تبخال (به انگلیسی: Herpes) نوعی عفونت ویروسی بسیار شایع است که معمولا به دو شکل دهانی و تناسلی رخ داده و علت بروز آن ویروس مشهور هرپس سیمپلکس (HSV) می باشد.
مهم ترین علامت این عارضه ظاهر شدن زخم یا تاول در داخل یا اطراف دهان یا دستگاه تناسلی می باشد و در حال حاضر درمان قطعی ندارد اما با کمک برخی تکنیک ها می توان به رفع علائم و پیشگیری از عود بیماری کمک کرد.
در ادامه قصد داریم درباره انواع تبخال و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
تبخال چیست؟
تبخال یا هرپس از بیماری های عفونی مشهور است که توسط ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد شده و ممکن است روی نواحی مختلف بدن اثر بگذارد اما اغلب در دهان یا دستگاه تناسلی دیده می شود.
به طور کلی دو نوع HSV وجود دارد که عبارتند از :
- ویروس HSV-1 که عامل بروز تبخال دهانی است و معمولا دهان و پوست اطراف آن را درگیر می کند
- ویروس HSV-2 که باعث بروز تبخال تناسلی شده و معمولا از طریق رابطه جنسی منتقل می شود
کسی که به عفونت HSV مبتلا می شود تا پایان عمر ویروس را با خودش خواهد داشت، اگرچه برخی افراد هرگز علائمی از خود نشان نمی دهند. علائم ایجاد شده مشخص کننده نوع HSV می باشد.
به گفته سازمان بهداشت جهانی حدود 67 درصد مردم در سراسر دنیا از عفونت HSV-1 و 11 درصد از عفونت HSV-2 رنج می برند.
علائم تبخال
افرادی که دچار علائم تبخال می شوند ممکن است در ابتدا نشانه هایی همچون سوزن سوزن شدن، خارش یا سوزش تجربه کنند، سپس زخم یا تاول در اطراف دهان یا اندام تناسلی آن ها ظاهر می شود.
علائم معمولا 2 تا 20 روز بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس بروز می کند.
تبخال دهانی
تبخال دهانی باعث ایجاد تاول هایی در داخل یا اطراف لب و دهان و گاهی سایر نواحی صورت یا زبان و به ندرت پوست سایر بخش های بدن می شود.
زخم ها معمولا 2 تا 3 هفته ادامه پیدا می کنند.
تبخال تناسلی
زخم ناشی از تبخال تناسلی روی آلت تناسلی، اطراف یا داخل واژن، باسن یا مقعد ایجاد می شود اگرچه ممکن است پوست نواحی دیگر را نیز درگیر کند. این نوع تبخال گاهی با علائم دیگری همچون درد هنگام ادرار و تغییر ترشحات واژن نیز همراه می باشد.
زمانی که فرد برای اولین بار دچار تبخال تناسلی می شود علائم احتمالا 2 تا 6 هفته ادامه خواهد داشت و بلافاصله بعد از شیوع اولیه، عود مکرر رخ می دهد که با گذشت زمان دفعات آن کاهش یافته و علائم نیز شدت کمتری پیدا می کنند.
علائم اولیه
زمانی که فرد برای اولین دچار عفونت شده باشد علائم اولیه ظاهر می شوند که علاوه بر زخم یا تاول ممکن است شامل موارد زیر نیز باشند :
- درد و خارش
- ورم غدد لنفاوی
- تب
- خستگی و احساس ناخوشی کلی
در اکثر موارد، اثر ضایعات برای مدت طولانی باقی نمی ماند.
علائم مکرر
علائمی که در عودهای مکرر بیماری رخ می دهند شبیه علائم اولیه بوده اما شدت و طول دوره آن ها کاهش می یابد.
تخمین زده شده حدود 33 درصد افراد مبتلا به تبخال دهانی و 50 درصد افراد مبتلا به تبخال تناسلی علائم مکرر را تجربه می کنند. هر عود علائم تبخال دهانی و تناسلی معمولا 8 تا 10 روز طول می کشد و در هر دوره عود تبخال تناسلی، فرد به مدت 2 تا 5 روز می تواند ویروس را به دیگران منتقل کند.
علت تبخال تناسلی
زمانی که ویروس HSV روی پوست فرد قرار می گیرد به راحتی می تواند از طریق تماس با پوست مرطوب دهان و دستگاه تناسلی از جمله مقعد، از فردی به فرد دیگر منتقل می شود.
ویروس ممکن است با نواحی دیگر پوست یا چشم نیز تماس پیدا کرده و منتقل شود اما انتقال آن از طریق لمس یک شی یا سطح مانند حوله یا وسایل دستشویی امکان پذیر نمی باشد.
به طور کلی راه های انتقال عفونت هرپس به صورت زیر می باشد :
- رابطه جنسی دهانی، واژینال یا مقعدی در صورت عدم استفاده از کاندوم
- استفاده از ابزار جنسی مشترک
- هر گونه تماس دهانی یا تناسلی با فرد مبتلا به تبخال
در مدت زمان بین ظاهر شدن و بهبود علائم بیشترین احتمال انتقال عفونت به دیگران وجود دارد. همچنین به ندرت ممکن است افرادی که علائم ندارند ویروس را به دیگران منتقل کنند.
لازم به ذکر است خانم های باردار مبتلا به تبخال تناسلی، در صورتی که هنگام زایمان دچار علائمی همچون زخم باشند می توانند ویروس را به نوزاد خود منتقل کنند.
رابطه تبخال و اچ آی وی
افراد مبتلا به تبخال تناسلی بیشتر در معرض ابتلا به ویروس اچ آی وی و انتقال آن هستند زیرا زخم های پوستی می توانند زمینه ساز انتقال ویروس اچ آی وی به داخل یا خارج از بدن شوند.
ویروس HSV-2 تعداد سلول های cD4 در غشای تناسلی را افزایش می دهد، همین مسئله باعث می شود احتمال ابتلای فرد به اچ آی وی هنگام مواجه شدن با آن بیشتر شود.
به علاوه افراد مبتلا به اچ آی وی سیستم ایمنی ضعیفی دارند و این مسئله خطر بروز عوارض شدیدتر را افزایش می دهد. به عنوان مثال اگر فردی دچار تبخال دهانی و سیستم ایمنی ضعیف باشد بیشتر در معرض ابتلا به کراتیت (نوعی التهاب چشم) یا انسفالیت مغزی (التهاب مغز) قرار خواهد گرفت.
به علاوه در صورتی که فرد تبخال تناسلی و سیستم ایمنی ضعیف داشته باشد به ندرت ممکن است در معرض خطر ابتلا به التهاب مغز، چشم ها، مری، ریه ها، کبد و همچنین عفونت گسترده قرار بگیرد.
درمان تبخال
گزینه های درمانی متعددی برای تبخال دهانی و تناسلی وجود دارد که عبارتند از :
درمان های خانگی
موارد زیر می تواند به تسکین علائم تبخال در برخی افراد کمک کند :
- مالیدن نشاسته ذرت به ناحیه آسیب دیده
- اسپری کردن آب بطری روی زخم ها تا درد هنگام ادرار کاهش یابد
- استفاده از ژل آلوئه ورا روی زخم ها
اثر بخش بودن این روش ها از نظر علمی اثبات نشده است.
اقدامات زیر نیز احتمالا کمک کننده خواهد بود :
- مصرف داروهای ضد درد مانند استامینوفن یا ایبوپروفن
- استحمام در آب کم نمک یا خیساندن ناحیه در حمام سیتز گرم
- استفاده از وازلین در نواحی آسیب دیده
- پوشیدن لباس های گشاد برای جلوگیری از تحریک ناحیه
- اجتناب از فعالیت جنسی حتی با کاندوم تا زمانی که علائم برطرف شود
- استفاده از پماد یا لوسیون مانند لیدوکائین در مجرای ادرار قبل از ادرار کردن
برخی افراد گزارش داده اند استفاده از یخ می تواند کمک کننده باشد اما نباید آن را مستقیم روی پوست گذاشت بلکه حتما لازم است داخل پارچه ای پیچیده شود.
دارو درمانی
هیچ داروی خاصی برای درمان عفونت تبخال وجود ندارد اما ممکن است از داروهای تجویزی ضد ویروسی مانند اسیکلوویر برای جلوگیری از تکثیر ویروس استفاده شود.
داروهای بدون نسخه که اغلب به صورت پماد هستد نیز می توانند به کنترل سوزن سوزن شدن، خارش و درد کمک کنند.
برای کاهش مدت زمان دوره بیماری توصیه می شود درمان طی 24 ساعت بعد از شروع علائم اولیه (مثلا هنگام سوزن سوزن شدن پوست) آغاز شود.
علائم در افرادی که از داروهای ضد ویروسی استفاده می کنند احتمالا 1 تا 2 روز سریع تر از کسانی که هیچ دارویی استفاده نمی کنند برطرف می شود. داروها ممکن است شدت علائم را نیز کاهش دهند.
در مورد افرادی که کمتر از 6 بار در سال دچار تبخال تناسلی می شوند احتمالا در هر عود، داروی ضد ویروسی تجویز می شود اما در مواردی که فرد دچار عود مکرر است ممکن است پزشک مصرف داروهای ضد ویروسی را به مدت 6 تا 12 ماه توصیه کند.
مصرف روزانه این داروها به مدت طولانی می تواند خطر انتقال تبخال به همسر را به میزان قابل توجهی کاهش دهد، اگرچه احتمال انتقال آن همچنان وجود دارد.
پیشگیری از تبخال
راهکارهای زیر می تواند خطر ابتلا یا انتقال تبخال را کاهش دهد :
- هنگام رابطه جنسی از ابزارهای محافظ همچون کاندوم استفاده شود
- هنگام بروز علائم از رابطه جنسی اجتناب شود
- در صورت بروز زخم تبخال دهانی از بوسیدن و رابطه جنسی دهانی اجتناب شود
- شستن کامل دست ها به خصوص بعد از لمس ناحیه آسیب دیده در دوره بروز علائم ضروری است
برخی افراد متوجه شده اند مواردی همچون استرس، خستگی، بیماری، سایش پوستی و آفتاب گرفتن می تواند به عود علائم منجر شود، شناسایی و اجتناب از این عوامل محرک می تواند به کاهش دفعات عود کمک کند.
منبع: medicalnewstoday
