مسمومیت دارویی یا اوردوز دارویی (به انگلیسی: Drug overdose) عارضه ای است که در اثر مصرف بیش از حد یک دارو ایجاد شده و می تواند به علائم جدی و حتی مرگ فرد در صورت عدم درمان فوری منجر شود.
این وضعیت می تواند عمدی یا تصادفی رخ دهد و به خصوص در کودکان خردسال و کنجکاو، معتادان و افرادی با افکار خودکشی بیشتر دیده می شود.
در ادامه قصد داریم درباره مسمومیت دارویی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
مسمومیت دارویی چیست؟
مسمومیت دارویی عارضه ای است که به دلیل مصرف بیش از حد داروها چه به صورت تجویزی، بدون نسخه، مجاز یا غیر قانونی خواه عمدی یا تصادفی رخ می دهد.
اگر افراد بیش از مقدار توصیه شده یا به اندازه ای که اثر مضری روی عملکرد بدن داشته باشد دارو مصرف کنند دچار اوردوز دارویی می شوند که شدت آن به نوع دارو، مقدار داروی مصرف شده و سابقه فیزیکی و پزشکی فرد بستگی دارد و می تواند عوارض پزشکی جدی از جمله مرگ به همراه داشته باشد.
عوامل خطر زای مسمومیت دارویی
عوامل متعدد می تواند خطر مسمومیت دارویی را افزایش دهد، از جمله :
1. نگهداری نامناسب داروها
کودکان بسیار کنجکاو هستند و تمایل دارند همه چیزها را در دهان خود بگذارند. به همین دلیل داروهایی که به درستی بسته بندی نشده یا در محل دور از دسترس خردسالان نگهداری نمی شوند به راحتی توسط کودکان بلعیده شده و احتمال بروز مسمومیت دارویی وجود دارد.
2. عدم مصرف داروها طبق دستور پزشک
حتی بزرگسالان نیز در صورت رعایت نکردن دستورالعمل های مصرفی ممکن است دچار اوردوز و مسمومیت دارویی شوند.
مصرف تصادفی و بیش از حد دارو یا مصرف آن زودتر از زمان تعیین شده توسط پزشک از عوامل شایع بروز مسمومیت دارویی می باشد.
3. سابقه سوء مصرف یا اعتیاد
سوء استفاده عمدی از داروهای تجویزی یا استفاده از داروهای غیر قانونی می تواند افراد را در معرض خطر مصرف بیش از حد داروها یا مواد مخدر قرار دهد، به خصوص اگر فرد به داروی خاص یا مواد مخدر اعتیاد داشته باشد.
این خطر در صورت استفاده از چندین دارو، ترکیب داروهای مختلف یا استفاده همزمان با الکل افزایش می یابد.
4. سابقه اختلالات روانی
اختلالات روانی نیز می توانند از عوامل خطر زای مسمومیت دارویی محسوب شوند. به عنوان مثال افراد مبتلا به افسردگی و کسانی که به خودکشی فکر می کنند ممکن است عمدا داروی بیش از حد مصرف کنند. این مسئله به خصوص در افرادی که علائم اختلالات روانی در آن ها کنترل نشده بیشتر شایع است.
علائم مسمومیت دارویی
علائم مسمومیت دارویی ممکن است بسته به فرد، دارو و مقدار مصرف متفاوت باشد. با این حال علائم کلی عبارتند از :
- تهوع و استفراغ
- خواب آلودگی
- از دست دادن هوشیاری
- مشکل در تنفس
- مشکل در راه رفتن
- تحریک پذیری
- پرخاش گری یا خشونت
- بزرگ شدن مردمک ها
- لرزش
- تشنج
- توهم یا هذیان
در صورتی که دچار این علائم شده اید یا آن را در شخص دیگری مشاهده کرده اید و مشکوک هستید که ممکن است به دلیل مصرف بیش از حد دارو رخ داده باشد باید فورا به اورژانس مراجعه کنید.
واضح ترین راه برای تشخیص این که آیا این علائم نشان دهنده مسمومیت دارویی است یا خیر، این است که خودتان دارو مصرف کرده یا شخص مورد نظر را در حال مصرف دارو دیده باشید.
ناگفته نماند مراجعه سریع به اورژانس می تواند تفاوت بزرگی در اثر بخشی درمان ها ایجاد کند.
درمان مسمومیت دارویی
درمان مسمومیت دارویی بسته به شرایط متفاوت است و دانستن میزان مصرف دارو در طول درمان می تواند بسیار مفید باشد. با این حال این اطلاعات همیشه در دسترس نیست. بنابراین استراتژی های درمانی عمومی که پزشکان ممکن است استفاده کنند عبارتند از :
- پاکسازی راه هوایی یا قرار دادن لوله تنفسی در صورت مشکل تنفسی
- استفاده از زغال فعال که به صورت یک جاذب دارو در دستگاه گوارش عمل می کند
- ایجاد حالت استفراغ برای خارج کردن مواد دارو از معده
- پمپاژ معده برای خارج کردن دارو از معده
- استفاده از مایعات داخل وریدی برای کمک به سرعت بخشیدن به دفع این ماده از بدن
پزشکان ممکن است بتوانند از یک پادزهر برای مسمومیت ناشی از داروهای خاص استفاده کنند. به عنوان مثال داروی نالوکسان می تواند به معکوس کردن اثرات سوء مصرف هروئین کمک کند.
پیشگیری از مسمومیت دارویی
مسمومیت دارویی به روش های مختلف قابل پیشگیری است. بهترین روش در درجه اول این است که امکان دسترسی و مصرف تصادفی یا عمدی مصرف بیش از حد هر گونه دارو از بین برود.
اگر کودک در منزل خود دارید مطمئن شوید که همه داروها چه با نسخه یا بدون نسخه از دسترس او دور باشند.
اگر داروی تجویزی مصرف می کنید حتما طبق دستور پزشک از آن استفاده کنید و هرگز بدون مشورت با پزشک داروها را با هم یا همزمان با الکل مصرف نکنید.
اگر به مواد مخدر اعتیاد دارید بهترین راه برای جلوگیری از اوردوز دارویی ترک اعتیاد است. لازم به ذکر است برخی روش های مصرف مواد مخدر خطرناک تر از سایرین هستند. به عنوان مثال استنشاق یا تزریق مواد مخدر ممکن است باعث شود مواد سریع تر به مغز برسند و همچنین احتمال مصرف بیش از حد را افزایش می دهد.
اگر احساس می کنید قادر به ترک اعتیاد نمی باشید با پزشک خود صحبت کنید. برنامه های متعدد در این زمینه وجود دارد که می تواند کمک کننده باشد.
در صورت ابتلا به افسردگی یا افکار خودکشی فورا با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک می تواند به شما در دریافت مراقبت های روان پزشکی مورد نیاز کمک کند.
منبع: healthline
