بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار (به انگلیسی: Decompression sickness) زمانی رخ می دهد که فشار اطراف بدن به سرعت کاهش پیدا کند که معمولا در میان غواصانی که در بخش های عمیق آب شنا می کنند رخ می دهد.
این عارضه از موارد اورژانسی محسوب می شود که در صورت مشاهده علائم آن لازم است به سرعت با اورژانس تماس گرفته شود.
در ادامه قصد داریم درباره بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار چیست؟
بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار نوعی عارضه ناشی از تغییر فشار است که به دلیل ایجاد حباب های گاز در خون و بافت ها ایجاد می شود.
این عارضه اغلب در غواصان اعماق دریا که با سرعت زیاد به سطح آب می روند رخ می دهد. همچنین کوهنوردانی که از ارتفاعات بالا به پایین می آیند، فضانوردانی که به زمین بر می گردند یا کارگران تونل که در محیط با هوای فشرده کار می کنند ممکن است علائم آن را تجربه کنند.
افرادی که احساس می کنند دچار علائم این عارضه شده اند لازم است فورا به پزشک مراجعه کنند زیرا در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد.
عوامل خطر زای بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار
اگرچه بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار می تواند روی افرادی که از ارتفاعات بالا به پایین حرکت می کنند مانند کوهنوردان و افرادی که در پروازهای هوا فضا و هوانوردی فعالیت می کنند تاثیر بگذارد اما در غواصان شایع تر است.
در موارد زیر خطر ابتلا به این عارضه افزایش می یابد :
- نقص قلبی
- کم آبی بدن
- پرواز بعد از غواصی
- انجام فعالیت های بیش از حد شدید
- خستگی
- چاقی
- سن بالا
- غواصی کردن در آب سرد
به طور کلی هر چه عمق دریا بیشتر باشد خطر بروز بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار بیشتر است، اگرچه ممکن است با غواصی کردن در هر عمقی ایجاد شود، به همین دلیل مهم است که فرد به آرامی و به تدریج به سطح آب برگردد.
به غواصان مبتدی توصیه می شود زیر نظر یک استاد با تجربه غواصی کنند تا خطر بروز این عارضه کاهش یابد.
علائم بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار
علائم شایع بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار عبارتند از :
- خستگی
- ضعف
- درد عضلات و مفاصل
- سردرد
- سبکی سر یا سرگیجه
- گیجی
- مشکلات بینایی مانند دو بینی
- معده درد
- درد قفسه سینه یا سرفه
- وارد شدن شوک
علائم غیر شایع این عارضه عبارتند از :
- التهاب عضلات
- خارش
- کهیر
- ورم غدد لنفاوی
- خستگی مفرط
متخصصان این عارضه را با توجه به علائم به دو نوع تقسیم کرده اند. در نوع 1 علائم روی پوست، سیستم اسکلتی عضلانی و لنفاوی ایجاد می شود و در نوع 2 فرد علائمی را تجربه می کند که روی سیستم عصبی اثر می گذارد.
چه مدت طول می کشد تا علائم ظاهر شود؟
علائم بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار ممکن است به سرعت ظاهر شود. در مورد غواصان احتمالا نشانه های بیماری یک ساعت بعد از غواصی مشاهده می شود و فرد ممکن است نا خوش به نظر برسد. در این شرایط لازم است به علائمی همچون موارد زیر دقت شود :
- سرگیجه
- تغییر در راه رفتن
- ضعف
- غش کردن در موارد حادتر
این علائم نشان دهنده یک وضعیت اورژانسی است و در صورت مشاهده هر یک از آن ها لازم است فورا به اورژانس مراجعه شود.
در موارد خفیف تر ممکن است فرد تا چند ساعت یا حتی چند روز بعد از غواصی متوجه علائم نشود، اگرچه در این موارد نیز لازم است به اورژانس مراجعه شود.
علت بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار
زمانی که فرد از ناحیه با فشار زیاد به ناحیه با فشار کم حرکت می کند، حباب های گاز نیتروژن در خون یا بافت ها ایجاد می شود. در این شرایط اگر فشار خارج از بدن به سرعت کاهش یابد حباب های گاز در داخل بدن آزاد شده و می تواند به انسداد جریان خون و سایر اثرات فشار منجر شود.
درمان بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار
به محض بروز علائم بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار لازم است با اورژانس تماس گرفته شود. برخی روش های درمانی عبارتند از :
1. اکسیژن درمانی
در موارد خفیف تر ممکن است فرد تا چند ساعت و حتی چند روز بعد از غواصی متوجه علائم نشود اما در هر حال باید به دنبال مراقبت های پزشکی باشد. در این موارد، درمان احتمالا شامل تنفس با ماسک حاوی اکسیژن صد در صد خالص می باشد.
2. فشار گذاری مجدد
در موارد جدی تر از تکنیک فشار گذاری مجدد استفاده می شود که به آن اکسیژن درمانی هیپر باریک نیز گفته می شود. در این تکنیک فرد را در یک محفظه مخصوص با فشار هوای سه برابر بیشتر از حد طبیعی قرار می دهند. پزشک ممکن است ام آر آی یا سی تی اسکن نیز تجویز کند.
ناگفته نماند اگر بلافاصله بعد از تشخیص بیماری از این تکنیک استفاده شود ممکن است فرد متوجه اثرات نا مطلوب این عارضه نشود. با این حال گاهی اثرات فیزیکی طولانی مدت مانند درد در اطراف مفصل وجود خواهد داشت.
در موارد شدید احتمالا اثرات عصبی طولانی مدت نیز تجربه می شود که در این صورت ممکن است نیاز به فیزیوتراپی باشد. بهتر است در این شرایط با پزشک درباره روش های مختلف و عوارض جانبی بیماری صحبت شود تا یک برنامه مناسب انتخاب شود.
پیشگیری از بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار
برای جلوگیری از بروز علائم این بیماری توصیه می شود قبل از غواصی به موارد زیر دقت شود :
1. توقف های ایمنی داشته باشید
بسیاری از غواصان می دانند برای جلوگیری از بروز این بیماری لازم است قبل از رسیدن به سطح آب چند دقیقه توقف ایمنی داشته باشند که معمولا در عمق حدود 4.5 متر می باشد.
افرادی که در بخش های عمیق آب غواصی می کنند ممکن است حین بالا آمدن لازم باشد چند بار توقف کرده تا مطمئن شوند که بدن آن ها به تدریج خودش را با تغییر فشار سازگار می کند.
2. با مربی غواصی صحبت کنید
افرادی که در زمینه غواصی مهارت کافی ندارند لازم است زیر نظر مربی کار کنند و از راهنمایی های او در این مورد پیروی کنند. مثلا باید قبل از شروع غواصی درباره این که با چه سرعتی به سطح آب بیایند با مربی صحبت کنند.
3. از پرواز کردن در روزی که غواصی کرده اید اجتناب کنید
توصیه می شود طی 24 ساعت بعد از غواصی کردن از سوار شدن به هواپیما یا بالا رفتن از ارتفاعات اجتناب شود تا بدن، زمان کافی برای سازگار شدن با این تغییر ارتفاع را داشته باشد.
4. سایر توصیه ها
- 24 ساعت قبل و بعد از غواصی از مصرف الکل اجتناب شود
- افراد چاق، خانم های باردار یا کسانی که بیماری خاص دارند از غواصی اجتناب کنند
- از غواصی کردن پیوسته در یک دوره 12 ساعتی اجتناب شود
- در صورت بروز علائم بیماری، به مدت 2 هفته تا یک ماه از غواصی اجتناب شود و تنها بعد از انجام معاینات پزشکی فعالیت از سر گرفته شود
منبع: healthline
