دور رخ داده است
درمان سرطان آمپولاری
گزینه های درمانی سرطان آمپولاری به مرحله سرطان بستگی دارد اما از آن جا که این نوع سرطان بسیار نادر است اطلاعات زیادی در مورد اثر بخشی درمان های مختلف در دسترس نیست.
به طور کلی اکثر درمان ها شامل ترکیبی از عمل جراحی و شیمی درمانی می باشند. پزشکان ممکن است در موارد کمتر از پرتو درمانی نیز برای کوچک کردن یا از بین بردن تومور استفاده کنند.
درمان در مراحل اولیه
زمانی که بیماری در مراحل اولیه است و به نواحی دیگر بدن گسترش نیافته، پزشک معمولا از عمل جراحی به نام پانکراتیکودئودنکتومی یا ویپل (برش پانکراس و دوازدهه) استفاده می کند که طی آن اندام های زیر از بدن خارج می شوند :
- سر پانکراس
- دوازدهه
- کیسه صفرا
- مجرای صفراوی
پزشک اغلب بعد از عمل جراحی و برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده از داروهای شیمی درمانی استفاده می کند. یکی از متداول ترین داروها جمسیتابین نام دارد که از تکثیر سریع سلول های سرطانی جلوگیری می کند.
درمان بیماری در مرحله پیشرفته یا تومور غیر قابل برداشت
گاهی اوقات سرطان آمپولار به سایر اندام ها گسترش یافته یا محل تومور به گونه ای است که نمی توان با عمل جراحی آن را برداشت. در این شرایط ممکن است برای جلوگیری از گسترش بیشتر سرطان از داروهای شیمی درمانی استفاده شود که در حالت ایده آل علائم را نیز کاهش می دهد.
پزشک برای این منظور از ترکیبی از داروهای شیمی درمانی همچون یک آنتی متابولیت مانند فلوروپیریمیدین یا جمسیتابین با ترکیبی از پلاتین مانند سیس پلاتین یا اگزالی پلاتین استفاده می کند. این داروها به روش های مختلف به سلول های سرطانی حمله کرده و از گسترش سرطان جلوگیری می کنند.
چشم انداز سرطان آمپولاری
سرطان آمپولاری بر خلاف برخی انواع سرطان مانند سرطان پانکراس، در مراحل اولیه علائم ایجاد می کند و همین مسئله باعث می شود بتوان آن را در مراحل اولیه تشخیص داده و شیوه های درمانی موثرتر باشند.
لازم به ذکر است امید به زندگی 5 ساله در مبتلایان به سرطان آمپولاری که سرطان آن ها به غدد لنفاوی مجاور سرایت نکرده 70 تا 80 درصد است در حالی که این عدد در سرطان پیشرفته به 20 تا 50 درصد کاهش می یابد.
به علاوه تخمین زده شده 45 درصد از افرادی که تحت عمل جراحی سرطان آمپولاری قرار گرفته اند در آینده دچار عود سرطان می شوند.
در صورتی که بیمار به تومور در مرحله T2 یا مراحل پیشرفته تر دچار باشد، معمولا برای جلوگیری از عود آن از شیمی درمانی استفاده می شود.
توجه داشته باشید اعداد و ارقام ارائه شده طبق مطالعاتی هستند که طی سال های اخیر انجام شده است. تحقیقات همچنان ادامه دارد و احتمالا آمار و چشم انداز این بیماری مثبت تر است.
منبع: healthline
