سرطان معده (به انگلیسی: Stomach cancer) نوعی سرطان نسبتا نادر است که درصد ابتلا به آن نسبت به بسیاری از سرطان های دیگر کمتر می باشد اما به دلیل تشخیص دشوار آن جزو سرطان های خطرناک محسوب می شود زیرا فرد ممکن است تا مدت ها از بیماری خود اطلاع نداشته باشد.
این سرطان که بیشتر مردان را درگیر می کند سومین سرطان کشنده جهان محسوب می شود و به عنوان پنجمین سرطان شایع در دنیا شناخته شده است.
در ادامه قصد داریم درباره سرطان معده و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سرطان معده چیست؟
سرطان معده نوعی سرطان در دستگاه گوارشی است که با رشد سلول های سرطانی در پوشش داخلی معده ایجاد می شود و به دلیل عدم وجود علائم در مراحل اولیه، تشخیص آن تا حد زیادی دشوار است.
اگرچه این نوع سرطان در مقایسه با انواع دیگر سرطان نسبتا نادر است اما تشخیص دشوار یکی از بزرگ ترین خطرات آن محسوب می شود زیرا تا زمانی که به سایر قسمت های بدن سرایت نکند تشخیص داده نمی شود و معمولا زمانی فرد متوجه بیماری اش می شود که سرطان در سطح پیشرفته قرار دارد.
علت سرطان معده
همان طور که می دانید معده وظیفه هضم غذا و انتقال مواد مغذی به سایر اندام های گوارشی یعنی روده کوچک و بزرگ را بر عهده دارد.
سرطان معده زمانی رخ می دهد که سلول های سالم در سیستم گوارش فوقانی، سرطانی و از کنترل خارج شوند و به دنبال آن تومور ایجاد شود. این روند به آهستگی اتفاق می افتد و سرطان معده به مرور و طی سال ها پیشرفت می کند.
سرطان معده ارتباط مستقیم با تومورهای معده دارد، با این حال برخی عوامل ممکن است خطر سرطانی شدن سلول ها را افزایش دهند. این عوامل خطرزا شامل برخی بیماری های خاص می باشد، از جمله :
- لنفوم (یک گروه از سرطان های خون)
- عفونت های باکتریایی اچ پیلوری (عفونت شایع معده که گاهی اوقات به زخم معده منجر می شود)
- تومور در بخش های دیگر سیستم گوارش
- پولیپ معده (رشد غیر طبیعی بافتی که در دیواره داخلی معده تشکیل می شود)
- متاپلازی روده
- زخم معده
- ورم معده مزمن یا التهاب طولانی مدت معده که باعث نازک شدن دیواره معده می شود
- کم خونی بد خیم یا پرنیسیوز
برخی مشکلات و موارد ژنتیکی نیز خطر سرطان معده را افزایش می دهند، از جمله :
- سندرم لی فرامنی
- پولیپوز ادنوماتو فامیلی
- سندرم لینچ
- گروه خونی A
همچنین برخی افراد بیشتر در معرض ابتلا به سرطان معده قرار دارند، از جمله :
- افراد مسن؛ معمولا 50 سال به بالا
- مردان
- افراد سیگاری
- افرادی که سابقه خانوادگی سرطان معده دارند
- افراد نژاد آسیایی (به خصوص کره ای یا ژاپنی)، آمریکای جنوبی و بلاروسی
- کسانی که عمل جراحی معده یا جراحی های مرتبط با معده داشته اند (مانند درمان زخم معده)
اگرچه سابقه پزشکی فرد تاثیر زیادی در افزایش احتمال ابتلا به سرطان معده دارد اما برخی عوامل دیگر نیز در این زمینه نقش دارند، از جمله :
- مصرف بیش از حد غذاهای شور یا فراوری شده
- مصرف زیاد گوشت
- سابقه اعتیاد به الکل
- عدم تحرک و ورزش
- نگهداری یا پخت نادرست مواد غذایی
با توجه به آن چه گفته شد اگر احساس می کنید در معرض ابتلا به سرطان معده هستید احتمالا باید آزمایش غربال گری انجام دهید. این آزمایش ها زمانی انجام می شوند که افراد در معرض ابتلا به بیماری های خاص هستند اما هنوز علائمی از خودشان نشان نداده اند.
علائم سرطان معده
سرطان معده معمولا علامت و نشانه اولیه ندارد و متاسفانه تا زمانی که سرطان به مرحله پیشرفته نرسد افراد متوجه بیماری خود نمی شوند.
برخی علائم سرطان معده ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- مشکلات بلع
- نفخ بعد از غذا
- آروغ زدن مکرر
- سوزش سر دل
- سوء هاضمه ای که برطرف نمی شود
- معده درد
- درد در استخوان جناغ سینه
- استفراغ که ممکن است حاوی خون باشد
- سیری زود هنگام
بسیاری از علائم ذکر شده شباهت زیادی به علائم بیماری های کمتر جدی دارد اما افرادی که به دلایل مختلف بیشتر در معرض سرطان معده قرار دارند و دچار مشکلات بلع هستند باید حتما به پزشک مراجعه کنند.
با پیشرفت سرطان معده ممکن است علائم زیر نیز در فرد دیده شود :
- کم خونی
- تجمع مایعات در معده (ممکن است با لمس معده، برآمدگی آن احساس شود)
- مدفوع سیاه و حاوی خون
- خستگی
- کاهش اشتها
- کاهش وزن ناگهانی
- حالت تهوع و استفراغ
- سوزش معده مکرر
- نفخ دائمی
- زردی
- درد معده که احتمالا بعد از غذا بدتر می شود
تشخیص سرطان معده
به دلیل تشخیص دشوار سرطان معده، توصیه می شود افرادی که علائم دائمی دارند در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند.
پزشک برای تشخیص سرطان ابتدا معاینه فیزیکی انجام داده، سابقه پزشکی، خانوادگی و همچنین سبک زندگی از جمله رژیم غذایی فرد را بررسی می کند و سپس آزمایش خون انجام می دهد.
آزمایش های خون احتمالا شامل تست باکتری اچ پیلوری و تست شمارش کامل خون برای اندازه گیری تعداد گلبول های قرمز و سفید خون، پلاکت ها و هموگلوبین خون می باشد.
اگر پزشک به سرطان معده مشکوک شود فرد را به متخصص بیماری های گوارشی ارجاع می دهد تا آزمایش های تشخیصی بیشتری برای بررسی تومورهای مشکوک و سایر ناهنجاری های معده و مری انجام شود. این آزمایش ها عبارتند از :
- آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی : در این روش متخصص با استفاده از آندوسکوپ داخل معده، مری و اثنی عشر (قسمت ابتدای روده کوچک) را بررسی می کند.
- نمونه برداری : در صورت نیاز حین آندوسکوپی از بافت ها نمونه برداری و به آزمایشگاه ارسال می شود.
- سی تی اسکن : این تکنیک تصویر برداری، تصاویر دقیق و چند زاویه ای از مناطق مختلف بدن فراهم می کند. قبل از سی تی اسکن ممکن است پزشک یک ماده رنگی تزریق کرده یا از فرد بخواهد آن را ببلعد، این ماده به اسکنر امکان می دهد تا تصاویر واضح تری از مناطق آسیب دیده تولید کند.
- بلع باریم : در این تکنیک بیمار مایع حاوی باریم می بلعد که مری و معده را پوشش می دهد و به شناسایی ناهنجاری های معده طی تصویر برداری با اشعه ایکس کمک می کند. سپس رادیولوژیست از اشعه ایکس روی مری و معده استفاده می کند.
درمان سرطان معده
برای درمان سرطان معده از روش های مختلفی استفاده می شود. هدف از این روش ها علاوه بر درمان سلول های سرطانی معده، جلوگیری از گسترش آن ها نیز می باشد.
ناگفته نماند عدم درمان سرطان معده ممکن است باعث سرایت بیماری به اندام های زیر شود :
- ریه ها
- غدد لنفاوی
- استخوان ها
- کبد
درمان سرطان معده به عوامل مختلف از جمله شدت بیماری، سلامت عمومی و ترجیحات شخصی بستگی دارد. برخی درمان های رایج برای این منظور عبارتند از :
1. شیمی درمانی
شیمی درمانی روشی است که در آن با استفاده از یک سری داروهای خاص به نام سیتوتوکسیک از تقسیم و تکثیر سلول های سرطانی که به سرعت در حال رشد هستند جلوگیری می شود. این تکنیک یکی از روش های اصلی مورد استفاده در مواقعی است که سرطان به بافت های دورتر نیز سرایت کرده است.
طی شیمی درمانی دارو به سراسر بدن فرد منتقل شده و به سلول های سرطانی در نقاط مختلف حمله می کند. گاهی از این روش قبل از عمل جراحی به منظور کوچک کردن تومور یا بعد از عمل جراحی برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده استفاده می شود.
2. پرتو درمانی
در تکنیک پرتو درمانی از پرتوهای رادیو اکتیو برای هدف قرار دادن و از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند. اگرچه این روش به دلیل احتمال آسیب زدن به اندام های اطراف ناحیه مورد نظر، تکنیک متداولی نیست اما زمانی که سرطان پیشرفت کرده یا علائم شدیدی همچون خونریزی یا درد شدید وجود داشته باشد ممکن است از آن استفاده شود.
گاهی از پرتو درمانی و شیمی درمانی قبل از عمل جراحی به منظور کوچک کردن تومورها یا بعد از عمل جراحی برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده در اطراف معده استفاده شود. بیمار ممکن است بعد از انجام این تکنیک دچار سوء هاضمه، حالت تهوع، استفراغ و اسهال شود.
3. عمل جراحی
روش های جراحی متعددی برای درمان سرطان معده وجود دارد، جراح ممکن است سلول های سرطانی را به همراه یک بخش از بافت های سالم بردارد تا مطمئن شود هیچ سلول سرطانی در معده باقی نمانده است. برخی از این روش ها عبارتند از :
- برداشتن مخاط آندوسکوپی : در این روش جراح از آندوسکوپی برای از بین بردن تومورهای ریز در لایه مخاطی استفاده می کند. پزشکان معمولا در مراحل اولیه که سرطان هنوز به بافت های دیگر سرایت نکرده این روش را انتخاب می کنند.
- گاسترکتومی ساب توتال : نوعی عمل جراحی برای سرطان معده است که طی آن بخشی از معده برداشته می شود.
- گاسترکتومی توتال : در این روش جراحی کل معده برداشته می شود.
عمل های جراحی روی اندام های شکمی عمل های دشواری هستند و معمولا به یک دوره نقاهت طولانی نیاز دارند، گاهی ممکن است لازم باشد بیمار دو هفته در بیمارستان بستری بماند و چندین هفته در منزل استراحت کند تا بهبود یابد.
4. داروهای هدفمند
روش های درمانی هدفمند پروتئین های خاص را که باعث تولید سلول های سرطانی می شوند شناسایی کرده و مورد حمله قرار می دهند. همان طور که می دانید شیمی درمانی سلول هایی در بدن را که به سرعت تکثیر می شوند هدف قرار می دهند اما داروهای هدفمند در این مورد معیارهای دیگری دارند.
این مزیت باعث می شود در روش داروهای هدفمند نسبت به شیمی درمانی سلول های سالم کمتری از بین بروند.
معمولا از دو داروی هدفمند زیر برای سرطان معده استفاده شود که از طریق تزریق درون وریدی وارد بدن می شوند :
- تراستوزومب : این دارو پروتئین HER2 را که رشد سلول های سرطانی را تقویت می کند هدف قرار می دهد، برخی سرطان های معده HER2 زیادی تولید می کنند.
- راموسیروماب : این دارو به مهار پروتئین VEGF کمک می کند، این پروتئین به بدن می گوید عروق خونی جدید مورد نیاز برای رشد تومورها را تولید کند.
5. ایمنی درمانی
در ایمنی درمانی از داروها برای تشویق سلول های ایمنی بدن در حمله به سلول های سرطانی استفاده می شود. افراد مبتلا به سرطان معده پیشرفته که دو یا چند روش درمانی دیگر را امتحان کرده اند کاندیدای ایمنی درمانی هستند.
سرطان معده و تغذیه
به نظر می رسد افرادی که به طور منظم غذاهای شور، ترشی یا دودی می خورند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان معده قرار دارند، مصرف زیاد گوشت قرمز و غلات فراوری شده نیز خطر این بیماری را افزایش می دهد.
به علاوه برخی غذاها حاوی موادی هستند که ممکن است با سرطان مرتبط باشد که از جمله آن می توان به روغن های گیاهی خام، دانه های کاکائو، آجیل های درختی، انجیر و سایر خوراکی های خشک و ادویه جات حاوی آفلاتوکسین اشاره کرد. تعدادی از مطالعات نشان داده این ماده با سرطان در حیوانات ارتباط دارد.
پیشگیری از سرطان معده
برخی توصیه های مفید برای پیشگیری از سرطان از جمله سرطان معده عبارتند از :
- حفظ وزن سالم
- استفاده از رژیم غذایی متعادل و کم چرب
- ترک سیگار
- ورزش منظم
در برخی موارد پزشک ممکن است داروهایی نیز تجویز کند که به کاهش خطر ابتلا به سرطان کمک کند. این کار معمولا برای افراد مبتلا به بیماری هایی که ممکن است در بروز سرطان نقش داشته باشند انجام می شود.
همچنین ممکن است تست غربال گری زود هنگام انجام شود، این تست می تواند در تشخیص سرطان معده مفید باشد. پزشک ممکن است از روش های زیر برای بررسی علائم سرطان معده استفاده کند :
- معاینه فیزیکی
- آزمایش های خون و ادرار
- روش های تصویر برداری مانند اشعه ایکس و سی تی اسکن
- آزمایش های ژنتیک
چشم انداز سرطان معده
در صورتی که سرطان معده در مراحل اولیه تشخیص داده شود احتمال موفقیت در درمان بیمار افزایش خواهد یافت.
منظور از میزان نسبی امید به زندگی 5 ساله، احتمال زنده ماندن بیمار مبتلا به سرطان معده به مدت 5 سال یا بیشتر نسبت به افراد سالم می باشد. این رقم با پیشرفت بیماری و سرایت آن به نقاط دیگر بدن کاهش می یابد.
اگر سرطان معده قبل از پخش شدن تشخیص داده و درمان شود این احتمال 68 درصد خواهد بود در حالی که اگر سرطان به بافت های عمیق معده سرایت کند این احتمال به 31 درصد کاهش خواهد یافت. زمانی که سرطان به اندام های دورتر سرایت کند این احتمال به 5 درصد خواهد رسید. بنابراین تشخیص به موقع در افزایش احتمال درمان سرطان معده تاثیر بسزایی دارد.
منابع: medicalnewstoday – healthline
