کرامپ گرمایی (به انگلیسی: Heat cramp) یا گرفتگی عضلات در اثر گرما نوعی اسپاسم دردناک عضلانی است که در اثر کم آبی بدن و از دست دادن الکترولیت ها ایجاد می شود.
بر خلاف تصور عموم مردم، این طور نیست که تنها ورزشکاران به این عارضه دچار شوند بلکه برخی گروه های جمعیتی دیگر از جمله افراد مسن، نوزادان و کودکان نیز در معرض ابتلا به آن قرار دارند.
در ادامه قصد داریم درباره کرامپ گرمایی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
کرامپ گرمایی چیست؟
کرامپ گرمایی علامت اولیه بیماری های مرتبط با گرمای شدید از جمله گرمازدگی می باشد که نوعی واکنش بالقوه کشنده بدن به گرمای بیش از حد است.
این عارضه با دردهای عضلانی همراه بوده و در اثر کم آبی یا کاهش الکترولیت های بدن به دلیل فعالیت شدید، هوای گرم و برخی علل دیگر ایجاد می شود.
کرامپ گرمایی اغلب در ورزشکاران، افراد مسن، نوزادان و همچنین ساکنان شهرها و افرادی که به سر پناه یا آب کافی دسترسی ندارند رخ می دهد اما خوشبختانه قابل درمان بوده و با اقدامات صحیح در برابر آن می توان از بروز بیماری هایی همچون گرمازدگی جلوگیری کرد.
علت کرامپ گرمایی
کرامپ گرمایی می تواند در اثر بیماری، فعالیت و گرما ایجاد شود. برخی علل خاص این وضعیت عبارتند از :
1. کم آبی و از دست دادن الکترولیت
کرامپ های گرمایی در اکثر موارد به دلیل از دست دادن شدید مایعات و الکترولیت ها به خصوص سدیم ایجاد می شوند.
منظور از کم آبی بدن، از دست دادن قابل توجه مایعات بدن می باشد. همان طور که می دانید مایعات جزئی از خون محسوب می شوند و برای انتقال مواد مغذی به سراسر بدن مورد نیاز می باشند، همچنین به کنترل دمای بدن کمک می کنند.
کم آبی بدن می تواند به دلایل زیر ایجاد شود :
- عدم مصرف مایعات کافی
- تعریق بیش از حد
- انجام فعالیت های شدید به خصوص در هوای گرم
- تب شدید
- اسهال
- استفراغ
از آن جا که توجه به علائم کم آبی در نوزادان و کودکان خردسال بسیار مهم است، در ادامه علائم کم آبی در بزرگسالان و کودکان به صورت جداگانه فهرست شده است:
علائم کم آبی در نوزادان و کودکان
- مرطوب نشدن پوشک به مدت 3 ساعت
- نداشتن اشک هنگام گریه کردن
- ناحیه نرم فرو رفته در بالای سر (فونتانل)
- گود رفتن چشم و گونه ها
علائم کم آبی در بزرگسالان
- تشنگی
- دهان و زبان خشک
- سر درد
- ادرار تیره
الکترولیت ها چیستند؟
الکترولیت ها مواد معدنی ضروری هستند که بدن برای حفظ عملکردهای اصلی خود به آن ها نیاز دارد، از جمله :
- تنظیم انقباضات عضلانی
- آب رسانی بدن
- حفظ تعادل pH بدن
- کنترل عملکرد سیستم عصبی
الکترولیت های اصلی بدن شامل سدیم، پتاسیم و کلسیم می باشند که وظایف زیر را بر عهده دارند :
- سدیم به حفظ تعادل مایعات و الکترولیت ها در بدن کمک می کند و نقش به سزایی در عملکرد اعصاب و عضلات دارد
- پتاسیم به انقباض عضلات و عملکرد اعصاب کمک می کند و در حفظ ضربان قلب منظم نقش دارد
- کلسیم از حرکت ماهیچه ها حمایت و به عملکرد موثر سیستم عصبی کمک می کند
لازم به ذکر است الکترولیت ها علاوه بر نوشیدنی های ورزشی در انواع غذاها نیز یافت می شوند.
2. در حین ورزش و کار در فضای باز
فعالیت بدنی چه به صورت ورزش یا کار می تواند باعث تعریق بیش از حد و از دست دادن مایعات بدن شود که به نوبه خود کم آبی، کاهش الکترولیت و کرامپ گرمایی را به دنبال دارد.
این مسئله ممکن است بیشتر در آب و هوای گرم و گاه حتی در هوای سرد رخ دهد زیرا افرادی که در هوای سرد کار یا ورزش می کنند معمولا لباس های چند لایه به تن دارند. لباس می تواند توانایی تبخیر عرق و خنک شدن پوست را کاهش دهد که گرم شدن بیش از حد بدن (فارغ از هوای سرد بیرون) را به دنبال دارد.
علاوه بر این، حضور در فضای خارج از منزل نیز ممکن است با محدود کردن دسترسی افراد به آب یا مایعات دیگر در فرایند آب رسانی بدن اختلال ایجاد کند.
3. رطوبت و درجه حرارت بالا
اثرات نامطلوب هوای گرم و رطوبت زیاد تنها در ساعات گرم روز و زیر آفتاب ظهر گاهی رخ نمی دهد.
همان طور که می دانید گرما باعث افزایش دمای داخلی بدن می شود و بدن سعی می کند با تعریق زیاد و انتقال گرما از طریق پوست به خارج خود را خنک کند. در صورتی که میزان مایعات و الکترولیت های دریافتی بدن بیشتر از مقدار از دست رفته نباشد، این سیستم خنک کننده طبیعی به طور موثر کار نمی کند.
بدن ممکن است چه در خارج یا داخل منزل به شدت دچار گرما زدگی و کم آبی شود و دمای داخلی بدن می تواند به سطوح خطرناکی برسد، حتی اگر فرد کاری جز نشستن در یک اتاق بسیار گرم با گردش هوای ضعیف انجام ندهد.
4. سن
کودکان و افراد مسن بالای 60 سال نسبت به سایر گروه های سنی بیشتر در معرض کم آبی بدن، کرامپ گرمایی و بیماری های ناشی از گرما هستند.
این موارد در این جمعیت ها به شکل شدیدتر رخ داده و عوارض خطرناک تری به دنبال خواهد داشت.
افراد کم سن و جوان تر
نوزادان، کودکان و نوجوانان به سرعت بزرگسالان با تغییرات دما و گرمای محیط سازگار نمی شوند، به همین دلیل بیشتر در برابر کرامپ گرمایی و گرمازدگی آسیب پذیر هستند. علاوه بر این کودکان نسبت به بزرگسالان کمتر عرق کرده و بدن شان گرمای بیشتری تولید می کند.
این که کودک شما در خارج از منزل از پوشیدن لباس گرم خودداری می کند، در حالی که شما با وجود پوشیدن چندین لایه لباس سردتان است به دلیل گرم تر بودن بدن او نسبت به بدن شما می باشد.
در افراد مسن
با افزایش سن، بدن در تنظیم دما کارایی کمتری پیدا می کند که علت آن احتمالا تا حدی ناشی از کوچک شدن غدد تعریق می باشد زیرا اندازه غدد تعریق به عنوان بخشی از روند پیری کاهش می یابد. طبیعی است که این مسئله به کاهش تعریق و توانایی خنک کردن بدن منجر خواهد شد.
علائم کرامپ گرمایی
کرامپ های گرمایی می توانند به تدریج یا به طور ناگهانی ایجاد شوند. همچنین اغلب با انقباضات غیر ارادی عضلات شروع می شوند که ممکن است فرد تا پیشرفته شدن وضعیت متوجه آن ها نشود.
برخی علائم کرامپ گرمایی عبارتند از :
- اسپاسم عضلانی که می تواند ناتوان کننده باشد
- حرکات تکانشی غیر ارادی
- درد عضلانی که می تواند شدید باشد
- تعریق زیاد
- پوست مرطوب و بر افروخته
- تب کردن
محل
کرامپ گرمایی در عضلات با حرکات ارادی رخ می دهد (عضلاتی که می توان به صورت ارادی آن ها را حرکت داد). محل برخی از مهم ترین این عضلات عبارتند از :
- پاها
- دست ها
- پشت
- شکم
مدت زمان
کرامپ های گرمایی معمولا مدت زمان کوتاهی طول می کشند اما گاهی ممکن است طولانی تر شوند. همچنین می توانند به طور متناوب بیایند و بروند.
ناگفته نماند این وضعیت ممکن است بدون مداخله پزشکی متوقف شود اما اقدام به درمان فوری می تواند شدت آن را کاهش داده و مانع از تشدید علائم شود.
درمان کرامپ گرمایی
برای تسکین کرامپ گرمایی بهتر است روش های زیر را امتحان کنید :
1. استراحت
- فعالیت بدنی خود را متوقف کرده و به یک مکان خنک با تهویه هوای مناسب بروید
- بدن خود را در حالت استراحت و دراز کشیده قرار دهید
- اگر لباس های زیادی به تن دارید آن ها را از بدن بیرون بیاورید
- با قرار دادن کمپرس خنک روی صورت، گردن یا سینه بدن خود را خنک کنید
- فعالیت شدید را از سر نگیرید
2. آب رسانی بدن
- تامین کافی مایعات بدن ضروری است
- بهترین نوشیدنی ها برای این منظور شامل آب خنک، آب میوه های روشن یا نوشیدنی های حاوی الکترولیت مانند نوشیدنی های ورزشی می باشند
- به دنبال نوشیدنی هایی باشید که در برچسب غذایی آن ها سدیم و پتاسیم ذکر شده است
- بعد از بهبود کرامپ گرمایی به آب رسانی بدن خود ادامه دهید
3. حرکات کششی و ماساژ
عضلات منقبض را به آرامی و با ملایمت ماساژ داده و بکشید. تمرینات زیادی برای کشش ملایم عضلات وجود دارد که انجام آن ها می تواند مفید باشد، با تاکید بر این نکته که باید بسیار آرام انجام شوند.
اقدامات اورژانسی
کرامپ گرمایی می تواند به گرمازدگی منجر شود. به همین دلیل در صورت بروز علائم زیر لازم است با اورژانس تماس گرفته یا به یک مرکز اورژانس مراجعه کنید :
- دمای 40 درجه سانتی گراد یا بالاتر
- غش کردن
- سر گیجه
- گیجی
- تنفس کم عمق یا نفس های تند
- نبض ضعیف
- ضربان قلب سریع
- پوست خشک که دیگر نمی تواند عرق تولید کند
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
کرامپ گرمایی می تواند به سرعت به بیماری گرمایی جدی تر تبدیل شود که با علائم ذکر شده در بالا مشخص می شود.
در صورتی که استراحت، آب رسانی و خنک کردن بدن باعث کاهش علائم این وضعیت نشود، لازم است به پزشک خود مراجعه کنید. به علاوه اگر دمای بدن شما کاهش پیدا نکرده یا علائم تشدید شود حتما فورا با پزشک تماس بگیرید.
نوزادانی که دچار این وضعیت شده اند (حتی اگر با درمان های خانگی بهبود یافته اند) لازم است به پزشک مراجعه کنند.
پیشگیری از کرامپ گرمایی
برخی روش های پیشگیری از کرامپ گرمایی عبارتند از :
- نوشیدن مقدار فراوان آب یا مایعات دیگر برای آب رسانی دائمی بدن
- نوشیدن مایعات فراوان قبل، حین و بعد از فعالیت های شدید
- مصرف مواد غذایی حاوی الکترولیت به خصوص قبل از ورزش در هوای گرم
- کاهش مصرف یا حذف مواد کم آب کننده مانند نوشیدنی‌های الکلی و کافئین
- اجتناب از فعالیت های شدید در فضای باز در گرم ترین ساعات روز
- استفاده از تهویه مطبوع در محیط فعالیت
- اگر به تنهایی زندگی می کنید و در معرض این عارضه قرار دارید حتما از همسایه یا دوستان خود بخواهید هر چند وقت به شما سر بزنند
منبع: healthline
